2013 yılında başlatılmasından bu yana geçen 10 yıllık süreç içerisinde Kuşak ve Yol Projesi, büyük bir yol katetmiştir. Projenin ihtiva ettiği altyapı yatırımları ve maddi destek birçok ülke açısından projeyi cazip hale getirirken, Batılı devletlerin projeye temkinli yaklaşmalarına neden olmuştur. 2019 yılında Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, İtalya’yı ziyaret etmiş ve iki devlet arasında Kuşak ve Yol Projesi kapsamında bir mutabakat zaptı imzalanmıştır. Böylelikle İtalya, projeye katılım sağlamıştır.
Bununla birlikte aradan geçen 4 yıldan sonra hala İtalya ve Çin arasında imzalanan anlaşmanın devamı konusunda tartışmalar devam etmektedir. 27 Temmuz 2023 tarihinde İtalya Devlet Başkanı Georgia Meloni ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden gerçekleştirdikleri görüşme sırasında bu konuyu da ele almışlardır. Meloni, ABD’nin bir şey dikte etmediğini, ancak durumun 2023 sonuna kadar netleşeceğine işaret etmiştir.[1]
Diğer taraftan projenin ortaklarından olan Pakistan’la ilişkilerinin gelişimi için Çin, söz konusu ülkeye sağlamış olduğu borcu 2,4 milyar dolar bandına çekmiştir.[2] Bu bağlamda Pakistan-Çin ilişkilerinin proje çerçevesinde gelişim gösterdiği ve ikili ilişkilerde yeni bir boyuta erişildiği söylenebilir.
Projenin en önemli çalışma sahalarından bir tanesi de Afrika’dır. Kıtanın sömürgecilik döneminden beri büyük sorunlarla karşı karşıya olması ve özellikle ekonomik sorunların çözümünde yatırıma ihtiyaç duyması, Kuşak ve Yol Projesi’nin önemini günden güne artmaktadır. Bu noktada Zimbabve, Kenya, Burundi ve Moritanya gibi ülkeler bölgede Kuşak ve Yol Projesi’nin en etkin olduğu devletlerden birkaçı olarak göze çarpmaktadır.
Zimbabve, 23 yıldır Batılı devletlerin yaptırımlarına maruz kalan bir ülkedir. Harare Hükümeti’nin 2000 yılında yürürlüğe koyduğu toprak reformu nedeniyle Batılı devletler tarafından ülkeye birçok yaptırım uygulanmış ve bunun neticesinde ülke ekonomisi zor durumda kalmıştır. Ülkedeki açığın kapatılması adına para basma yoluna giden Zimbabve Merkez Bankası, ülkenin hiperenflasyona sürüklenmesine neden olmuştur. İlerleyen süreçte ise resmi işlerde başta Amerikan doları olmak üzere farklı devlet paralarının kullanımı bir nebze olsun ekonomiyi rahatlatmıştır.
İçerisinde bulunduğu zor durum nedeniyle Batılı devletlere bir alternatif bulma arayışı içerisinde olan Zimbabve’nin imdadına Çin yetişmiştir. 2003 yılından beri Zimbabve tarafından uygulanan “Doğuya Bak” politikası bağlamında Zimbabve, Çin’le siyasi ve ekonomik ilişkilerini geliştirmektedir. 30 Temmuz 2023 tarihinde gerçekleşen ikili görüşmelerde Zimbabve Devlet Başkanı Emmerson Mnangagwa, Çin’le dostane ilişkiler kurduklarına işaret etmiştir.[3]
İkili ilişkilerindeki olumlu atmosfer neticesinde Çin, ülkede birçok alt yapı ve inşa sürecinde aktif rol almıştır. Güncel olarak Gabriel Mugabe Uluslararası Havalimanı’nın genişletilme çalışmalarına[4] katılan Çin’in Kuşak ve Yol Projesi’yle ülkedeki yeri sürekli bir artış göstermektedir.
