10 Nisan 2024 tarihinde İsviçre Konfederasyonu Başkanı Viola Amherd, 15-16 Haziran 2024 tarihlerinde birincisi düzenlenecek olan Ukrayna Barış Zirvesi’ne ev sahipliği yapacaklarını açıklamıştır. Dünya liderlerini Ukrayna Barış Zirvesi’ne davet etmekten onur duyduğunu belirten Amherd, zirvenin Nidwalden kantonundaki Bürgenstock kasabasında yapılacağını kaydetmiştir. İsviçre Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, zirve için dünya genelinde 160’tan fazla delegasyon davet edilmiştir.[1]
Bakanlığın açıklamasına göre konferans, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski’nin barış formülü ile BM Şartnamesi ve uluslararası hukukun temel ilkelerine dayanan diğer önerileri ele alacaktır. 2022 yılının sonlarında sunulan 10 maddelik barış formülü, diğer hususların yanı sıra tüm Rus güçlerinin Ukrayna topraklarından çıkarılmasını öngörmektedir. Açıklamada, “İsviçre’nin diyaloğu teşvik etme konusunda uzun bir geleneğe sahip olduğu” ve “bu nedenle Ukrayna’da barışa giden yolda farklı görüşlerin paylaşılmasının son derece önemli olduğu” belirtilmiştir.[2]
İsviçre Hükümeti’nin 2 Mayıs 2024 tarihli açıklamasında, davet edilen heyetlerin arasında G7, G20, BRICS gruplarının üyeleri, Avrupa Birliği (AB), uluslararası kuruluşlar ve iki dini temsilcinin yer aldığı aktarılmıştır. İsviçre, Ukrayna’da kalıcı bir barışın sağlanması için bir çerçeve oluşturmanın yanı sıra Rusya’nın barış sürecine katılımına yönelik bir yol haritası oluşturulmasının hedeflediğini duyurmuştur. Bern Hükümeti, Moskova’nın “şu aşamada” davet edilenlerin içinde yer almadığını açıklamıştır.[3]
Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, 2 Mayıs 2024 tarihinde yaptığı açıklamada, Rusya’nın katılımı olmadan Ukrayna’da çözüme ilişkin herhangi bir barış konferansının sonuç odaklı olmadığını vurgulamıştır. Peskov, Moskova’nın dışlanması nedeniyle konferansın olası sonuçlarına şüpheyle yaklaştığını ifade etmiştir:[4]
“Bu barış konferansının nasıl bir dönüm noktası olduğunu anlamıyoruz. Rusya’nın katılımı olmadan ne tür ciddi beklentileri olan bir konferanstan, ne tür sonuçlardan bahsedebiliriz? Bu kesinlikle mümkün değil. Bu, sonuç odaklı bir girişim değildir. Rusya’nın barış görüşmeleri bağlamında duruşu herkesçe bilinmektedir. Duruşumuz tutarlıdır, şeffaftır, birçok kez tekrarlanmış ve Başkanımız tarafından da teyit edilmiştir.”
Rusya’nın konuyla ilgili tepkisi yalnızca Peskov’la sınırlı kalmamıştır. Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova, İsviçre’nin ev sahipliğinde yapılacak söz konusu barış zirvesiyle ilgili bir basın kuruluşunun sorusuna yazılı yanıt vermiştir. İsviçre’nin Rusya’ya karşı siyaset izlediğini ve Ukrayna’yı desteklediğini, bu nedenle de tarafsızlığını ve arabuluculuk yeteneğini kaybettiğini belirtmiştir. Zaharova, söz konusu konferansta Ukrayna Krizi’nin çözüm yollarının aranmayacağını ileri sürerek “Batı’nın bu meselenin çözümünden yana olmadığını, Rusya’yı stratejik yenilgiye uğratmaya çalıştığını” vurgulamıştır. Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın internet sayfasında yer alan cevabında Zaharova, İsviçre’nin konferansla ilgili gerçekleri çarpıttığını belirtmiştir:[5]
“Rusya, sadece İsviçre’de gerçekleşecek sözde ilk zirveye değil, aynı zamanda ültimatom içeren, Zelenski’nin formülünü destekleyen herhangi bir etkinliğe katılmayacak. Bu tür forumlara ısrarla davet edilsek bile bunu yapmayacağız. Dünyadaki ülkelerden ortaklarımızı uyanık olmaya ve Kiev ile Batı’nın Rusya’ya yönelik kışkırtıcı eylemlerinde yer almamak için bu tür forumlara katılmaktan kaçınmaya çağırıyoruz.”
