Son yıllarda Çin’in Latin Amerika’daki artan ekonomik ve stratejik etkisi, küresel ölçekte önemli ölçüde dikkat çekmektedir. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, 14 Kasım 2024 tarihinde Güney Amerika’ya yönelik bir haftalık diplomatik ziyaretinin parçası olarak Peru’daki Chancay Limanı projesinin açılışını gerçekleştirmiştir. Pekin’in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında yaptığı bu 1,3 milyar dolarlık yatırım, Çin’in Latin Amerika’daki stratejik hedeflerini vurgulayan önemli bir dönüm noktasını temsil etmektedir. Şi, bu diplomatik tur çerçevesinde 17 Kasım’da G20 zirvesine katılmak Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva ile kapsamlı görüşmeler yapmak üzere Rio de Janeiro’ya gitmiştir.
Başkent Lima’nın yaklaşık 80 kilometre kuzeyinde yer alan Chancay derin su limanı, Çin’in Latin Amerika’daki en büyük altyapı yatırımlarından birini oluşturmaktadır. Cosco Shipping Ports tarafından inşa edilen mega liman, en büyük kargo gemilerini ağırlayabilecek 15 rıhtım barındıracak ve Latin Amerika ile Asya arasındaki ticaretin önemli bir bağlantı noktası olacaktır. Şi, Chancay projesini 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu’nun önemli bir unsuru olarak tanımlamış ve bu projeyi Asya ile Latin Amerika arasında doğrudan bir deniz ve kara koridoru oluşturma amacının bir parçası olarak değerlendirmiştir.[1]
Şi’nin paylaştığı tahminlere göre Chancay projesi, yıllık 4,5 milyar dolarlık gelir yaratacak, Peru’da 8.000’den fazla doğrudan istihdam sağlayacak ve Peru-Çin ticaret hattındaki lojistik maliyetleri %20 oranında azaltacaktır. Limanın inşası, yalnızca ticareti hızlandırmakla kalmayıp aynı zamanda bölgesel ekonomik kalkınmaya da önemli katkılar sunmaktadır.
Chancay Limanı, maden ve tarım ürünlerinin etkili bir şekilde taşınmasını destekleyerek Çin’in Latin Amerika’nın zengin kaynaklarına olan stratejik ihtiyacını da karşılamaktadır. Chancay Limanı ile Brezilya’yı bağlayacak demiryolu hattının planlanması, Latin Amerika’daki ticaret ağlarını daha da entegre edecek ve soya fasulyesi ile demir cevherinin taşınmasını kolaylaştıracaktır. Chancay Ticaret Odası Direktörü Mario Ocharan, limanın Brezilya’yla ticareti güçlendireceğini vurgulamakta ve Brezilya’nın Çin’in tarımsal ithalatı için en önemli ihracatçılardan biri olduğunu belirtmektedir.
Chancay Limanı’nın açılışına ek olarak Şi’nin Brezilya ziyareti, Çin’in Latin Amerika’daki geniş kapsamlı angajmanını gözler önüne sermektedir. 17 Kasım’da G20 zirvesine katılmak üzere Rio de Janeiro’ya gelen Şi, Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva ile ikili ilişkileri derinleştirme ve kalkınma stratejilerini koordine etme amacıyla kapsamlı görüşmeler yapmıştır. Çin ve Brezilya, bu yıl 50. diplomatik ilişkiler yıl dönümünü kutlamakta ve BRICS grubunun iki üyesi olarak ortaklıklarını giderek güçlendirmektedir.
Şi, Brezilya’yla ilişkilerin önemine vurgu yaparken, ülkeyi dört kez ziyaret ettiğini ve son 30 yılda yaşanan gelişmeleri bizzat gözlemlediğini belirtmektedir. Çin ile Brezilya arasındaki ekonomik bağlar, özellikle güçlü bir yapı arz etmektedir. Xinhua’nın bildirdiğine göre; 2024 yılının ilk 10 ayında Çin’in Brezilya’yla ticareti, 2023 yılının aynı dönemine kıyasla %9,9 artış göstermiştir.[2] Brezilya, Latin Amerika’daki en büyük ticaret ortağı olarak Çin’e soya fasulyesi, demir cevheri ve et ürünleri gibi stratejik önemdeki malları ihraç etmektedir. Bu ticaret artışı, ortaklığın her iki ülkeye de sağladığı karşılıklı faydaları ortaya koymaktadır.
