20 Nisan 2021 tarihinde Gürcistan Başbakanı Irakli Garibashvili tarafından Gürcistan’da yapay olarak yaratılan siyasi krizin sona erdiği ve iktidar partisi ile muhalefetin bir kısmı arasında uzlaşma anlaşması imzalandığı duyurulmuştur. Avrupa Birliği (AB) Konsey Başkanı Charles Michel’le gerçekleştirdiği görüşme sonrasında konuya ilişkin açıklamada bulunan Garibashvili, böyle bir anlaşma yapılmasından çok memnun olduğunu dile getirmiştir.[1] Anlaşılacağı üzere, Gürcistan’da cereyan eden siyasi krizin çözülmesinde AB’nin büyük rolü olmuştur. Bu çerçevede kısaca Gürcistan’daki siyasi krize ve bu krizin aşılmasında AB’nin üstlendiği misyona değinilmesi gerekmektedir.
İç Siyasi Karmaşa
Gürcistan’daki siyasi kriz, 2020 yılının Ekim ayında yapılan parlamento seçimlerinden sonra ortaya çıkmıştır. Seçimlerde Egemen Parti lehine hile yapıldığını iddia eden muhalif milletvekilleri, Parlamento’da göreve başlamayı reddetmiştir. Bunun ardından ülkedeki durumu protesto eden muhalefet lideri Nika Melia’nın tutuklanması, krizi körüklenmiş ve muhalifler sokaklara çıkmıştır. Hatta yaşanan bu sürecin ardından dönemin Başbakanı Giorgi Gakharia istifa etmiş ve Gakharia’nın kendi hükümetinin benimsediği tutumu eleştirdiği görülmüştür. Yaşanan gelişmeleri, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve İngiltere’nin Gürcistan Büyükelçisi kınarken; AB daha temkinli davranmış ve arabuluculuk misyonunu üstlenmiştir.
AB’nin Üç Aşamalı Arabuluculuğu
2020 yılının Kasım ayından 2021 senesinin Nisan ayına kadar devam eden krizde arabuluculuk görevini üstlenen AB, üç defa arabuluculuk girişiminde bulunmuştur. Bu kapsamda AB Konsey Başkanı Charles Michel’in Özel Temsilci Christian Danielsson, ilk girişimi 2020 yılının Mart ayında gerçekleştirmiştir. Danielsson’un arabuluculuk gündeminde taraflar arasında mutabık kalınması halinde ülkenin kurumsal yaşamının normalleşmesine yol açabilecek beş temel mesele yer almıştır. Bu konular; tutuklamalar sorununun çözümü, seçim reformu, adaletin sağlanması, yeni bir seçim yöntemlerinin belirlenmesi ve parlamentoda güç paylaşımı şeklinde sıralanabilir. Bu çerçevede 1 Mart 2020 tarihinde Gürcistan Cumhurbaşkanı Salome Zurabishvili, Gürcistan Başbakanı Irakli Garibashvili ve muhalefet partilerinin liderleriyle görüşen Michel, aynı gün partileri Cumhurbaşkanı’nın ikametgahında bir toplantıya katılmaya davet etmiştir.
Muhalifler ile iktidar arasında düzenlenen oturumun 10 saat sürmesine ve müzakerelerin uzamasına rağmen kesin bir sonuç alınamamıştır. Yapılan toplantıdan sonra gazetecilere verdiği demeçte Garibaşvili, “Diyaloğu sürdürme konusunda anlaştık” gibi bir açıklamada bulunsa da bazı konuların belirsiz kaldığını söylemiştir. Öte yandan toplantıya katılan Avrupa Gürcistan Partisi lideri David Bakradze’nin belirli kararların alınmasının imkânsız olduğunu vurgulaması, mevzubahis müzakerenin başarısız olduğunu ortaya koymuştur. Bunun akabinde Danielsson, Brüksel’e geri dönmüştür. Buradan da anlaşılacağı üzere, partiler arasında mutabakata varılması mümkün olmamıştır. Danielsson döndükten sonra Michel, AB’nin arabuluculuk girişimlerinden geri çekilmediğini göstermiş ve taraflara kendi çıkarlarından ziyade Gürcü halkının çıkarlarını ön plana çıkarmaları gerektiğini ve uzlaşma olasılığının her zaman var olduğunu hatırlatmıştır.
