Güney Kore, Asya-Pasifik Bölgesi’nin ana ekonomik güçlerinden biri olarak bölgesel denklemleri etkileyebilme kapasitesine sahip devletlerdendir. Gelişme ve kalkınma sürecinde izlediği politikalarla küresel bir aktöre dönüşen Seul yönetimi, farklı bölgelerle ve ülkelerle çeşitli şekillerde ilişkilerini geliştirmektedir. Bu bağlamda Seul’un yöneldiği coğrafyalardan biri de Orta Asya’dır.
Nitekim 2007 yılında başlatılan ve dışişleri bakanlarının katılımıyla gerçekleştirilen Güney Kore-Orta Asya İşbirliği Forumu’nun 15. toplantısı 25 Ekim 2022 tarihinde Busan’da toplanmıştır. Söz konusu toplantıda ele alınan konuların başında enerji, dijital teknoloji, ekonomik güvenlik, turizm ve sağlık sektörlerinde işbirliği gelmektedir. Bu anlamda toplantı, Güney Kore’nin Orta Asya’ya olan yaklaşımını özetler mahiyettedir.[1] Ayrıca Güney Kore’nin Orta Asya için benimsediği altı temel hedef bulunmaktadır. Orta ve uzun vadeli planları içeren hedefler şunlardır:[2]
- Ulaştırma ve Lojistik: Lojistik ulaşım merkezlerinin ve kompleks terminallerin oluşturulması
- Enerji: Rasyonel kullanım ve yenilenebilir enerji kaynaklarının oluşturulması
- Sanayi: Sanayi sisteminin modernize edilmesi ve çeşitlendirilmesi ve dolayısıyla bu süreçte özel ekonomik bölgeler oluşturulması ve kamu girişimlerinin özelleştirilmesi
- İklim Değişikliği: Ekoloji temelli adımlar atılması, çölleşmeye karşı ormancılık ve ekolojik hammadde komplesinin oluşturulması
- Sağlık ve Tıp: Altyapının iyileştirilmesi ve doktor değişimi
- Eğitim-Kültür: Modern yöneticiler ağının tesisi ve kültürel temasların arttırılması
Bu çerçevede Güney Kore, Orta Asya’ya çok yönlü bir ilişki geliştirmeye önem verdiğini ortaya koymuştur. Nitekim bazı başlıklar incelendiğinde, Güney Kore’nin dış politikasında Orta Asya’nın önemi daha net anlaşılacaktır.
Güney Kore, enerji konusunda yeraltı kaynaklarına sahip olmayan bir devlettir. Örneğin fosil yakıt ihtiyacının yaklaşık %98’ini ithal etmektedir. Ayrıca herhangi bir petrol ya da doğalgaz boru hattına sahip değildir. Bu nedenle de tankerlerle deniz yoluyla ihtiyacını karşılamaktadır. Ülke içinde üretilen enerjinin önemli bir kısmı yenilenebilir enerji kaynaklarına dayanırken; bu miktar, yetersizdir ve fosil kaynaklarda dışarıya bağımlıdır.[3] Bu sebeple Orta Asya’daki enerji projelerine dahil olmak isteyen Güney Kore’nin son dönemde hedefindeki ülkelerden biri de Türkmenistan’dır.[4]
2021 verilerine göre, yaklaşık olarak 51,7 milyonluk bir nüfusa sahip olan Güney Kore’nin gayrisafi yurtiçi hasılası (GSYİH) 1,81 trilyon dolardır.[5] Bu açıdan bakıldığında, Güney Kore’nin ekonomik olarak gelişmiş bir ülke olduğu söylenebilir. Ayrıca Güney Kore’nin çeşitli uluslararası düzeyde faaliyet gösteren şirketlerinin de önemli bir ticaret hacmine sahip olduğu bilinmektedir.
Tahmin edileceği gibi Seul, Orta Asya başkentleriyle ilişkilerini sanayi boyutuyla geliştirmek istemektedir. Bunun nedeni daha entegre bir ekonomik yapı inşa etme arzusudur. Ayrıca bölgedeki çeşitli yeraltı zenginlikleri ve hammaddeler de Güney Kore ekonomisinin istikrarı için önemlidir. Zira dünya siyasetinde artan gerilimlere karşı Seul yönetiminin ekonomik güvenlik çerçevesinde ticari ve sanayi boyutundaki ilişkilerini genişleterek ve derinleştirerek tedbir almaya çalıştığı söylenebilir.
