Kazakistan’da Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) çerçevesinde 26 Eylül-8 Ekim 2022 tarihlerini kapsayan Arama (Search/Poisk)-2022, Aşama (Echelon-2022) ve Etkileşim (Interaction)-2022 başlıklı özel askeri tatbikatlar, gerçekleştirilmektedir. Acil durumlara karşı Cambıl ve Almatı eyaletlerinin sınırlarında ifa edilen tatbikatlara, 6500 askeri personelin yanı sıra savaş uçakları, insansız hava araçları ve helikopterlerden oluşan 850 askeri araç katılmaktadır.[1] Söz konusu tatbikatlar, birçok açıdan önem taşımaktadır.
KGAÖ kapsamındaki ortak tatbikatların Azerbaycan-Ermenistan, Kırgızistan-Tacikistan ve Rusya-Ukrayna gibi bölgesel çatışmaların yaşandığı bir dönemde yapılması[2] önemli mesajlar içermektedir. Öncelikle Rusya ve Kazakistan’a ek olarak Belarus, Ermenistan, Kırgızistan ve Tacikistan da KGAÖ’ye üye ülkeler arasında yer almaktadır. Lakin Ermenistan, tatbikatlara katılmama kararı almıştır. Çünkü 13 Eylül 2022 tarihinde başlayan Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları sırasında Ermenistan, KGAÖ’ye yardım çağrısında bulunmuş; fakat güvenlik örgütü, Ermenistan’a barış gücü göndermeyi planlamadıklarını açıklamıştır.
Öte yandan Kazakistan’ın da Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları sırasında Ermenistan’a KGAÖ Barış Gücü gönderilmesine sıcak yaklaşmadığı bilinmektedir. Astana yönetimi, ülkelerin toprak bütünlüğüne, bağımsızlığına ve egemenliğine gösterdiği saygı ve özen çerçevesinde böyle bir yaklaşım sergilemektedir.
Hatırlanacağı gibi Astana yönetimi, daha önce KGAÖ bünyesinde yapılan görüşmelerde Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki sorunun barışçıl yollarla çözülmesi gerektiğini belirtmiştir.[3] Öyle ki; Ermenistan’ın Kazakistan’daki tatbikatlara katılmama nedeninin de bu olduğu söylenebilir. Fakat Erivan, Azerbaycan’la devam eden çatışmalar sebebiyle Kazakistan’daki tatbikatlara katılmadığını açıklamıştır.[4] KGAÖ’nün ise iki ülke arasındaki çatışmalara dair yaptığı açıklamalarda ateşkes vurgusu ön plana çıkmıştır. Örneğin KGAÖ, 14-16 Eylül 2022 tarihlerinde yaşanan ve sivillerin hayatını kaybetmesine yol açan çatışmalardan endişe duyduklarını, ateşkesi ve müzakereleri memnuniyetle karşıladıklarını ve sorunların çözülmesi için siyasi ve diplomatik yolların kullanılması gerektiğini ifade etmiştir.[5] Ancak tüm bu gelişmelerin ardından Ermenistan’ın KGAÖ’den ayrılacağı öne sürülmüştür.[6]
Öte yandan 2022 senesinin Ekim ayında KGAÖ birlikleri, Kırgızistan’da Endurable Brotherhood-2022 ve Tacikistan’da Frontier-2022 tatbikatlarını düzenleyecektir.[7] Bu noktada KGAÖ bünyesinde yürütülecek tatbikatların, taraflar arasındaki askeri işbirliğini güçlendirebileceği söylenebilir. Aynı zamanda bu tatbikatlar, ilgili ülkelerin güvenlikleri noktasında KGAÖ’yü önemsediği şeklinde de yorumlanabilir.
Üye devletler bazında son olarak Rusya’dan bahsetmek gerekmektedir. Halihazırda Ukrayna’yla savaşan Rusya, tatbikatlar aracılığıyla Batı Dünyası’na güçlü olduğunun ve halen müttefiklerinin bulunduğunun mesajını vermeye çalışmaktadır. Özellikle de Moskova, savaş devam ederken; askeri tatbikatlara katılarak ve/veya düzenleyerek her şeyin planlandığı gibi gittiğini göstermeye çalışmaktadır. Bu kapsamda Moskova’nın Ukrayna’daki savaşın kendisini engellemediğini kanıtlamayı ve prestijini arttırmayı amaçladığı söylenebilir.