AB öncülüğündeki ikinci arabuluculuk girişimi ise 27 Mart 2021 tarihinde başlatılmıştır. Bu defa hem resmi hem de gayrıresmi Gürcü organlarıyla bir araya gelen Danielsson, 29 Mart 2021 tarihinde yapılan görüşmelerin sonuncusunu yedi Avrupa Parlamentosu üyesiyle icra etmiştir. Lakin Danielsson, taraflar arasında anlaşmaya varılması için birçok hususun eksik olduğuna dikkat çekmiştir.
Müzakerelerin üçüncü turu ise 2021 yılının Nisan ayında başlatılmış ve 19 Nisan 2021 tarihinde nihai anlaşmaya varılmıştır. Muhalefetin meclisi boykot etmesini sona erdiren ve kapsamlı seçim ve yargı reformlarının önünü açan krizle mücadele anlaşması, Michel’in çabalarıyla ortaya çıkmış ve tüm siyasi partilerin temsilcileri tarafından imzalanmıştır.[2]
Gürcistan’ın başat muhalefet gücü olan Birleşik Ulusal Hareket Başkanı Mihail Saakashvili ise anlaşmaya Melia’nın hapisten çıkarılması koşuluyla katılacağını beyan etmiştir. Buna göre, Melia’nın 27 Nisan 2021 tarihinde cumhurbaşkanlığı affıyla serbest bırakılması kararlaştırılmıştır. Bunun üzerine söz konusu şahıs affedilmiş; ancak Melia cephesinde farklı bir olay tezahür etmeye başlamıştır. Zira Melia, af yasası tasarısının geri çekilmesini talep etmiştir.
Sonuç olarak Gürcistan, son altı ayda önemli bir krizle karşı karşıya kalmıştır. Çünkü söz konusu kriz, Tiflis yönetiminin Batı’nın desteğine en fazla ihtiyaç duyduğu zamanda ortaya çıkmıştır. Zira İkinci Karabağ Savaşı’nın ardından Rusya’nın bölgeye barış gücü olarak asker yerleştirmesi ve Rusya’nın içinde bulunacağı altyapı projelerinde Gürcistan’ın olmayacağını beyan etmesi, Tiflis’in Batı’ya olan ihtiyacını arttırmıştır. Bu ortamda Gürcistan’da siyasi bir krizin patlak vermesi ise Güney Kafkasya jeopolitiğinde Gürcistan’ın elini zayıflatmıştır. Ancak AB’nin arabuluculuğuyla bu sorun en azından şimdilik çözülmüştür. Bu nedenle de anlaşma, Gürcistan’ın demokratikleşme ve Batılılaşma yönündeki çalışmalarının başlangıcı olarak yorumlanabilir.
[1] “Политического Кризиса в Грузии Больше Нет-Премьер Объявил, Что Счастлив (Politicheskogo Krizisa v Gruzii Bolshe Net-Premyer Obyavil, Chto Schastliv)”, Sputnik Georgia, https://sputnik-georgia.ru/politics/20210420/251521837/Politicheskogo-krizisa-v-Gruzii-bolshe-net–premer-zayavil-chto-schastliv.html, (Erişim Tarihi: 22.04.2021).
[2] “Georgia Ruling Party, Opposition Sign EU-Led Pact to End Crisis”, Bankok Post, https://www.bangkokpost.com/world/2102399/georgia-ruling-party-opposition-sign-eu-led-pact-to-end-crisis, (Erişim Tarihi: 22.04.2021).
