Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, 10 Eylül 2024 tarihinde Pekin’deki Diaoyutai Devlet Konukevi’nde kendisini ziyaret eden Norveç Başbakanı Jonas Gahr Støre ve İspanya Başbakanı Pedro Sánchez ile ayrı ayrı görüşmelerde bulunmuştur.[i] İki ülke de Çin’in “Tek Çin” politikasına desteklerini dile getirmiş ve diplomatik ilişkilerin yanı sıra ticari işbirliklerinin önemine vurgu yapmışlardır.
Çin, İspanya’nın AB dışındaki en büyük ticaret ortağıdır. Pekin’de 9.’su düzenlenen Çin-İspanya Forumu sırasında taraflar, Çin-İspanya Forumu ve diğer platformlar aracılığıyla ticaret, yatırım gibi çeşitli alanlarda diyaloğu güçlendirme, yeşil kalkınma işbirliği, kültürel ve insanlar arası alışverişi derinleştirme ve ikili ilişkilerin daha da gelişmesini teşvik etme konularında mutabık kalmıştır.[ii] Ayrıca aynı gün Norveç Başbakanı Jonas Gahr Støre ile olan görüşmede Çin ve Norveç, sera gazı emisyonlarını azaltmak, biyolojik çeşitliliği korumak ve restore etmek ve yeni yeşil endüstriler ve istihdam yaratmak için temasları ve işbirliğini kolaylaştırmayı amaçlayan yeşil geçiş konusunda bir diyalog oluşturma konusunda anlaşmaya varmıştır.[iii]
Çin ve AB, ticarette birbirlerinin önemli ortaklarıdır. Çin, 2023 yılında 739 milyar avroya ulaşan ikili ticaretiyle AB’nin ABD’den sonra en büyük ikinci ticaret ortağı olmuştur. Çin ve AB arasındaki ticaret karşılıklı fayda sağlamaktadır. Örneğin Çin’in AB’den yaptığı makine, ilaç ve alkollü içecek ithalatı sırasıyla %15,7, %13,7 ve %6,1 oranında artmıştır. Çin’in AB’den yaptığı ithalat, Çin vatandaşlarının sağlık ve yaşam standartlarını iyileştirmiş ve Çin’in ekonomik kalkınmasını desteklemiştir. Aynı zamanda Çin’in AB’ye yaptığı yeni enerji ürünleri, elektronik ve diğer ürünlerin ihracatı Avrupa’nın yeşil ve dijital dönüşümünü hızlandırmış ve AB’nin enflasyon seviyesinin düşmesine yardımcı olmuştur.[iv] Çin’in küresel pazarı ile AB Tek Pazarı’nın birbirlerinin ekonomik kalkınmasındaki rolü düşünüldüğünde, Çin ve AB ekonomilerinin birbirlerini tamamlayıcı nitelikte olduğu söylenebilir. Ayrıca giderek artan ekonomik temaslar çok kutupluluğa evrilen bir dünya düzenin hız kazanmasında etkisini göstermeye devam edecektir.
Fakat AB tarafından Çin yapımı elektrikli araçlara (EVs) uygulanan vergiler, bir takım ticari anlaşmazlıklara yol açmaktadır. Bu konuda Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning, AB tarafını diyalog ve istişare yoluyla ticari anlaşmazlıkları düzgün bir şekilde çözmek için Çin’le birlikte çalışmaya çağırmıştır. Aynı şekilde Sánchez, ülkesinin AB’nin Çin yapımı elektrikli araçlara uyguladığı ithalat vergileri konusundaki tutumunu gözden geçirdiğini belirtmiş ve sadece üye devletleri değil Avrupa Komisyonu’nu da pozisyonlarını yeniden gözden geçirmeye çağırmıştır. Çiz Sözcüsü ise “Başbakan Sanchez’in rasyonel ve objektif düşüncesini yansıtan açıklamalarını takdir ettiklerini” belirterek elektrikli araç sektörünün gelişmesinin hem Çin’in hem de AB’nin çıkarına olduğunu vurgulamıştır.[v]
Diğer taraftan AB üyesi olmayan Norveç ile Çin ticari ilişkileri karşılıklı çıkarlar doğrultusunda gelişmeye devam etmektedir. Norveç’i de kapsayan İskandinav ülkeleri, yenilenebilir enerji ve yeşil teknolojiler konusunda dünya liderleri olarak görülmektedir. Çin’in de bu alanlarda yatırımlarını artırması, karşılıklı ortak ekonomik çıkarları doğurmaktadır. Elektrikli araçlar konusunda da Støre, Şanghay’da yaptığı açıklamada, Norveç’in Çin elektrikli araçlarına yaptırım uygulamayacağını ve denizcilik, deniz ürünleri ve yeşil dönüşüm gibi ortak ilgi alanlarında Çin’le daha fazla işbirliği yapmayı hedeflediğini söylemiştir.[vi] Bu bağlamda AB üyesi olmayan Norveç’in benzinli ve dizel otomobil satışına son verme hedefiyle Çin’in elektrikli araçlarının Norveç’in çevreci politikalarıyla uyumlu olduğu ve bu araçların sayısında artış gözleneceği söylenebilir. Ayrıca Norveç vatandaşları için Çin’e vizesiz seyahat politikasının başlatılması derinleşen diplomatik ilişkilere de işaret etmektedir.
