Gürcistan hem Doğu hem de Batı Dünyası’nın önemli bir kesişim noktasında yer almakta olup bu jeopolitik konum, ülkenin dış politika önceliklerini şekillendiren en önemli faktörlerden biridir. 2024 yılında yapılacak parlamento seçimleri, Gürcistan’ın dış ticaret politikaları, Avrupa Birliği (AB) ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ile entegrasyon süreci, Rusya’yla olan gerilimler ve iç siyasî istikrar açısından kritik bir dönüm noktası olarak değerlendirilmektedir.
Seçim sonuçlarına bağlı olarak ortaya çıkacak siyasî yapı, Gürcistan’ın dış politikada nasıl bir denge kuracağına ve ekonomisinin sürdürülebilirliğine doğrudan etki edecektir. Özellikle AB’yle olan ilişkilerin yeniden yapılandırılması, Amerika Birleşik Devletleri’yle (ABD) işbirliğinin derinleştirilmesi ve Çin’le ticari bağların korunması gibi başlıklar, Gürcistan’ın uluslararası arenadaki konumunu belirleyecek önemli unsurlar arasında yer almaktadır.
Batı (AB ve ABD)-Gürcistan İlişkileri
Gürcistan’ın AB ile olan ilişkileri, 2023 yılında elde edilen aday ülke statüsüyle yeni bir aşamaya girmiştir. AB, Gürcistan’dan demokratik reformlar yapmasını talep ederken, özellikle seçim süreçlerinde şeffaflık ve adil rekabetin sağlanmasını vurgulamaktadır. Gürcistan Başbakanı İrakli Kobakhidze, hükûmetinin stratejik hedefinin ABD ve AB ile ilişkileri yeniden yapılandırmak olduğunu ifade etmiş ve bu sürecin Rusya-Ukrayna Savaşı’nın sona ermesiyle hız kazanacağını belirtmiştir.[i] Ancak AB’nin talep ettiği reformların hayata geçirilmesi, seçimlerden sonra kurulacak hükûmetin siyasî yapısına bağlı olacaktır. Eğer Gürcü Rüyası Partisi (GRP) tek başına iktidarını sürdürürse bu reformlar daha yavaş ilerleyebilir. Muhalefetin koalisyon hükûmeti kurması durumunda ise AB ile entegrasyon sürecinin hızlanacağı ve reformların daha fazla öncelik kazanacağı öngörüldüğü ifade edilen söylemler arasında yer almıştır.[ii]
Bir diğer yandan Gürcistan’ın NATO üyelik süreci de bu bağlamda kritik bir önem taşımaktadır. GRP, NATO ile işbirliğini derinleştirmek istediğini belirtse de Ukrayna’daki savaşın sona ermesine kadar bu sürecin askıda kalması beklenmektedir. Batı, özellikle Gürcistan’daki demokrasi eksikliği ve dış müdahaleler konusunda temkinli bir tutum izlemekte ve Gürcistan’ın iç siyasî dengelerinin sağlam olması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu noktada 2024 seçimleri sonrasında Batı ile ilişkilerin yeniden yapılandırılması, Gürcistan’ın AB ve NATO üyelik hedefleri açısından kritik olacaktır.[iii]
Doğu (Rusya ve Çin)-Gürcistan İlişkileri
Gürcistan’ın Doğu ile olan ilişkileri de ülkenin dış politikasında dengeli bir yaklaşımı zorunlu kılmaktadır. Rusya ile olan gerilimler, 2008 yılında yaşanan savaşın ardından devam etmekte olup özellikle Abhazya ve Güney Osetya’nın Rusya tarafından bağımsız devletler olarak tanınması, Gürcistan’ın egemenlik haklarına ciddi bir meydan okuma olarak kabul edilmektedir.[iv] Gürcistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Laşa Darsalia, Rusya’nın bu bölgelerdeki etkin kontrolünün uluslararası hukuk tarafından da teyit edildiğini vurgulamış ve Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi’nin bu işgali kınayan kararını önemli bir diplomatik başarı olarak nitelendirmiştir. Rusya’nın bu bölgelerdeki askerî varlığı, Gürcistan’ın toprak bütünlüğünü tehdit etmeye devam etmekte olup bu durum geçmişten günümüze gelinen süreçte Gürcistan’ın Batı ile ilişkilerini de zora soktuğu süreçler de olmuştur.
