Vietnam Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri To Lam, perşembe günü Hanoi’de Çin Savunma Bakanı Dong Jun ile bir araya gelmiştir. Xinhua Haber Ajansı’na göre Dong ve beraberindeki heyet Vietnam Halk Ordusunun kuruluşunun 80. yıldönümü vesilesiyle düzenlenen büyük bir toplantıya katılmıştır. Ülkedeki ulusal kurtuluş, ulusal bağımsızlık ve sosyalist inşa sürecinde Çin’in desteğine büyük önem veren Vietnam, Çin’le dostane ilişkiler geliştirmeyi dış politikasında stratejik bir tercih ve öncelik olarak görmektedir. Dong, Çin tarafının iki ülke ve iki ordu arasındaki geleneksel dostluğa değer verdiğini ve her iki ülkenin üst düzey liderleri tarafından varılan mutabakatın rehberliğini takip etmeye, Vietnam tarafıyla deniz güvenliği dahil çeşitli alanlarda pratik işbirliğini derinleştirmeye, ordular arasındaki stratejik karşılıklı güveni arttırmaya, karşılıklı ilişkilerin sürekli gelişimini teşvik etmeye, bölgesel barış ve istikrarı ortaklaşa korumaya hazır olduğunu söylemiştir.[1]
Bu görüşmede, dostane ve karşılıklı çıkarların gözetildiği ilişkiler vurgulanmış, savunma ve güvenlik alanlarında işbirliğine yönelik adımlarla bölgesel istikrarın korunması amaçlanmıştır. Çin, Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) ülkeleriyle olan ilişkilerini ileriye taşırken, Vietnam ise dünyadaki büyük güçlerden biri olan Çin’le tarihsel ve jeopolitik ilişkilerini, savunma ve güvenlik alanlarına genişleterek bölgede denge ve istikrar kurulmasında aktif rol almıştır. Vietnam’ın 25 Haziran da Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile imzaladığı “ABD-Vietnam Kapsamlı Stratejik Ortaklık Ekonomik Diyaloğu (CSPED)” ve Çin’le güvenlik işbirliği konusunda vardığı anlaşmalar, Vietnam’ın çok taraflı bir dış politika izlediğinin göstergesidir. Vietnam, ABD’nin teknolojisinden yararlanırken Çin’le bölgede karşılıklı güveni sürdürmeyi amaçlamaktadır. Böylece Vietnam, ulusal çıkarlarını koruma hedefleriyle uyumlu olarak çok taraflı bir denge stratejisi izlerken, Güneydoğu Asya bölgesinde de kilit bir aktör rolünü üstlenmiştir.
ASEAN ülkeleri özelinde Vietnam’ın uyguladığı dış politika stratejisi, bölgesel işbirliği ve çok taraflılık açısından da önemlidir. Vietnam’ın hem ABD hem de Çin’le sürdürdüğü tarafsız ilişkiler ASEAN’ın da tarafsızlığını sürdürmesinde etkili olmuştur. Vietnam’ın ABD’yle savunma ve teknoloji gibi alanlarda işbirliğini artırması, ASEAN ülkelerinin de ABD’yle ortak çalışabileceği alanların oluşmasına zemin hazırlamıştır. Ayrıca Vietnam, Çin-ABD rekabetinin halen devam ettiği uluslararası arenada ASEAN’ın bu rekabetteki tarafsızlığını korumasında da bir strateji oluşturmasına destek olmuştur. Vietnam, bir yandan Çin’le ekonomik bağlarını güçlendirirken diğer yandan ABD’yle güvenlik işbirliğini sürdürmüştür. Bu yaklaşım ASEAN’ın da benzer bir politika benimsemesine örnek oluşturmuştur. Böylece ASEAN, ABD ile stratejik ilişkiler geliştirebilirken Çin’in karşısında yer almamıştır. Özellikle Güney Çin Denizi gibi hassas konularda dengeli bir tutum izlenmesi, ASEAN’ın Çin ve ABD ile yapıcı ilişkiler oluşturmasına olanak sağlamıştır. Bu bağlamda, çok taraflı diplomasi ile bölgesel güç dengelerinin sağlanmasında lider rolünü üstlenen Vietnam’ın, yalnızca ASEAN’da değil uluslararasında da önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir.
