Koalisyon kurma konusunda oldukça zengin bir geçmişe sahip olan Kanada’nın parlamenter sistemi yakın zamanda önemli bir gelişmeyle karşı karşıya kalmıştır. Yeni Demokrat Parti (NDP) Lideri Jagmeet Singh, 5 Eylül 2024 tarihinde partisinin Başbakan Justin Trudeau’nun Liberal azınlık hükümetine verdiği desteği sona erdirmiştir.[i] NDP ve Liberaller arasında 2022 yılında varılan anlaşmanın ardından açıklanan bu karar, Kanada’nın siyasi manzarasını yeniden tanımlayabilecek bir erken seçime zemin hazırlayabilir.
Kanada, başbakanın yönetmek için Avam Kamarası’ndaki çoğunluğun güvenini sağlaması gereken bir parlamenter sistem altında faaliyet göstermektedir. Bir azınlık hükümetinde, iktidar partisi koltukların yarısından daha azına sahiptir ve yasaları geçirmek ve iktidarda kalmak için muhalefet partilerinin desteğine ihtiyaç duymaktadır.
Tarihsel olarak Kanada azınlık hükümetleri, usta siyasi manevralar gerektiren bir görev olan ittifakları değerlendirmeye almak zorunda kalmıştır. Bu sistem, partiler arasında işbirliği gerektirdiği için yenilikçiliği teşvik edebilmekte, ancak son siyasi gelişmelerde görüldüğü üzere hükümeti istikrarsızlığa da açık hale getirmektedir.
2022 yılında Trudeau’nun Liberal hükümeti NDP ile bir anlaşma yaparak sağlık reformları ve sosyal refah programları da dahil olmak üzere NDP’nin temel politika önceliklerinin yerine getirilmesi karşılığında NDP’nin desteğini sağlamıştır.[ii] Hükümeti Avam Kamarası’nda çoğunluğa sahip olmadığı için bu anlaşma Trudeau için hayati önem taşıyordu.
Ancak 5 Eylül 2024 tarihinde Singh, NDP’nin hedeflerinin çoğunu gerçekleştirmedeki başarısını gerekçe göstererek ve ortaklığın süresinin dolduğunu öne sürerek bu desteği geri çektiğini açıklamıştır. Bu çatlak, Trudeau hükümetini ya diğer muhalefet partilerinden destek almak ya da seçim olasılığıyla yüzleşmek zorunda bırakarak istikrarsız bir konumda bırakmıştır. Bu ittifakın sona ermesi, azınlık hükümetlerinin kırılganlığının, ayrıca büyük ve küçük siyasi partiler arasındaki güç dinamiklerinin altını çizdiği için Kanada siyasetinde çok önemli bir ana işaret etmektedir.
Anketler, bugün bir seçim yapılsa Trudeau’nun Liberallerinin Pierre Poilievre liderliğindeki merkez sağ Muhafazakar Parti karşısında büyük olasılıkla kaybedeceğini göstermektedir. İlk kez 2015 yılında iktidara gelen Trudeau’nun popülaritesi, başta yüksek enflasyon ve kötüleşen konut krizi olmak üzere ekonomik baskılar ve seçmen yorgunluğunun birleşimi nedeniyle azalmıştır. Liberal seçim kampanyasını yönetmesi beklenen önemli bir yardımcısı olan Jeremy Broadhurst’un istifasıyla siyasi talihi daha da zarar görmüştür.[iii] Bu zorluklar, Kanadalı seçmenlerin Liberallerin ekonomik meseleleri ele alışını giderek daha fazla eleştirdiği bir dönemde ortaya çıkmaktadır. Artan yaşam maliyetleri ve konut sıkıntısı, Trudeau’nun vaatlerini yerine getirme kabiliyetine duyulan güveni sarsmıştır ve NDP’nin desteğini çekmesi, Liberal gündeme yönelik daha geniş bir memnuniyetsizliğin işareti olarak görülebilir.
