Kosovalılar, 9 Şubat 2025 tarihinde bir sonraki hükümeti belirleyecek genel seçimler için sandıklara gitmiştir. Katılımın bir önceki seçimlere nazaran oldukça düşük kaldığı 2025 seçimlerinde kayıtlı seçmenlerin yalnızca %41’i oy kullanmıştır. Seçim sonuçlarına göre 120 sandalyeden oluşan Kosova Meclisinde sol ve milliyetçi bir çizgide siyaset yürüten Arnavutça’da “Kendi Kaderini Tayin Hareketi” anlamına gelen Başbakan Albin Kurti’nin partisi Vetëvendosje (VV) 46, Kosova Demokratik Partisi (PDK) 25, Kosova Demokratik Birliği (LDK) 20 ve muhafazakar Kosova’nın Geleceği için Birlik (AAK) partisi ise 9 milletvekiliyle temsil edilecektir.
Azınlıkların da anayasal 20 sandalyelik bir kotaya sahip olduğu parlamentoda, Sırpların yoğunlukta yaşadığı bölgede Belgrad destekli Srpska Lista, Sırplara ayrılan 10 sandelyenin tümünü almaya hak kazanmıştır. Diğer 10 sandalye ise Arnavut ve Sırp olmayan diğer azınlıklara tahsis edilmiştir.[1]
Kosovo’da siyasi iklim uzun bir süre iki ana akım partisi PDK ve devlet kurucusu İbrahim Rugova tarafından kurulan LDK tarafından yürütülmüştür. Bu iki partinin yanı sıra 2019 yılında iktidar partisi olmayı başaran VV ve AAK hareketleri de son dönemde Kosova siyasetinde önemli roller oynamaktadır.[2]
Genel seçimler, Kosova Hükümeti’nde ve parlamentosunda tek parti çoğunluğu ve baskısından ziyade çok sesli bir ortama işaret etmektedir. Koalisyon hükümeti kurulmasında çok ciddi zorluklar yaşanacağı ve bu zorlukların parlamento üzerinden yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleriyle pekişeceği düşünülmektedir. Seçim sonuçlarının bu şekilde ortaya çıkması seçmenlerin kapsayıcı olmayan, siyasi kibre dayanan ve çözülememiş iç ve dış problemleri gerekçe göstermiş olma ihtimalini güçlendirmektedir.[3]
Vetëvendosje Hareketi’nin Lideri Kurti, seçim sonuçlarının sonrasında seçimleri kazandığını iddia ederek yeni hükümeti kurma görevinin halk tarafından kendilerine verildiğini söylemiştir. Tek başına hükümet kuracak güce sahip olamayan VV’nin hangi siyasi partiyle bir koalisyon kuracağı tam olarak bilinmemektedir. Kurti buna benzer sonucu bir 2021 yılında da almış, muhalefetle işbirliği yapmak zorunda kalmıştır. Kurti, 120 milletvekilinden oluşan mecliste asgari gereken 61 sandalyeyi toplamak için 14 milletvekiline daha ihtiyaç duymaktadır. Kurti seçim zaferi konuşmasında muhalefet partilerinin bir araya gelip ona karşı birleşme olasılığına da işaret etmiştir.[4]
Gelecek Kosova hükümeti üç senaryo üzerinden düşünülmektedir. İlk ihtimal, Kurti’nin partisi VV’nin küçük ve azınlık partilerle bir araya gelip hükümet kurmasıdır. Bir çok uzman yeni kurulacak hükümetin Başbakan Albin Kurti tarafından Sırp olmayan azınlıklarla birlikte kurulabileceği görüşüne sahiptir. İkinci ihtimal ise muhalefet partilerinin bir araya gelip kuracağı geniş koalisyondur. Halihazırda parlamentoya giren diğer muhalefet partileri Başbakan Kurti’nin partisi Vetëvendosje ile herhangi bir işbirliği olasılığını göz önünde bulundurmadıklarını ifade etmişlerdir. Hala büyük bir kamuoyu desteğine sahip olan Kurti, yeni hükümeti kurma başarısı gösteremezse muhalafet partilerinin VV’siz hükümet kurma çabaları ülkeyi belirsiz ve istikrarsız bir döneme götürebilir. Son zayıf ihtimal ise Kurti’nin partisinin bir başka büyük muhalefet partisiyle bir araya gelip kuracağı bir koalisyon hükümetidir.