Kazakistan’da düzenlenen tatbikatın KGAÖ açısından da bir önemi bulunmaktadır. Çünkü Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Rus Ordusu’nun zorlu bir süreç yaşadığı bilinmektedir. Bu durum, doğrudan KGAÖ gibi örgütlere de yansımaktadır. Zira Çin-Tayvan gerginliğinin tırmandığı son dönemde, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) etkinliği de tartışmaya açılmıştır. Bunun üzerine gerçekleştirilen zirveler ve tatbikatlarla gerek ŞİÖ gerekse de KGAÖ, güçlü olduklarını göstermek istemiştir.
Sonuç olarak KGAÖ bünyesinde düzenlenen askeri tatbikatlar, önemli bir döneme denk gelmiştir. Zira örgüte üye olan ülkelerin bir kısmı, halihazırda çeşitli çatışmalarla meşguldür. Rusya, Ukrayna’da kaybettiği itibarını tekrar kazanmaya çalışırken; aslında çatışmalar, KGAÖ’nün geleceğini de şekillendirecektir. Özellikle de Ermenistan’ın tartışmalı bir pozisyonda olmasına rağmen KGAÖ’den istediğini alamaması ve örgütün çeşitli çatışmalarda izleyici pozisyonda kalmayı seçmesi, üye ülkelerin örgüte olan bağlılığını etkilemektedir. Bununla birlikte örgüte kapasitesinden fazla bir misyon yüklenmesi, çeşitli sorunları ve tepkileri de beraberinde getirmektedir. Çünkü KGAÖ, üyeler arasındaki sorunların çözülebilmesine katkı sağlayabildiği sürece varlığını sürdürecektir. Aksi takdirde yaşanan ihtilafların devam etmesi ve çatışmaların artması, örgütün prestij kaybını hızlandıracak ve bu da varlığını tartışmalı hale getirecektir.
[1] “Three CSTO Exercises Begin in Kazakhstan”, Belta, https://eng.belta.by/society/view/three-csto-exercises-begin-in-kazakhstan-153401-2022/, (Erişim Tarihi: 30.09.2022).
[2] “Kazakhstan to Host Russian-Led Bloc’s Military Drills”, Reuters, https://www.reuters.com/world/kazakhstan-host-russian-led-blocs-military-drills-2022-09-22/, (Erişim Tarihi: 30.09.2022).
[3] Assel Satubaldına, “Kazakh President Urges Swift Resolution to Armenia-Azerbaijan Border Conflict at CSTO Extraordinary Session”, The Astana Times, https://astanatimes.com/2022/09/kazakh-president-urges-swift-resolution-to-armenia-azerbaijan-border-conflict-at-csto-extraordinary-session/, (Erişim Tarihi: 30.09.2022).
[4] “Armenia Skips CSTO Drills In Kazakhstan”, RFE/RL, https://www.azatutyun.am/a/32053026.html, (Erişim Tarihi: 30.09.2022).
[5] “The CSTO Secretariat Commentary on the situation on the Kyrgyz-Tajik Border”, CSTO, https://en.odkb-csto.org/news/news_odkb/kommentariy-sekretariata-odkb-po-situatsii-na-kyrgyzsko-tadzhikskoy-granitse/#loaded, (Erişim Tarihi: 30.09.2022).
[6] “ОДКБ отказала Пашиняну в военной помощи: росСМИ анонсируют выход Армении из организации Путина”, https://www.dialog.ua/russia/258618_1663087308, (Erişim Tarihi: 30.09.2022).
[7] “Russian-Led CSTO To Hold Military Maneuvers In Central Asia In October”, RFE/RL, https://www.rferl.org/a/russia-csto-military-drills-central-asia/31827266.html, (Erişim Tarihi: 30.09.2022).