Bir başka Afrika ülkesi olan Kenya da Kuşak ve Yol Projesi içerisinde önemli bir yere sahiptir. 2017 yılında imzalanan anlaşma uyarınca projeye katılımı gerçekleşen Kenya’nın[5] Çin’le olumlu ilişkileri iki ülke ticaretine de yansımıştır. Nitekim 2017 yılında Kenya’nın Çin’e gerçekleştirdiği ihracatı, 95 milyon dolar bandında seyrederken; 2021 yılına gelindiğinde 199,62 milyon dolara ulaşmıştır.[6] Çin’in ihracat verilerine bakıldığında ise 2017 yılında 550 milyon dolar bandında gerçekleşen ihracat; 2022 yılına gelindiğinde 8,25 milyar dolara ulaşmıştır.[7]
24 Temmuz 2023 tarihinde ise Nairobi’de Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ve Kenya Devlet Başkanı arasında gerçekleşen görüşmede hem Pekin hem de Nairobi Hükümeti, Kuşak ve Yol Projesi kapsamında ilişkilerin geliştirilmesi konusunda mutabık kalmıştır.[8]
Görüldüğü üzere Kuşak ve Yol Projesi sadece Çin ile Afrika ülkeleri arasında ekonomik ilişkilerin gelişimine katkı sunmakla kalmamış, aynı zamanda gelişen ekonomik ilişkilerin yardımıyla siyasi ilişkilerin gelişmesine de olanak sağlamıştır.
Projenin bölgede Çin’le ilişkilerin geliştirilmesi bağlamında kapı araladığı diğer ülkeler ise Brundi ve Moritanya’dır. 29 Temmuz 2023 tarihinde Moritanya Devlet Başkanı Mohamed Ould Cheikh Ghazouani ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping arasında gerçekleşen görüşmede Şi, Moritanya Devlet Başkanı’na Çin’in temel çıkarlarını göz önünde bulundurduğu için teşekkür etmiş ve görüşme sonucunda iki devlet arasında Kuşak ve Yol Projesi’nin geliştirilmesi için anlaşma imzalanmıştır.[9]
Aynı tarihte “FISU Dünya Üniversite Oyunları” kapsamında Çin’i ziyaret eden Brundi Devlet Başkanı Evariste Ndayishimiye ile Şi Cinping arasında bir görüşme gerçekleşmiştir. Görüşmede Ndayishimiye, “Tek Çin Prensibine” bağlılığını ifade ederken Kuşak ve Yol Projesi’ne desteğini yinelemiştir. Çin ise ülkeye desteğinin devam edeceğine işaret etmiştir.[10]
Sonuç olarak, Çin’in 2013 yılında duyurduğu Kuşak ve Yol Projesi aradan geçen 10 yıl içerisinde çeşitli sınamalarla karşılaşmıştır. Proje, Batılı devletler tarafından şüpheyle karşılanırken, Afrika’da geniş çapta destek bulmuştur. Bu bağlamda Zimbabve örneğinde olduğu gibi projenin ekonomik ilişkileri geliştirirken siyasi ilişkiler üzerinde de olumlu etkide bulunduğu gözlemlenmiştir.
[1] “China Tops Agenda as Biden Meets Meloni in Washington”, EURACITV, www.euractiv.com/section/global-europe/news/china-tops-agenda-as-biden-meets-meloni-in-washington/, (Erişim Tarihi: 28.07.2023).
[2] Guransh Kaur, “China Extends $2.4 Billion Loan to Pakistan, Strengthening Economic Ties”, INVENTIVA, www.inventiva.co.in/trends/china-extends-2-4-billion-loan/, (Erişim Tarihi: 29.07.2023).
[3] “Chinese Assistance, Investments Stand Out Showing Growing Bond with Zimbabwe”, New Zimbabve, www.newzimbabwe.com/chinese-assistance-investments-stand-out-showing-growing-bond-with-zimbabwe/, (Erişim Tarihi: 30.07.2023).
[4] Aynı yer.
[5] “What Kenya’s Presidential Election Means for China’s Belt and Road Initiative”, The Diplomat, thediplomat.com/2022/08/what-kenyas-presidential-election-means-for-chinas-belt-and-road-initiative/#:~:text=Kenya%20was%20the%20third%20African,massive%20infrastructural%20projects%20across%20Kenya., (Erişim Tarihi: 30.07.2023).
[6] “Kenya Exports to China”, Trading Economics, tradingeconomics.com/kenya/exports/china, (Erişim Tarihi: 30.07.2023).
[7] “China Exports to Kenya”, Trading Economics, tradingeconomics.com/china/exports/kenya#:~:text=China%20Exports%20to%20Kenya%20was,updated%20on%20July%20of%202023., (Erişim Tarihi: 30.07.2023).
[8] Andrew Wasike, “Kenya, China Agree to Deepen Cooperation On ‘Belt and Road’ initiative”, AA, www.aa.com.tr/en/africa/kenya-china-agree-to-deepen-cooperation-on-belt-and-road-initiative/2952672#, (Erişim Tarihi: 31.07.2023).
[9] “Chinese President Meets Presidents of Mauritania and Burundi”, Africa News, www.africanews.com/2023/07/29/chinese-president-meets-presidents-of-mauritania-and-burundi/, (Erişim Tarihi: 31.07.2023).
[10] Aynı yer.
