Son yıllarda İngiltere’nin Doğu Avrupa’ya ilişkin politikasında Polonya ve Ukrayna’yla geliştirdiği ortaklıklar dikkat çekmektedir. Londra yönetimi, bu iki devletle yaptığı işbirlikleri vesilesiyle Moskova’nın çevrelenmesini hedeflemektedir. Bu kapsamda Londra’nın Kiev’e verdiği destekte Varşova önemli bir yere sahiptir.
Öyle ki; İngiltere, Polonya ve Ukrayna, Rusya-Ukrayna Savaşı başlamadan hemen önce, 17 Şubat 2022 tarihinde savunma temelli üçlü işbirliği ittifakı kurmuştur.[1] Dolayısıyla buradan İngiltere ve Polonya’nın o dönemki konjonktürü daha iyi okuduğu ve diğer Batılı devletlerin aksine Ukrayna’ya yönelik somut destekte bulunmaktan çekinmediği öne sürülebilir.
Öte yandan Polonya’nın son dönemlerde Avrupa Birliği’yle (AB) birtakım anlaşmazlıklar yaşadığı düşünüldüğünde, İngiltere’yle geliştirdiği ortaklık daha da önem kazanmaktadır. Ayrıca Varşova’nın Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ve Batı ittifakı içindeki en büyük müttefikinin Londra olduğu görülmektedir.
Diğer taraftan İngiltere için de Polonya hem Rusya’ya hem de AB’ye yönelik takip ettiği siyasette önemli bir ortaktır. Bu bağlamda Brexit referandumuyla AB’den ayrılan İngiltere, Polonya vesilesiyle de birlik üzerindeki etkinliğini bir anlamda devam ettirmek istemektedir. Zira AB’nin yapısı gereği her devletin veto hakkı olduğu göz önünde bulundurulduğunda, Londra’nın Varşova’yla geliştirdiği işbirliği daha da anlam kazanmaktadır. Yani Brexit, Polonya ile İngiltere arasındaki ilişkilerin daha da gelişmesine hizmet etmiştir. Üstelik Polonya’nın Doğu Avrupa’daki jeopolitik konumu ve Ukrayna’yla sınır paylaşması, İngiltere’nin Rusya’ya karşı politikası bakımından da son derece önemlidir.
Tüm bunlarla birlikte İngiltere ve Polonya’yı birbirlerine yaklaştıran bir diğer unsur da tarafların jeopolitik hedefleridir. Halihazırda İngiltere, Avrasya’ya açılımını Doğu Avrupa üzerinden gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda Londra, söz konusu hedefini Varşova ve Kiev’le kurduğu ortaklıklar vesilesiyle hayata geçirmeye çalışmaktadır. Diğer taraftan Polonya da Avrupa’da bir güç merkezi olmayı hedeflemektedir. Bu bakımdan İngiltere’yle geliştirdiği ortaklık oldukça mühimdir. Yani taraflar arasında karşılıklı bağımlılık temelli bir ilişki vardır. Üstelik İngiltere’de ciddi bir Polonyalı nüfus da bulunmaktadır. Bu da taraflar arasında köprü kurulmasını kolaylaştırmaktadır.
Belirtmek gerekir ki; 24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı, İngiltere ve Polonya arasındaki münasebetlerin daha da ivme kazanmasına yol açmıştır. Zira Batı Avrupa’da İngiltere, Doğu Avrupa’da da Polonya, Rusya’nın müdahalesine en sert tepki gösteren ülkeler olmuştur.
Özellikle de savaşın ardından İngiltere’nin Baltık ülkelerinin yanı sıra Ukrayna ve Polonya’yı da içerecek ve İngiliz Milletler Topluluğu’nun (Commonwealth) Avrupalı bir versiyonu olacak Avrupa Milletler Topluluğu üzerinde çalıştığı iddia edilmiştir. Bu İngiltere’nin AB’ye alternatif olacak ve Brüksel’e karşı güvensizlik noktasında birleşmiş ülkeleri bir araya getirecek askeri, siyasi ve ekonomik bir oluşum yaratmayı hedeflediği iddiası uluslararası basına yansımıştır.[2]
Her ne kadar iddialar üzerinden şekillense de İngiltere’nin Avrupa jeopolitiğinde orta ve uzun vadeli hedefinin kendisinin liderlik edeceği yeni bir blok yaratmak olduğu ileri sürülebilir. Bu bağlamda Londra, öncelikle Varşova ve Kiev’le anlaşmak isteyecektir. Ayrıca Baltık ülkeleri olan Litvanya, Estonya ve Letonya’nın da AB içinde Rusya’ya karşı en sert politikaların uygulanmasını savunmaları, bu üç devleti İngiltere’yle yakınlaştırabilir.
Diğer taraftan İngiltere ile Polonya arasındaki işbirliğinin temelini savunma alanının oluşturduğu söylenebilir. Dolasıyla Londra ve Varşova’nın 4 Ekim 2022 tarihinde imzaladıkları anlaşma son derece önemlidir. Bu kapsamda İngiltere, iki büyük savunma teçhizatı anlaşmasının imzalanmasının ardından Polonya’nın askeri kapasitesinin arttırılmasını taahhüt etmiştir. Ayrıca Londra, Varşova’nın hızlı hava savunma modernizasyon programına uzun vadeli destek vereceğini açıklamıştır. Söz konusu anlaşma çerçevesinde İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace’ın yaptığı şu açıklamalar kayda değerdir:[3]
“Polonya’yla 150 yılı aşkın bir süredir yakın bir savunma ittifakımız var ve Rusya’nın tehdidiyle karşı karşıya kaldığımızda, halkımızı ve Avrupa’nın istikrarını korumak için ekipman ve yeteneklere ihtiyacımız var.”
