Güney Çin Denizi, uzun zamandır birçok soruna ev sahipliği yapmaktadır. Özellikle de bölgenin sahip olduğu zengin doğal kaynaklar ve rezervler nedeniyle Çin ve diğer kıyıdaş devletler, zaman zaman çözümlenememiş münhasır ekonomik bölge sorunları nedeniyle anlaşmazlık yaşamaktadır. Sorun yaşayan devletlerden biri de Filipinler’dir ve bu durum, uzun süre boyunca Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) askeri varlığına ülkesinde yer vermeyen Filipinler’i Washington yönetimine yakınlaşmaya zorlamıştır.
Bilindiği gibi, Çin’in hem Asya-Pasifik Bölgesi’nde hem de dünyanın diğer coğrafyalarında ciddi yatırımları vardır. Bu yatırımlar, Çin’in ilgili bölgelerde nüfuz kazanmasını sağlarken; ABD’nin ilgisini de Çin’e yoğunlaştırmasına sebebiyet vermiştir. Bu bağlamda Güney Çin Denizi’ndeki ihtilaflar da ABD’nin ilgisini cezbetmektedir.
Güney Çin Denizi, canlı ve cansız doğal kaynaklar bakımından mühim bir potansiyele sahiptir. Potansiyelin bu denli büyük olması, günden güne gıda ihtiyacı artan Çin’in bölgede daha aktif rol almasına neden olmaktadır. Bu ihtiyacı karşılamak maksadıyla Çin, 2019 yılında dünya deniz ürünü üretiminin %60’ını sağlamıştır.[1]
Çin Mühendislik Akademisi’nin 2022 senesinde açıkladığı verilere göre, Çin’in gıda ve dolayısıyla deniz ürünü ihtiyacı, gelecekte büyük artış gösterecektir. 2035 yılına kadar Çin’in toplam deniz ürünü ihtiyacının 81 milyon tondan 100 milyon tona çıkması beklenmektedir.[2] Söz konusu durum, Güney Çin Denizi’ni Pekin yönetimi açısından vazgeçilemez bir alan haline getirmektedir. Zira bölge, 3790 balık türüne ev sahipliği yapmakta[3]ve bu anlamda büyük balıkçılık potansiyeliyle ön plana çıkmaktadır. Örneğin bölgede dönemsel olarak 1950-2014 yılları arasında 504,6 milyon ton balık üretimi gerçekleştirilmiştir.[4]
Güney Çin Denizi, sadece deniz ürünü üretimi açısından değil; aynı zamanda petrol ve doğalgaz kaynakları bakımından da mühim bir coğrafyadır. ABD Enerji Bilgi Yönetim İdaresi’nin verilerine göre Güney Çin Denizi, 190 trilyon feet küp doğalgaz ve 11 milyar varil petrol rezervine sahiptir.[5] Ayrıca ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu, 2012 yılında bölgede 160 trilyon feet küp doğalgazın keşfedilmemiş olabileceğine dikkat çekmiştir.[6]
Zengin kaynaklara sahip bölgenin sadece Çin için değil; diğer kıyıdaş devletler nezdinde de önemli olduğu söylenebilir. Bu kapsamda Filipinler’in Çin’le bölgede çatışması, gün geçtikçe artmaktadır. Zira hem Filipinler hem de Çin, Spartly Adaları da dahil olmak üzere birçok sorunlu alanda hak iddiasında bulunmaktadır.
Hak iddiaları ve çekişmeler nedeniyle Manila yönetimi, Çin’i dengeleyebilmek amacıyla ABD’yle yakın ilişkiler geliştirmektedir. Bu nedenle 2023 yılının Şubat ayında ABD ve Filipinler, Güçlendirilmiş Savunma Anlaşması’nın tam uygulanması ve uygulamanın hızlandırılması konusunda mutabık kalmış ve mevcut beş ABD üssüne ek olarak dört yeni üssün daha açılması noktasında anlaşmıştır.[7] Bunun yanı sıra Washington yönetimi tarafından yapılan açıklamada, yeni iş imkanlarının yaratılmasından iklim değişikliğine kadar geniş bir alanda Filipinler’e destekte bulunulacağı duyurulmuştur.