Bununla birlikte Gürcistan’ın Çin’le olan ekonomik ilişkileri giderek derinleşmektedir. Çin ile Gürcistan arasında yürütülen Kuşak ve Yol Girişimi çerçevesinde iki ülke arasındaki işbirliği, özellikle fikrî mülkiyet haklarının korunması ve karşılıklı uzmanlık değişimi gibi alanlarda yoğunlaşmıştır.[v] Sakpatenti ile Çin Ulusal Fikrî Mülkiyet İdaresi (CNIPA) arasında yapılan anlaşmalar, iki ülke arasındaki ekonomik bağları güçlendirmeye yönelik önemli adımlardan biridir. Bu işbirliklerinin uzun vadede Gürcistan’ın dış ticaret açığını kapatmasına ve ihracatını çeşitlendirmesine katkı sağlaması beklenmektedir. Çin’in Gürcistan için önemli bir ekonomik ortak haline gelmesi, Gürcistan’ın Doğu ile olan ilişkilerini dengelemesine yardımcı olmaktadır.
İç Politika: Koalisyon Hükûmeti Olasılığı
Gürcistan’daki seçim süreci, ülkedeki siyasî kutuplaşmanın derinleşmesine neden olmuştur. Başbakan Kobakhidze, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi’nin (ODIHR) seçim öncesi raporuna atıfta bulunarak ülkedeki tek sistemik sorunun siyasî ve medya alanındaki kutuplaşma olduğunu belirtmiştir. GRP’nin anayasal çoğunluk sağlandığında bu sorunu aşmayı hedeflediği ifade edilmiştir. Ancak anketler, GRP’nin yüzde 36 civarında oy alacağını ve parlamentoda çoğunluk sağlamasının zor olacağını aktarılan bilgiler arasında yer almıştır.[vi] Bu durum, Gürcistan’da bir koalisyon hükûmeti kurulma olasılığını artırmaktadır.
Muhalefet partileri, özellikle “Birlik” ve “Gürcistan İçin” partileri, birleşik bir cephe oluşturarak GRP’ye karşı bir koalisyon hükûmeti kurma çabası içerisindedir. Anket sonuçlarına göre, bu partiler yüzde 15 ve yüzde 10 civarında oy alarak güçlü bir koalisyon hükûmeti oluşturabileceklerdir. Koalisyon hükûmeti kurulması durumunda, Gürcistan’ın AB ve NATO ile entegrasyon süreçleri hızlanabilir ve Batı yanlısı girişimler daha geniş bir taban üzerinde uygulanabilir. Ancak koalisyon hükûmetlerinin müzakere süreçlerinin uzun sürmesi, karar alma süreçlerini yavaşlatabileceği gibi ekonomik reformların gecikmesine de yol açabilir.
GRP, içte artan muhalefete ve dışta Batı’nın baskısına karşılık vermek amacıyla iktidardan tamamen kopmamak adına bir dönem koalisyona razı olma girişiminde bulunabilir. Nitekim, 2024 yılındaki parlamento seçimleriyle başlayan olası koalisyon hükûmetinde geçirilecek süreçte, partinin güven tazelemesi ve 2013 yılındaki gücünü yineleme çabası içine girmesi beklenmektedir. Bu koalisyon, Gürcistan’ın Batı ile daha fazla entegrasyonunu sağlayabilir ve demokratik reformları hızlandırabilir. Koalisyon hükûmeti kurulması durumunda, AB ile yakın ilişkiler kurulması ve NATO’ya üyelik sürecinin hızlandırılması hedefleneceği öngörülen bilgiler arasında yer almıştır. Ancak koalisyon hükûmetinin başarısı, ortakların siyasî önceliklerini nasıl dengeleyeceğine bağlı olacaktır.
Doğu ve Batı ile Dengeli Bir İlişki
Gürcistan’ın dış politikasında en büyük zorluklardan biri, Batı ile entegrasyon sürecini sürdürürken, aynı zamanda Rusya ile gerilimli ilişkilerini yönetmek ve bölgesel istikrarı sağlamak olmuştur. Rusya, Gürcistan’ın toprak bütünlüğüne meydan okuyan bir aktör olarak 2008’de Abhazya ve Güney Osetya’yı bağımsız devletler olarak tanımış ve bu bölgelerdeki etkin kontrolünü askerî varlığıyla sürdürmüştür. BM İnsan Hakları Konseyi’nin Rusya’nın bu bölgelerdeki insan hakları ihlallerini kınayan kararları, uluslararası toplum nezdinde Gürcistan’ın egemenliğini savunmasına destek sağlamıştır. Ancak Rusya’nın bölgedeki güçlü nüfuzu ve askerî varlığı devam etmektedir. Gürcistan, Batı ile işbirliğini artırarak bu duruma karşı koymaya çalışsa da Rusya ile doğrudan bir çatışmayı önlemek ve istikrarı korumak için diplomatik kanalları açık tutmak zorundadır.