Wallace’ın ifadelerinden de anlaşılacağı üzere, İngiltere ile Polonya arasındaki ittifakın tarihi temelleri de bulunmaktadır. Dolayısıyla taraflar arasındaki işbirliğinin tarihten güç aldığı öne sürülebilir. Dahası İngiltere’nin Polonya’nın savunmasını güçlendirecek adımlar atması, doğal olarak Ukrayna’nın da güvenliğinin artması konusunda önemli bir rol oynayacaktır.
Öte yandan İngiltere ve Polonya’nın savaş boyunca Ukrayna’ya gerçekleştirdikleri askeri, mali ve insani yardımların da üzerinde durulması gerekmektedir. İngiltere 7,1 milyar avroyla dünyada devlet bazında ikinci, Avrupa bazında ise birinci sıradadır. Polonya da 3 milyar avroyla dünya bazında beşinci, Avrupa bazında ise üçüncü sırada yer almaktadır.[4] Ukrayna’ya silah tedariki bağlamında bakıldığında İngiltere, 1,9 milyar dolar yardımla dünyada üçüncü sırada yer alırken; Polonya’nın 1,8 milyar dolarla dördüncü sırada yer aldığı görülmektedir.[5] Dolayısıyla İngiltere ve Polonya’nın Ukrayna’ya verdikleri ciddi destek göz önünde bulundurulduğunda, taraflar arasındaki münasebetlerin sağlam temellere dayandığı söylenebilir. Üstelik Londra ile Varşova’nın söz konusu yardımları, Kiev’in Moskova’ya karşı mücadelesinde son derece kritik bir rol oynamaktadır.
Ayrıca son zamanlarda Polonya ve İngiltere’nin Ukrayna’ya yönelik ağır silah tedarikini arttırmak istediği anlaşılmaktadır. Nitekim 11 Ocak 2023 tarihinde Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, ülkesinin Ukrayna’ya Alman yapımı Leopard-2 tanklarını göndereceğini açıklamıştır.[6]
Bu bakımdan Almanya’nın bahsi geçen tankları Ukrayna’ya göndermeyi kabul etmediği düşünüldüğünde, Varşova’nın söz konusu hamlesinin Berlin üzerinde baskı yaratacağı iddia edilebilir. Zira Almanya, Ukrayna’ya eski yapım Marder tipi zırhlı muharebe araçları göndermeyi kabul ederken; Leopard-2 tanklarını göndermekten imtina etmektedir. Dolayısıyla Almanya, Rusya’yla karşı karşıya gelmekten çekinmekte ve savaşın seyrini değiştirebilecek ağır silahlar göndermemeye özen göstermektedir. Buna karşılık Polonya ise Ukrayna’daki savaşın gidişatını değiştirebilecek silahlar gönderme noktasında tereddüt etmemektedir.
Son olarak 11 Ocak 2023 tarihinde Londra, İngiltere Savunma Bakanı’nın Batılı müttefiklerle Ukrayna’ya “oyun değiştirici” tankların nasıl gönderileceği konusunda görüşmeler yaptığını açıklamıştır. Bu kapsamda İngiltere’nin Ukrayna’ya Challanger-2 tanklarını gönderip göndermemeyi düşündüğü dile getirilmiştir.[7] Dolayısıyla Londra yönetimi, söz konusu tankları Ukrayna’ya verebileceğini açıklayarak Berlin üzerinde baskı yaratmak istemektedir. Bu yüzden de Polonya ve İngiltere’nin aynı günde Ukrayna’ya ağır silah tedarikini gündeme getirmeleri, tarafların birlikte hareket ettiklerini teyit eden bir gelişme olarak yorumlanabilir. Anlaşılacağı üzere hem Londra hem de Varşova, diğer Batılı başkentlere Kiev’e ağır silahlar gönderilmesi noktasında baskı uygulamaktadır.
Sonuç olarak İngiltere’nin “Küresel Britanya” hedefinde Avrasya önemli bir geçit noktasıdır. Bu bağlamda Londra’nın söz konusu amacını gerçekleştirmesi hususunda Kiev ve Varşova’yla kurduğu ortaklıklar oldukça mühimdir. Diğer taraftan İngiltere’nin Polonya’yla geliştirdiği çok boyutlu ortaklık, Ukrayna’nın Rusya’ya karşı mücadelesinde de ön plana çıkmaktadır.
[1] “Ukraine, UK, Poland Announce Security Pact Amid Heightened Tensions”, Defense News, https://www.defensenews.com/global/europe/2022/02/17/ukraine-uk-poland-announce-security-pact-amid-heightened-tensions/, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
[2] “UK Proposes “European Commonwealth” with Poland, Ukraine, and Baltics”, Kafkadesk, https://kafkadesk.org/2022/05/30/uk-proposes-european-commonwealth-with-poland-ukraine-and-baltics/, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
[3] “Landmark Agreements Strengthen UK-Poland Defence Relations”, Government of United Kingdom, https://www.gov.uk/government/news/landmark-agreements-strengthen-uk-poland-defence-relations, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
[4] “Infographic: Who Provides the Most Aid to Ukraine?”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2022/12/9/infographic-who-provides-the-most-aid-to-ukraine, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
[5] “Ukraine Weapons: What Military Equipment is the World Giving?”, BBC News, https://www.bbc.com/news/world-europe-62002218, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
[6] “UK and Poland Confirm Plans to Send Modern Heavy Tanks to Ukraine”, Financial Times, https://www.ft.com/content/092b8894-4441-4747-bfd4-5b21a0c68709, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
[7] “Britain Discusses How to Send ‘Game-Changing’ Tanks to Ukraine”, Politico, https://www.politico.eu/article/british-tanks-game-changing-ukraine-uk-no-10-says/, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
