Karabağ Sorunu, Azerbaycan ve Rusya ilişkilerini etkileyen önemli bir konudur. Karabağ tarihsel açıdan Azerbaycan’a ait bir bölge olarak kabul edilmesine rağmen Ermenistan ve Azerbaycan arasında yaşanan şiddetli çatışmaların ardından 1991 yılında Ermenistan destekli Karabağ Cumhuriyeti kurulmuştur. 1994 yılında Karabağ, Ermenistan’ın denetimine geçmiş ve Azerbaycan’la Ermenistan arasında ateşkese yol açan bir süreç yaşanmıştır.
Karabağ Sorunu’nun tam anlamıyla çözülememesi ve Azerbaycan’a geri verilmesi meselesi iki ülke arasındaki gerilimi arttırmıştır. 2020 yılındaki savaş bölgedeki dengeyi önemli ölçüde değiştirmiştir. Azerbaycan, Ermenistan’a karşı büyük bir askeri başarı elde ederek Karabağ’ın büyük bir kısmını geri almıştır. Karabağ Sorunu, Azerbaycan ile Ermenistan arasında uzun yıllardır devam eden bir anlaşmazlıktır ve bu mesele, Rusya’nın bölgedeki etkisiyle sık sık ilişkilendirilmektedir. Karabağ meselesi çözülememiş olsa da Azerbaycan ve Rusya arasındaki ilişkiler zaman içinde değişkenlik göstermiştir. İlişkiler bazen yakınlaşma ve işbirliği süreçleri yaşarken bazen de gerilimli durumlar yaşamaktadır.
Karabağ, Azerbaycan ile Rusya ilişkilerinde 2016 yılında bölgede yaşanan şiddetli çatışmalardan dolayı gerilime yol açmıştır. 2020 yılında ise Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Karabağ bölgesi üzerindeki çatışmalar uzun yıllar boyunca devam eden bir anlaşmazlığın tekrar alevlenmesine yol açmış ve 2020 yılında Azerbaycan, Karabağ’ın kontrolünü geri almak amacıyla bir askeri operasyon başlatmıştır. 2020 yılında gerçekleşen Karabağ Savaşı sırasında ve ardındaki süreçte Rusya’nın rolü oldukça dikkat çekici olmakla birlikte Azerbaycan ile Rusya ilişkileri bölgedeki çıkarları doğrultusunda şekillenmiştir. Bu savaşın sonucunda Azerbaycan, Karabağ’ın büyük bir kısmını kontrolü altına almış ve Karabağ meselesi Azerbaycan ile Rusya ilişkilerine büyük ölçüde etki etmiştir. Bu sorun hem Azerbaycan’ın ulusal güvenliği hem de bölgesel dengesi bakımından büyük önem taşımaktadır.
Eylül 2021 itibarıyla Azerbaycan ile Rusya ilişkileri, Karabağ Sorunu’nun çözümü ve sonrasındaki gelişmeler bağlamında oldukça önemli dinamikleri içinde barındırmaktadır. Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan arasında arabuluculuk yapmış ve savaşın sonunda ateşkesi sağlamıştır. Ayrıca Rusya, Karabağ’da barış gücü kuvvetlerini gönderme ve ateşkesin uygulanmasını denetleme rolünü de üstlenmiştir. Bu durum Azerbaycan ile Rusya ilişkilerinde bazı değişiklikleri de beraberinde getirmiştir.
Azerbaycan savaştan elde ettiği askeri başarıları ve toprak kazanımlarını Rusya’nın bölgedeki barış gücü kuvvetleriyle korumak istemiştir ve Bakü, bu durumu bir tür denge unsuru olarak görmüştür. Rusya, Karabağ meselesinin çözümü için üstlendiği arabuluculuk rolüyle bölgedeki etkisini arttırmış ve Azerbaycan’la arasındaki diplomatik ilişkileri güçlendirmiştir. Her ne kadar Azerbaycan zaman zaman Rusya’nın Ermenistan’a yakın durduğunu düşünse de Rusya’nın arabuluculuk çabaları iki ülke arasındaki diyalogu sürdürmeye yardımcı olmuştur. Rusya’nın, çatışma dönemlerinde ateşkes sağlama çabalarıyla Azerbaycan’la kurduğu diplomatik ilişkiler bölgesel istikrarı sağlamayı hedeflemiştir.
Rusya, Karabağ Savaşı sürecinde hem Ermenistan’la hem de Azerbaycan’la askeri işbirliği gerçekleştirmiştir. Ermenistan, Rusya’nın Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) üyesi olarak askeri işbirliğini sürdürürken Azerbaycan ise Rusya’dan askeri teçhizat satın almıştır. Bu durum Azerbaycan’ın bağımsızlık ve ulusal çıkarlarını korumasını dengelemek zorunda kaldığını göstermektedir. Karabağ Sorunu, Güney Kafkasya bölgesindeki genel dengeyi etkilemekte ve bu durum Azerbaycan’ın stratejik konumunu ve enerji kaynaklarını göz önünde bulunduran Rusya’nın bölgedeki politikalarını ve Azerbaycan’la olan ilişkilerini şekillendirmektedir.
Karabağ Sorunu, Azerbaycan ile Rusya ilişkilerinin karmaşık bir parçasıdır. Sorunun çözümü ve sonrasındaki gelişmeler iki ülke arasındaki ilişkilerin dinamiklerini etkilerken bölgesel istikrar ve denge açısından da oldukça önemli bir yere sahiptir. Azerbaycan, Karabağ meselesinde kendi bağımsızlık ve güvenlik çıkarlarını koruma amacıyla Rusya’yla olan ilişkilerini bir taraftan dengelemeye çalışırken bir taraftan da her iki ülke ulusal çıkarlarını koruma konusunda oldukça dikkatli davranmaktadır.