Çin Güney Çin Denizi Araştırmaları Enstitüsü Deniz Hukuku ve Politikası Enstitüsü Müdür Yardımcısı Ding Duo Global Times’a yaptığı açıklamada, bu yılın başından beri iki ordu arasındaki olumlu etkileşimlerin yüksek düzeyde siyasi karşılıklı güveni ortaya koyduğunu, bölgesel ve uluslararası topluma Çin ve Vietnam’ın denizlerdeki farklılıkları etkin bir şekilde yönetip ele alabileceklerini, bölgesel barış ve istikrarı birlikte koruyabileceklerini gösterdiğini söylemiştir. Ding, “Belirsizliğin arttığı mevcut uluslararası ortamda Çin-Vietnam işbirliği bir istikrar unsuru olarak işlev görmektedir. Çin ile Vietnam arasındaki askeri ve güvenlik işbirliği herhangi bir üçüncü tarafa yönelik değildir” ifadelerini kullanmıştır.[2]
11-12 Nisan 2024 tarihlerinde ise sekizincisi düzenlenen Vietnam-Çin Sınır Savunma Dostluk Değişimi, Vietnam Savunma Bakanı General Phan Van Giang ve Çinli mevkidaşı Dong Jun’un eşbaşkanlığında gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerin sonunda, Vietnam Ulusal Savunma Bakanlığı Deniz Kuvvetleri Servisi ile Çin Halk Kurtuluş Ordusu Güney Tiyatro Komutanlığı arasında telefon hattı kurulmasına ilişkin bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır.[3]
Bu gelişme, iki ülke arasında daha yapıcı ve barışçıl ilişkilere işaret etmektedir. Karşılıklı güvenin sağlanması, sınır güvenliğine yönelik işbirliği, gerilim ortamlarında çözüm yöntemleri bulunması ve güvenilir bir diyalog ortamının oluşması adına bu gelişme önem arz etmektedir. Ayrıca bölgedeki diğer ülkelere güvenlik ve savunma işbirliklerinin geliştirilmesi, bölgesel barışın istikrarına yönelik güven artırıcı önlemlerin sağlanması açısından Çin-Vietnam işbirliklerinin bir örnek oluşturduğu görülmektedir.
Çin Milli Savunma Bakanı Dong Jun, 20 Ağustos 2024 tarihinde Vietnamlı mevkidaşı Phan Van Giang ile Pekin’de bir araya gelmiş ve Dong, iki ordunun işbirliği kalitesini ve verimliliğini arttırmak için çabalarını hızlandırması gerektiğini vurgulamıştır. Dong, daha pratik sonuçlar için yeni alanları genişletirken, personel eğitimi, ortak tatbikatlar ve uluslararası işbirliği dahil olmak üzere çeşitli alanlarda işbirliğinin ivmesini korumak için çalışmalar yapılması gerektiğini söylemiştir.[4] Bu görüşme, diğer görüşmelerde de olduğu gibi hem Vietnam hem de bölgesel güvenlik işbirliklerinin derinleşmesi, ASEAN’ın büyük güçlerle daha tarafsız, esnek politikalar izlemesi ve uluslararasında denge ve güvenlik politikaları temelinde kritik bir anlam taşımaktadır. Ayrıca Çin’in Asya-Pasifik’te artan etkisi buna benzer anlaşmalar ve görüşmelerle artarken ASEAN ülkeleri gibi bölgedeki birçok ülkenin kalkınmasında ve güvenliğinin sağlanmasında katkıda bulunmuştur. Vietnam’ın ise ABD ve Japonya ile işbirliği içerisinde olması, bölgesel barışa yönelik çok taraflı güvenlik anlaşmalarının önünü açmış, Asya-Pasifik’teki çok taraflı işbirliklerinin artmasını sağlamıştır.
Özetle Çin ve Vietnam’ın gerçekleştirdiği son görüşme, daha önceki görüşmelerin de bir sonucu olarak iki ülke arasındaki askeri işbirliğinin derinleştirilmesi, karşılıklı güvenin sağlanması açısından stratejik bir öneme sahiptir. Tarafsızlık ilkesini benimseyen Vietnam’ın Çin’le güvenlik temelli işbirlikleri, hem bölgesel istikrarı hem de diplomatik yollarla olası gerilimlere çözüm arayışı sunmaktadır. Çin-Vietnam işbirlikleri, uluslararası örgütler ve büyük güçler arasında da bir denge oluşmasında kritik rol oynamaktadır. Vietnam’ın Çin’le işbirliği yapıp aynı zamanda ABD’yle de stratejik bağlar kurması, çok taraflı diplomasi yoluyla bölgedeki istikrarı ve ulusal çıkarlarını korumasını mümkün kılmıştır. Böylece Vietnam, büyük güçler arasında bir denge unsuru olarak konumlanmıştır.
[1] “Vietnam’s party general secretary meets Chinese defence minister amid high level of political mutual trust”, Global Times, https://www.globaltimes.cn/page/202412/1325481.shtml, (Erişim Tarihi: 20.12.2024).
[2] Aynı Yer.
[3] “The eight Vietnam-China Border Defence Friendship Exchange concluded successfully”, Socialist Rebublic of Vietnam, Ministery of National Defence, https://mod.gov.vn/en/event/detail?current=true&urile=wcm:path:/mod/sa-mod-en/sa-en-news/sa-en-news-rela/the-eighth-vietnam-china-border-defense-friendship-exchange-concluded-successfully, (Erişim Tarihi: 20.12.2024).
[4] “Chinese defence minister meets Vietnamese counterpart”, Xinhua News Agency, https://english.news.cn/20240820/404afd7760a449feb99933917ac01aa0/c.html, (Erişim Tarihi: 20.12.2024).