İklim değişikliği ve artan ekolojik sorunlar, dünyanın çeşitli bölgelerini doğrudan ve dolaylı yollarla tehdit etmektedir. Orta Asya, kuraklık ve çölleşme sorunuyla karşı karşıya kalırken; Güney Kore de hava kirliliği, nükleer atıklar ve su kalitesindeki bozulma sorunlarıyla uğraşmaktadır. Bu bağlamda Güney Kore; yeşil politika, yenilenebilir enerji, sera gazı emisyonu, atık yönetimi ve iklim değişikliğini azaltma teknolojisi gibi konularda önemli ülkelerden birine dönüşmeyi amaçlamaktadır.[6]
Söz konusu özellikleri ve yaşadığı sorunlar, Seul ile Orta Asya arasındaki “yeşil” bağın güçlenmesine hizmet etmektedir. Güney Kore’nin de bu konuda bölgede bir etki oluşturmak istediği söylenebilir.
Güney Kore’nin Orta Asya’ya verdiği önemin kaynaklarından biri de güvenlik ve jeopolitik rekabettir. Seul yönetimi, günümüzde dış politikasında temel olarak barışçıl bir tutum sergilemektedir. Ancak Güney Kore, 1950-1953 yılları arasındaki Kore Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) destek alırken; Kuzey Kore de Sovyetler Birliği ve Çin tarafından desteklenmiştir. Bu nedenle Güney Kore, Batı’yla yakın ilişkilere sahipken; Çin’le de pragmatist çerçevede ilişkiler kurmaktadır. Bu durum, devletler arasında güvensizliğe neden olmakta ve güvenliğe dair çeşitli soru işaretlerini ve jeopolitik rekabeti beraberinde getirmektedir. Orta Asya da hem Çin’in batısında olması hem de çeşitli aktörlerin etki kurmaya çalıştığı bir bölge olması nedeniyle Seul’un de önem verdiği bir coğrafyadır.
Sonuç olarak Güney Kore’nin dış politikasında Orta Asya, çeşitli nedenler ve hedefler kapsamında kritik öneme sahiptir. Özellikle de enerji, ekonomi, sanayi ve jeopolitik rekabet ön plana çıkan başlıklardır. Orta Asya’nın çeşitli zenginlikleri Seul için önem arz ederken; yakın bir coğrafyada bulunması ise yeraltı kaynaklarının temini noktasında maliyetlerin azalması demektedir. Ayrıca Güney Kore, dünyada artan tansiyon karşısında ekonomik güvenlik için Orta Asya’daki liberalleşme sürecini yakından takip etmektedir. Seul’un yüksek ekonomik ve teknolojik kapasitesinin de Orta Asya devletlerini cezbettiği söylenebilir. Bu bağlamda taraflar arasındaki ilişkilerin daha da güçleneceği ve Güney Kore’nin dış politikasında Orta Asya’nın öneminin artacağı ifade edilebilir.
[1] Yi Wonju, “S. Korea, 5 Central Asian Nations Discuss Cooperation on 30th Anniversary of Diplomatic Relations”, Yonhap News Agency, https://en.yna.co.kr/view/AEN20221025004000325, (Erişim Tarihi: 25.04.2023).
[2] Ainura Akmatalieva, “Central Asia and South Korea: Seeking Opportunities for Increased Cooperation”, CABAR, https://cabar.asia/en/central-asia-and-south-korea-seeking-opportunities-for-increased-cooperation, (Erişim Tarihi: 25.04.2023).
[3] “South Korea”, U.S. Energy Information Administration, https://www.eia.gov/international/overview/country/KOR, (Erişim Tarihi: 25.04.2023).
[4] “South Korean Companies Eye in Gas Projects in Turkmenistan”, Azarnews, https://www.azernews.az/oil_and_gas/209015.html, (Erişim Tarihi: 25.04.2023).
[5] “Korea, Rep.”, The World Bank, https://data.worldbank.org/country/korea-rep?view=chart, (Erişim Tarihi: 25.04.2023).
[6] Brett Smith, “South Korea: Environmental Issues, Policies and Clean Technology”, AZO Cleantech, https://www.azocleantech.com/article.aspx?ArticleID=552, (Erişim Tarihi: 25.04.2023); “25 Years of Ambitious Environmental Reform”, OECD, https://www.oecd.org/country/korea/thematic-focus/25-years-of-ambitious-environmental-reform-16cde12d/, (Erişim Tarihi: 25.04.2023).