Çin’in Latin Amerika’daki yatırımlarının ekonomik faydaları, Peru’nun ötesine geçerek tüm bölgeyi kapsamaktadır. Şi’nin Lula da Silva ile yaptığı görüşmelerin iki ülke arasında tarım, altyapı ve enerji sektörlerinde daha fazla işbirliği doğurması beklenmektedir. Çin’le güçlenen ekonomik bağlar, Latin Amerika ülkelerine büyüme ve modernleşme için yeni fırsatlar sunmaktadır. Chancay Limanı gibi altyapı projeleri, yalnızca ticaret verimliliğini artırmakla kalmayıp aynı zamanda istihdam yaratmakta ve yerel ekonomilere katkı sağlamaktadır. Brezilya için Çin, tarımsal ihracatın en önemli pazarı konumunda olup tarım sektörünün güçlenmesine ve yatırım çekmesine olanak tanımaktadır.
Çin’in ekonomik angajmanı, Latin Amerika ülkelerine geleneksel Batılı ortaklara alternatif sunmakta ve bölgeye ticaret ve kalkınma açısından daha fazla seçenek sağlamaktadır. Bununla birlikte bu işbirliğinin potansiyel riskleri de bulunmaktadır. Çin’e ekonomik bağımlılık, jeopolitik kırılganlıklar doğurabilir. Çin, Brezilya ve Peru gibi kilit bölgesel aktörlerle bağlarını derinleştirdikçe Latin Amerika ülkelerinin bu ilişkilerden maksimum faydayı sağlamak için dikkatli bir denge politikası gütmesi gerekmektedir.
Kuşak ve Yol Girişimi, Çin’in diğer bölgelerle bağlantılarını güçlendiren küresel bir ticaret ve altyapı ağı yaratmayı amaçlamaktadır. Latin Amerika bağlamında Chancay Limanı ve Brezilya’yla potansiyel işbirlikleri, Çin’in doğal kaynaklara erişimini güvence altına almak ve bölgedeki ekonomik ortaklıklarını güçlendirme amacını taşımaktadır. Büyük ölçekli altyapı yatırımlarıyla Çin, uzun vadeli ekonomik ve siyasi ilişkiler kurarak Amerika Birleşik Devletleri’nin küresel etkisini zorlamaktadır.
Şi’nin Brezilya ziyareti, bu stratejinin somut bir örneğidir. Başkan Lula da Silva ile kalkınma stratejilerini görüşmek üzere gerçekleştirdiği temaslar, Çin’in Brezilya ve diğer Latin Amerika ülkeleri için vazgeçilmez bir ortak olduğunu kanıtlamaktadır. Çin-Brezilya ilişkilerinin 50. yıl dönümünün kutlanması, bu iki büyük ekonominin kalıcı ve gelişen ortaklığını vurgulamaktadır. Çin’in yatırımları, bölgede ekonomik büyüme ve altyapı kalkınması sağlamaktadır. Bu yüzden Latin Amerika ülkeleri, Çin ve ABD’yle ilişkilerini yönetirken karmaşık bir dengeleme politikası izlemek durumundadırlar.
[1] “Starting Latin America trip, Xi Jinping opens huge port in Peru funded by China”, Reuters, https://www.reuters.com/world/chinas-Şi-arrives-lima-apec-open-pacific-megaport-2024-11-14/, (Erişim Tarihi: 18.11.2024).
[2] “Chinese President Xi arrives in Brazil for G20 summit talks with Lula”, Reuters, https://www.reuters.com/world/chinese-president-xi-arrives-brazil-g20-summit-talks-with-lula-2024-11-18/, (Erişim Tarihi: 18.11.2024).