İhraç edilen araçların küresel rakiplerinden daha ucuza satılması durumunun AB sanayisine zarar verdiği düşüncesiyle Çin elektrikli araçlarına vergiler getirilmiştir. Çin’in elektrikli araçlarına uygulanan gümrük vergileriyle de AB sanayisinin ön planda tutulması ve daha çok tercih edilmesi amaçlamaktadır. Bu durumda Çinli otomobil üreticileri, gümrük vergilerinin yol açtığı kayıpları telafi etmek için başka pazarlara yönelebilir. Yine de yaygın olarak algılandıkları üstün fiyat-performans oranı göz önüne alındığında, kısıtlamaların Çin’in elektrikli araçlarının AB pazarına genişlemesini engellemesi pek olası değildir.[vii]
Saf elektrikli araçların tüm Çin otomobil ihracatının sadece %1’ini oluşturması nedeniyle ilk ekonomik etkinin hem Çin hem de AB için küçük olacağını tahmin edilse de AB tarifelerinin Çin üzerindeki etkisi, iki ekonominin otomobil tedarik zincirleri arasındaki güçlü entegrasyon nedeniyle önemli boyutlarda olacaktır. AB ve Çin arasında otomotiv sektöründe ticaret engellerinin artması halinde bu durum, yatırım stratejilerini ve tedarik zincirlerini zorlaştırarak her iki bölge için de sorunlar yaratacaktır.[viii]
Sonuç olarak Avrupalı liderlerin Çin’le görüşmelerde bulunması, ortak kalkınma, işbirliği ve iklim değişikliği gibi küresel sorunların ele alınmasında kararlılığa dair güçlü bir mesaj verse de elektrikli araçlara uygulanan ekstra vergiler AB-Çin ilişkilerinde gerilime neden olmaktadır. Sánchez’in ziyaretinde, vergiler konusunda bir uzlaşmaya varmak istemesi ekonomik açıdan güçlü ve ticaret ortağı olan bir ülkeyle oluşabilecek herhangi bir ticari anlaşmazlığın yaşanmasının önlenmesini amaçlamaktadır. Bunun aksine Norveç’in AB’yle ortak bir ticaret politikasının olmaması, Çin’den yapacağı elektrikli araç ithalatını arttırarak ikili ilişkileri güçlendirme de önemli rol oynayacaktır. AB tarafından uygulanan gümrük vergileri yalnızca elektrikli araçlarda fiyat artışına yol açmayacak, aynı zamanda bu durum elektrikli araçlara olan talebin azalması nedeniyle enerji dönüşümü, yeşil enerji gibi alanların aleyhine olacaktır. Böylece azalan talebin elektrikli araçların küresel anlamda benimsenmesini yavaşlatacağı söylenebilir.
[i] “Xi meets Norwegian, Spanish PMs, jointly call for free trade” Global Times, https://www.globaltimes.cn/page/202409/1319536.shtml, (Erişim Tarihi: 10.09.2024).
[ii] “Ninth meeting of Chian-Spain Forum held in Beijing”, Belt and Road Portal, https://eng.yidaiyilu.gov.cn/p/0QBSOFJL.html, (Erişim Tarihi: 13.09.2024).
[iii] “China, Norway aim at green transition”, China Daily, https://www.chinadaily.com.cn/a/202409/11/WS66e0d084a3103711928a73f5.html, (Erişim Tarihi: 13.09.2024).
[iv] “The Essence of China-EU Trade and Economic Relations is Mutual Benefit and Win-Win”, Mission of the People’s Republic of China to the European Union, http://eu.china-mission.gov.cn/eng/mh/202404/t20240408_11278074.htm, (Erişim Tarihi: 13.09.2024).
[v] “China calls for properly settling trade frictions with EU through dialogue, consultation: FM spokesperson”, Xinhua News, https://english.news.cn/20240912/105804ef666542d7bbf7ab552d48f666/c.html, (Erişim Tarihi: 13.09.2024).
[vi] “Norway won’t impose sanctions on Chinese cars: PM”, China Daily, https://global.chinadaily.com.cn/a/202409/13/WS66e39af7a3103711928a7cf1.html, (Erişim Tarihi: 14.09.2024).
[vii] “What the EU’ extra tariffs on China’s electric vehicles mean for carmakers in both markets”, South China Morning Post, https://www.scmp.com/business/article/3267373/what-eus-extra-tariffs-chinas-electric-vehicles-mean-carmakers-both-markets, (Erişim Tarihi: 13.09.2024).
[viii] Aynı Yer.