Gürcistan Başbakanı İrakli Kobakhidze, Rusya ile mevcut çatışmanın çözülmesinin ülkenin öncelikli hedeflerinden biri olduğunu belirtmiş, bu süreçte NATO ve AB ile entegrasyonun hızlandırılmasının Batı’daki müttefiklerle olan ilişkilerin stratejik bir parçası olduğunu ifade etmiştir. Gürcistan, Batı ile yakınlaşma sürecinde Rusya’nın ekonomik ve askerî baskılarını dengelemek zorundadır. Bu bağlamda, Gürcistan, Rusya’nın baskısını azaltmak amacıyla Çin gibi diğer büyük güçlerle ticari ve ekonomik ilişkileri derinleştirerek çok yönlü bir dış politika benimsemektedir. Başbakan Kobakhidze, ABD ve AB ile ilişkilerin, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın sona ermesinden sonra 2025 yılında yeniden başlatılacağını da vurgulamıştır.
Gürcistan’ın NATO ve Çin ile işbirliğini derinleştirme çabaları, iktidardaki GRP’nin seçim programında öne çıkan başlıklar arasında yer almaktadır. Ayrıca Başbakan Kobakhidze, Abhazya ve Güney Osetya’nın Rusya tarafından tanınmasının değişmeyeceğini kabul etse de Gürcistan’ın bu bölgeleri geri kazanma hedefini sürdüreceğini belirtmiştir. Gürcistan’ın Batı ile ilişkileri, ülkede kabul edilen yabancı ajanlar yasası sonrasında bozulmuş, ancak hükûmetin bu sorunları aşarak Batı ile ilişkileri yeniden güçlendirmeyi planladığı ifade edilmektedir.[vii]
Gürcistan, başta Kuşak ve Yol Girişimi çerçevesinde ve benzeri yapılan işbirlikleri, ülkenin Doğu pazarlarına entegrasyonunu artırmakta ve Rusya karşısında ekonomik bağımsızlığını güçlendirmektedir. Ancak Gürcistan’ın bu dengeyi koruyabilmesi, seçim sonrası siyasî yapıya bağlı olacaktır. Tek partili bir hükûmet, dış politikada daha istikrarlı ve hızlı kararlar alabilirken, koalisyon hükûmetlerinin bu süreçte zorluklarla karşılaşabileceği öngörülmektedir.
Ekonomi ve Dış Ticarete Olası Etkileri
Gürcistan’ın ekonomisi, dış ticarete dayalı bir modelle gelişimini sürdürmekte, ancak yüksek ticaret açığı ve dışa bağımlılık gibi yapısal sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. 2021-2024 yılları arasında dış ticaret hacmi artmış olmasına rağmen, ithalat ihracatı önemli ölçüde aşmış ve bu durum ticaret açığının büyümesine yol açmıştır. 2024’ün ilk dokuz ayında ihracat 4.78 milyar dolara gerilerken, ithalat 11.99 milyar dolara ulaşmış, ticaret açığı ise 7.20 milyar dolara çıkmıştır.[viii] Bu, Gürcistan’ın ithalata bağımlı bir ekonomik büyüme modelini sürdürdüğünü ve yerel üretim kapasitesinin yetersiz olduğunu göstermektedir.
Seçim sonrası süreçte, Gürcistan’ın dış ticaret politikalarında yapısal reformların hızla uygulanması gerekmektedir. GRP, seçim kampanyasında ekonomik reformları hızlandırmayı ve yerel üretimi artırmayı hedeflediklerini açıklamıştır. Bu bağlamda, özellikle tarım, teknoloji ve yenilikçi sektörlerin geliştirilmesi, Gürcistan’ın ihracatını artırmaya ve ticaret açığını azaltmaya yönelik stratejik adımlar olarak değerlendirilmektedir. Tek partili bir hükûmetin hızlı karar alma yeteneği, bu reformların daha etkili bir şekilde uygulanmasına olanak sağlayabilir.
Ancak koalisyon hükûmetleri, farklı partilerin ekonomik önceliklerinin uyumsuzluğu nedeniyle reform süreçlerinde gecikmelere neden olabilir. Bu durum, Gürcistan ekonomisinin kırılganlığını artırabilir ve uluslararası yatırımcıların güvenini sarsabilir. Özellikle dış ticaret açığı gibi uzun vadeli ekonomik sorunların çözülmesi, siyasî istikrar ve kararlılık gerektirmektedir. Koalisyon hükûmetlerinde bu tür kararlar, koalisyon ortaklarının farklı ekonomik ajandalarına bağlı olarak gecikebilir ve bu da Gürcistan’ın dış ticaretine olumsuz yansıyabilir.