Seçim sonuçlarının Kosova’da belirsiz bir dönemin habercisi olduğu açıktır. Seçim kampanyasında ciddi bir kutuplaşma sonrası partilerin bir araya gelip istikrarlı bir hükümet kurup kuramayacağı meçhuldür. Bir hükümetin kurulması gelecek seneki cumhurbaşkanlığı seçimlerine kadar sürebileceği, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin koalisyon görüşmelerinde pazarlık meselesi haline gelebileceği de olasılıklar arasında durmaktadır. Tarafların uzlaşmaması halinde ise erken seçim kaçınılmaz hal alacaktır.
Hükümet oluşturabilmek için partiler arası görüşmelerin elzem olduğu koşullarda Kosova’da iç politik kutuplaşma ve Sırbistan’la olan agresif ilişkiler tazeliğini korumaktadır. Sırbistan’da uzun süredir devam eden hükümet karşıtı protestolar Kurti’nin daha fazla cesaret bulmasına da yol açabilir. Yeni Amerika Birleşik Devletleri (ABD) yönetiminin de dış yardımları sonlandırması ve Albin Kurti yönetimine eleştirel bakması Batılı ortaklarıyla arasının açılmasına yol açmıştır. ABD yönetiminden duyulan kuşku ve ABD Başkanı Donald Trump’ın bir önceki Balkanlar Özel Temsilci Richard Grenell’in Kurti’ye karşı ağır eleştirileri gölgesinde yeni hükümet kurmak Kurti tarafından kolay olmayacaktır.
Avrupa Birliği’nin (AB) 2023 yarısından itibaren Kosova’ya ülkenin kuzeyindeki istikrarsız durumu iyileştirmediği gerekçesiyle uyguladığı yaptırımlar bugüne kadar devam etmiştir. Başbakan Kurti’nin AB’yle arası Sırp azınlık sorunlarının çözülmesi meselesinde ayak diremesi sonucu açılmıştır. AB’yle her ne kadar ikili ilişkilerde sorunlar yaşansa da Kosova’nın transatlantik entegrasyonunda bir sapma olmadığı bilinmektedir. Seçim boyunca büyük ölçekte herhangi bir ihlal meydana gelmemiştir. Bu konu AB’nin de gündeminde yer almıştır. Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Kaja Kallas ile Genişleme Komiseri Marta Kos tarafından 9 Şubat günü gerçekleştirilen seçimlere yönelik bazı yorumlar kamuoyuna yansımıştır. AB yetkililerine göre Kosova’daki seçimler barışçıl ve rekabetçi bir şekilde geçmiş ve seçim süreci demokratik ilkelerle uyuşmuştur. AB’nin Kosova’nın AB entegrasyon sürecini her zaman destekleyeceklerini hatırlatmışlardır.[5]
Bölgesel belirsizlikler ve yeni ABD yönetiminden duyulan endişenin gölgesinde seçimlere giden Kosova seçmenleri, Başbakan Kurti’nin yüksek kamuoyu desteğini ortaya çıkarsa da tek başına iktidar olmasına izin vermemiştir. Kurti’nin koalisyon ortağı arayacağı zor bir sürece tanıklık edeceğimiz önümüzdeki aylar, aynı zamanda komşularla ilişkiler ve AB entegrasyonu bağlamında birçok ipucu verecektir.
[1] “Kosova’da hangi parti kaç milletvekili alacak?”, Timebalkan, https://timebalkan.com/kosovada-hangi-parti-kac-milletvekili-alacak/, (Erişim Tarihi: 26.02.2025).
[2] “Parlamentswahlen im Kosovo 2025”, IDM, https://www.idm.at/parlamentswahlen-im-kosovo-2025/, (Erişim Tarihi: 27.02.2025).
[3] “Kosovo Elections: A Step Toward Pluralism, but Stability Remains Elusive”, BiEPAG, https://www.biepag.eu/blog/kosovo-elections-a-step-toward-pluralism-but-stability-remains-elusive, (Erişim Tarihi: 25.02.2025).
[4] “Kosovo’s Ruling Vetevendosje Party Claims Victory in Parliamentary Elections”, Balkaninsight, https://balkaninsight.com/2025/02/10/kosovos-ruling-vetevendosje-party-claims-victory-in-parliamentary-elections/, (Erişim Tarihi: 28.02.2025).
[5] “Kallas ve Kos: Kosova demokratik ilkelere bağlılığını gösterdi”, Timebalkan, https://timebalkan.com/kallas-ve-kos-kosova-demokratik-ilkelere-bagliligini-gosterdi/, (Erişim Tarihi: 26.02.2025).