Halihazırda Çin ile Filipinler arasındaki sorunlar varlığını sürdürmektedir. Örneğin 28 Nisan 2023 tarihinde Filipinler, iki Çin sahil güvenlik botunun Filipinler’e ait bir gemiyi taciz ettiğini ve tehlikeli manevralarda bulunduğunu iddia etmiştir.[8] Ayrıca Filipinler, 19 Nisan 2023 tarihinde aynı bölgede ve 21 Nisan 2023 tarihinde Pagasa Adası yakınlarında benzer olayların yaşandığını da belirtmiştir.[9]
Pekin’den yapılan açıklamalarda ise Çin sahil güvenlik güçlerinin ülkenin sınır bütünlüğünü korumak amacıyla ölçülü ve profesyonel önlemler aldığı ifade edilmiş ve Filipinler’in Çin’in Güney Çin Denizi’ndeki sınırlarına saygı göstermesi gerektiği vurgulanmıştır. Bu kapsamda Pekin yönetimi, Filipinler’i protesto etmiştir.[10] Dahası 22 Nisan 2023 tarihinde Çin Dışişleri Bakanı, Filipinler’le sorunların çözümünden yana olduklarını dile getirmiştir.[11]
ABD ise 29 Nisan 2023 tarihinde yaptığı resmi açıklamada Filipinler’in kendi münhasır ekonomik bölgesi içerisinde gerçekleştirildiği devriyelerde düzenli olarak taciz edildiğini ifade etmiş ve olayların yaşandığı bölgenin açıkça Filipinler’in münhasır ekonomik bölgesi olduğunu beyan etmiştir. Ayrıca Washington yönetimi, Manila’nın yanında olduğunun da altını çizmiştir.[12] Dolayısıyla ABD’nin Filipinler-Çin hattındaki anlaşmazlıklar vasıtasıyla bölgedeki hareket alanını genişletmek istediği ifade edilebilir.
Sonuç olarak Güney Çin Denizi hem deniz ürünleri hem de yeraltı kaynakları nedeniyle birçok devletin münhasır ekonomik bölge sınırları üzerinden sorun yaşadığı bir bölgedir. Sorunların taraflarından biri olarak Filipinler’e bu bağlamda hem coğrafi konumu hem de ABD’nin Çin karşısında müttefik elde etme isteğinden dolayı Washington yönetimi tarafından büyük önem atfedilmektedir. Bu yüzden de 2023 yılının Nisan ayında yaşanan gerilimde ABD hem Çin’le rekabetinde elini güçlendirmek maksadıyla hem de bölgedeki yerini daha da sağlamlaştırmak için Filipinler’e verdiği açık desteği sürdürmüştür. Bu nedenle de ilerleyen süreçte ABD’nin Çin’e karşı elini güçlendirmek için Güney Çin Denizi’ndeki anlaşmazlıklara olan ilgisini arttıracağı öngörülebilir.
[1] Yu Sheng, “Can Aquaculture Meet China’s Demand for Food?”, East Asia Forum, www.eastasiaforum.org/2022/07/27/can-aquaculture-meet-chinas-demand-for-food/, (Erişim Tarih: 20.04.2023).
[2] Aynı yer.
[3] Daniel Pauly-Cui Liang, The Fisheries of the South China Sea: Major Trends Since 1950, Marine Policy, 2020, s. 1.
[4] Kevin Varley vd, “Fight over Fish Fans a New Stage of Conflict in South China Sea”, Bloomberg, www.bloomberg.com/graphics/2020-dangerous-conditions-in-depleted-south-china-sea/#xj4y7vzkg, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[5] “South China Sea Energy Exploration and Development”, Asia Maritime Transparency Agency, amti.csis.org/south-china-sea-energy-exploration-and-development/, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[6] Aynı yer.
[7] Sanya Mansoor-Simmone Shah, “Why the Philippines Is Letting the U.S. Expand Its Military Footprint in the Country Again”, Time, time.com/6252750/philippines-us-military-agreement-china/, (Erişim Tarihi: 03.02.2023).
[8] “Philippines Reports ‘Confrontation’ with China in South China Sea”, Aljazeera, www.aljazeera.com/news/2023/4/28/philippines-reports-confrontation-with-china-in-south-china-sea, (Erişim Tarihi: 28.04.2023).
[9] “China, Philippine Vessels Nearly Collided in Latest Dispute in South China Sea”, Alarabiya News, english.alarabiya.net/News/world/2023/04/30/China-Philippine-vessels-nearly-collided-in-latest-dispute-in-South-China-Sea, (Erişim Tarihi: 30.04.2023).
[10] “China Expresses Strong Protest over Philippine Vessels’ Intrusion, Says Chinese Coast Guard’s Response ‘Professional’, ‘Restrained’”, Global Times, www.globaltimes.cn/page/202304/1289950.shtml, (Erişim Tarihi: 28.04.2023).
[11] “China Ready to Resolve Differences with Philippines, Diplomat Says”, Voice of America, www.voanews.com/a/china-ready-to-resolve-differences-with-philippines-diplomat-says-/7062431.html, (Erişim Tarihi: 22.04.2023).
[12] “U.S. Support for the Philippines in the South China Sea”, U.S Department of State, www.state.gov/u-s-support-for-the-philippines-in-the-south-china-sea-4/, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