Parlamento Seçimleri Sonrası Olası Senaryolar
Gürcistan’daki parlamento seçimleri, ülkenin iç siyasî yapısını ve dış politikadaki yönelimlerini belirleyecek kritik bir dönemeçtir. Seçim sonrası ortaya çıkacak hükûmet yapısı, Gürcistan’ın hem Batı hem de Doğu ile olan ilişkilerini, dış ticaret politikalarını ve ekonomisini doğrudan etkileyecektir. Eğer GRP tek başına iktidarda kalırsa, hükûmetin hızlı karar alma kapasitesi, dış politikada istikrarlı adımlar atılmasını ve ekonomik reformların daha kararlı bir şekilde uygulanmasını sağlayacağı öngörülebilir. Bu durum, Gürcistan’ın dış ticaret açığını kapatmak için yerel üretimi artırma ve ihracatını çeşitlendirme çabalarına katkı sunacaktır.
Bununla birlikte koalisyon hükûmeti kurulması durumunda, hükûmetin karar alma süreçlerinde yavaşlamalar yaşanabilir. Farklı partilerin ekonomik ve dış politika öncelikleri arasında uyum sağlanması zaman alabilir ve bu süreçte reformların gecikmesi olasıdır. Ancak başarılı bir koalisyon hükûmeti, geniş tabanlı bir uzlaşma ile AB ve NATO ile entegrasyon sürecini hızlandırabilir ve Gürcistan’ın Batı ile ilişkilerinde daha fazla ilerleme kaydedilebilir. Özellikle Batı ile entegrasyon sürecinde demokratik reformlar öncelikli bir konu olacaktır ve bu konuda koalisyon hükûmetinin başarılı olması beklenmektedir.
GRP, içte artan muhalefet ve dışta Batı’nın baskısına karşı iktidarını sürdürmek amacıyla bir koalisyon hükûmeti kurma yoluna gidebilir. Bu durumda GRP, iktidardan kopmamak adına diğer siyasî partilerle müzakere masasına oturacaktır. Olası bir koalisyon hükûmetinde GRP geçmişteki gücünü yeniden kazanma hedefiyle güven tazeleyecektir. Koalisyon, Gürcistan’ın Batı ile entegrasyonunu hızlandırarak demokratik reformları uygulama fırsatı sunabilir. Ancak koalisyonun içindeki farklı partilerin öncelikleri arasındaki uyum, sürdürülebilirlik açısından kritik olacaktır. Koalisyon, Gürcistan’ın NATO üyelik sürecini hızlandırabilir; ancak zayıf yönetim veya iç çekişmeler, bu süreci zorlaştırarak dış ilişkilerde dengesizlik yaratabilir.
Sonuç olarak Gürcistan’ın 2024 parlamento seçimleri, ülkenin dış politika ve ekonomik geleceği açısından kritik bir dönemeç olacaktır. Tek partili bir hükûmet, ekonomik reformları hızla uygulayabilirken, koalisyon hükûmetleri bu süreçte daha fazla müzakere ve uyum gerektirebilir. Gürcistan’ın Batı ile entegrasyonu, Rusya ile olan çatışmaların çözümü ve Çin gibi diğer büyük güçlerle ticari ilişkilerinin derinleştirilmesi, seçim sonrası hükûmetin atacağı adımlara bağlı olacaktır. Bu süreçte, Gürcistan’ın dış ticaret politikaları ve ekonomik sürdürülebilirliği için yapısal reformlar hayati öneme sahip olacaktır.
[i] “Georgian PM highlights Gov’t’s ‘strategic goal’ of ‘rebooting’ relations with US, EU”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/41063, (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
[ii] Nini Gabritchidze, “October Elections: Odds, Context, Past Trends”, Civil Georgia, https://civil.ge/archives/627440, (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
[iii] “Georgian PM: OSCE/ODIHR report ‘fully reflects’ pre-election environment, highlights ‘polarisation’ as ‘only problem’”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/41053, (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
[iv] “UN Human Rights Council Adopts Resolution on Occupied Regions of Georgia”, Civil Georgia, https://civil.ge/archives/628448, (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
[v] “Georgian, Chinese intellectual property bodies discuss cooperation”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/41069, (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
[vi] “Current Election Trend for Georgia”, PolitPro, https://politpro.eu/en/georgia, (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
[vii] “Gruziya Nazvala Prioritetami Mir s Rossiyey i Partnerstvo s NATO”, Obzor, https://obzor.lt/news/n106798.html, (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
[viii] External Merchandise Trade of Georgia: January-September 2024 (Express Data), National Statistics Office of Georgia, https://www.geostat.ge/media/66113/External-Merchandise-Trade-of-Georgia-in-January-September-2024.pdf, (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