Yeni Demokrat Parti geleneksel olarak Kanada siyasetinde dengeleyici bir rol oynamış ve genellikle işçi sınıfının sesi olarak hareket etmiştir. NDP hiçbir zaman federal bir hükümet kurmamış olsa da özellikle azınlık hükümetleri bağlamında politikanın şekillendirilmesinde etkili olmuştur. Liberallerle yapılan 2022 anlaşması, Singh’in partisinin sağlık hizmetlerinin genişletilmesi ve sosyal eşitsizliğin ele alınması da dahil olmak üzere önemli yasama girişimlerini etkilemesini sağlamıştır.
Singh’in anlaşmadan çekilme kararı stratejik bir değişime işaret etmektedir. Singh, NDP’yi Liberallerden uzaklaştırarak partisini Trudeau’nun liderliğinden hayal kırıklığına uğramış sol eğilimli seçmenlerden istifade edecek şekilde konumlandırıyor olabilir. Bu hamle aynı zamanda NDP’nin ne Liberallerin ne de Muhafazakârların çoğunluğu sağlayamaması halinde belirleyici bir rol oynayabileceği olası bir seçim öncesinde bağımsızlığını ortaya koyma arzusunu da yansıtmaktadır.
Erken seçim olasılığı, Kanada demokrasisinin geleceğine ilişkin önemli soruları gündeme getirmektedir. Azınlık hükümetleri, genellikle istikrarsız olarak görülse de daha fazla hesap verebilirliği ve partiler arası işbirliğini teşvik edebilmektedir. Bununla birlikte iktidar partileri, muhalefet üyeleriyle ortak bir zemin bulmakta zorlandıkları için siyasi tıkanıklık potansiyeli de yaratırlar. Trudeau’nun Liberalleri şimdi iktidarda kalmak için yeterli desteği sağlama ya da Muhafazakarları göreve getirebilecek bir seçim yenilgisi riskiyle karşı karşıya kalmak durumundadır.
NDP’nin adımları, aynı zamanda küçük partilerin bir azınlık hükümetinde sahip olabileceği etkinin altını çizmektedir. Singh’in Trudeau ile anlaşmayı sona erdirme kararı, Kanada’nın parçalı siyasi ortamında siyasi hesapların artan önemini yansıtmaktadır. Burada hiçbir parti birkaç seçim dönemi boyunca net bir çoğunluğa sahip olmamıştır. NDP’nin desteğini çekme kararı Liberalleri daha merkezci politikalar benimsemeye itebilir ya da partinin sol eğilimli seçmenleri geri kazanmak için ilerici gündemini iki katına çıkarmasına yol açabilir.
NDP’nin Liberallerle olan anlaşmasını sona erdirme kararı, Kanada siyaseti için kritik bir dönüm noktasına işaret etmektedir. Azınlık hükümetlerinin doğasında var olan istikrarsızlığı ve bu tür durumlarda partiler arasındaki karmaşık etkileşimi vurgulamaktadır. Trudeau hükümeti erken seçim ihtimaliyle karşı karşıya olduğundan, Kanada’daki siyasi manzara önemli bir değişime gebedir. Bunun Muhafazakârların yeniden dirilişine mi yoksa Liberaller için yenilenmiş bir yetkiye mi yol açacağı, Trudeau’nun önümüzdeki aylarda nasıl bir yol izleyeceğine ve muhalefet partilerinin halkın statükodan duyduğu hoşnutsuzluktan yararlanma becerisine bağlı olacaktır.
Daha geniş bir bağlamda bu an, Kanada siyasetinde koalisyon kurmanın önemini ve azınlık hükümetlerini tanımlayan hassas güç dengesini pekiştirmektedir. Seçmenler olası bir seçime hazırlanırken, başta Trudeau ve Singh olmak üzere parti liderlerinin yapacağı tercihler Kanada’nın siyasi sisteminin gelecekteki yörüngesini şekillendirecektir.
[i] “Canadian opposition party says election more likely after ending deal with Trudeau”, Reuters, https://www.reuters.com/world/americas/canada-opposition-party-says-election-is-now-more-likely-2024-09-05/, (Erişim Tarihi: 06.09.2024).
[ii] “Delivering for Canadians Now, Prime Minister of Canada”, PM.GC.CA, https://www.pm.gc.ca/en/news/news-releases/2022/03/22/delivering-canadians-now, (Erişim Tarihi: 06.09.2024).
[iii] Aynı Yer.