Zaharova’nın bahsettiği “Zelenski Formülü”, tüm Rus birliklerinin Ukrayna topraklarından çekilmesini, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün yeniden tesis edilmesini, tüm savaş esirlerinin ve sürgünlerin serbest bırakılmasını, Ukrayna’da ekolojik yıkımın önlenmesini ve savaş suçlarından sorumlu olanların cezalandırılmasını talep etmektedir. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba, Foreign Policy Dergisi’ne yaptığı açıklamada Rusya’yı davet etmeme kararını su sözlerle savunmuştur:[6]
“Yaklaşımımız gerçeklikten ve (edindiğimiz) deneyimlerden kaynaklanıyor… 2014 ve 2022 yılları arasında Rusya ile farklı formatlarda, arabulucularla ve ikili olarak yaklaşık 200 kez görüştük. Ama hiçbir şey işe yaramadı. (2022’deki) büyük ölçekli işgalle sonuçlandı.”
İsviçre Hükümeti, Rusya’nın görüşmelere katılımını ileriye dönük olarak “zaruri” bulduğunu ifade etse de Rusya tarafının Zelenski Formülü’ne şu aşamada kesinlikle taviz vermeyeceği söylenebilir. Ukrayna tarafının Rusya’nın davet edilmemesinden duyduğu memnuniyeti dile getirmesi, bu aşamada barış görüşmeleri bağlamında somut beklentileri olmadığını göstermektedir.
Herhangi bir krizin çözümü adına reel beklentilerin görüşüleceği bir platformda krizin ana aktörlerinden biri olmaması, tabir-i caizse “diplomatik bir oksimoron” yaratmaktadır. Rusya’nın katılmadığı bir platform, Ukrayna Savaşı’nı çözüme kavuşturacak bir diyalog ortamında uzak olacak ve Ukrayna diskurunun Batı kamuoyunda tekrarlanacağı bir “yankı odası” görevi görecek bir konsolidasyon girişimi olacaktır.
[1] “İsviçre, 15-16 Haziran’da Ukrayna Barış Zirvesi’ne ev sahipliği yapacak”, TRT, https://www.trthaber.com/haber/dunya/isvicre-15-16-haziranda-ukrayna-baris-zirvesine-ev-sahipligi-yapacak-854859.html, (Erişim Tarihi: 03.05.2024).
[2]Kirez, T., “Switzerland invites over 160 delegations to Ukraine peace conference”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/en/europe/switzerland-invites-over-160-delegations-to-ukraine-peace-conference/3208261, (Erişim Tarihi: 03.05.2024).
[3]“İsviçre: Rusya ‘şu aşamada’ Ukrayna barış konferansına davetli değil”, Euronews, https://tr.euronews.com/2024/05/02/isvicre-rusya-su-asamada-ukrayna-baris-konferansina-davetli-degil, (Erişim Tarihi: 03.05.2024).
[4]“Peskov: Ukraine talks without Russia’s participation not focused on result”, BelTA, https://eng.belta.by/politics/view/peskov-ukraine-talks-without-russias-participation-not-focused-on-result-157997-2024/, (Erişim Tarihi: 03.05.2024).
[5]“Rusya’dan ortaklarına çağrı: İsviçre’deki Ukrayna ile ilgili barış konferansına katılmayın”, Habertürk, https://www.haberturk.com/rusya-dan-ortaklarina-cagri-isvicre-deki-ukrayna-ile-ilgili-baris-konferansina-katilmayin-3682922, (Erişim Tarihi: 03.05.2024).
[6] Fornusek, M., “Switzerland peace summit to take place on June 15-16, Russia not invited ‘at this stage’“, The Kyiv Independent, https://kyivindependent.com/zelensky-confirms-date-of-switzerland-peace-summit-russia-not-invited/, (Erişim Tarihi: 03.05.2024).
