Fransa’da bu yıl yapılan yasama seçimleri, 30 Haziran-7 Temmuz 2024 tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Bu seçimlerde Beşinci Fransız Cumhuriyeti’nin 17. Ulusal Meclisi’nin 577 üyesi seçilmiştir. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Ulusal Meclis’i feshetmesi ve Ulusal Birlik’in (RN) büyük kazanımlar elde etmesi, ayrıca Macron’un 2024 Avrupa Parlamentosu seçimlerinde önemli sandalye kaybı yaşaması sonrasında seçimlerin erken yapılması kararlaştırılmıştı.[i]
İlk Tur Sonuçları ve Katılım Oranları
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, 9 Haziran 2024 tarihinde Ulusal Meclis’in feshedildiğini açıklamıştır. Bu adımla Macron, Avrupa seçimleri sırasında ortaya çıkan solun bölünmelerine ve aşırı sağa karşı yeni bir cumhuriyetçi bariyer oluşturmayı hedeflemiştir. Ancak Macron’un stratejisi beklenen sonuçları vermemiştir. Solun birleşmesi ve RN’nin yükselişi, 30 Haziran’daki ilk turda Macron’un Ensemble koalisyonunun %20,04 oyla üçüncü sırada kalmasına neden olmuştur. Yeni Halk Cephesi (NFP) %27,99 ve RN ile müttefikleri ise %33,15 oy almıştır.[ii]
Fesih Kararının Siyasi Yansımaları
Macron, geçmişte üç kez başarıyla uyguladığı stratejiyi yeniden uygulamayı umuyordu. Bu strateji, 2017 ve 2022 cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turlarında Marine Le Pen’e karşı, ayrıca 2022 genel seçimlerinin ikinci turunda çoğunluk elde etmek amacıyla aşırı sağa karşı bir engel olması üzerineydi. Fakat iki yıl önce bu stratejinin etkinliği önemli ölçüde azalmıştı; RN o dönem 89 milletvekiliyle rekor bir sayı elde etmişti. Yine de Macron ve danışman grubu, bu stratejinin yeniden başarılı olacağına inanıyordu.
10 Haziran’da Le Monde’a yaptığı bir açıklamada Macron, stratejisini “rakiplerinin bacaklarına atılmış pimi çekilmiş bir el bombası” olarak tanımlayarak kendinden emin bir şekilde ifade etmişti. Ancak kısa sürede yenilginin kaçınılmaz olduğu düşüncesi Cumhurbaşkanı’nın Ensemble koalisyonunun adayları ve liderleri arasında yayılmaya başladı. 20 Haziran’da eski Başbakan ve Horizons Partisi’nin Lideri Édouard Philippe, “Cumhurbaşkanı çoğunluğu öldürdü” yorumunda bulunurken, İçişleri Bakanı Gérald Darmanin, Macron’un çöküşüne kesin gözüyle baktığını ifade etti.[iii]
Macron, durumunu toparlayabileceğini düşünerek büyük basın toplantıları, saha gezileri, Fransızlara mektuplar ve uzun bir podcast röportajı gibi çeşitli medya müdahaleleri yaptı. Fakat seçim broşürlerinde adaylarının onu seçmeyi tercih etmediği gözlendi.
2017 seçimlerinin ilk turunda yaşanan büyük zafer ile 2024 kampanyası arasındaki tezat dikkat çekicidir. Bu durum, yedi yıllık iktidarın ardından Macron ve Macronizm’in düşüşünü, özellikle ikinci döneminin başında zorla kabul ettirilen emeklilik reformu ve kendi saflarında bile büyük yankı uyandıran göç yasası sonrası artan bir gerilemeyi yansıtıyordu.
30 Haziran’da yapılan ilk tur seçimlerinde, Cumhurbaşkanlığı koalisyonu 290 ila 330 seçim bölgesinde ikinci tura katılma hakkı kazandı. Anketörler ise 7 Temmuz’daki ikinci turun sonunda koalisyonun Ulusal Meclis’te sadece 70 ila 100 sandalye kazanacağını öngördü.
Macron’un ana hedefi, RN’nin mutlak çoğunluğa ulaşmasını engellemekti. Bunu başaramayan ve kesin yenilgiye uğrayan Macron, RN ile NFP arasındaki yarışa dahil olmak zorunda kaldı. Anketlere göre 285 ila 315 seçim bölgesinde rekor sayıda üçlü yarışlara sahne olundu ve Ensemble adaylarının ve seçmenlerinin tutumu seçim sonucunu belirleyecekti.
Macron, “Ulusal Cephe’ye karşı, ikinci tur için net bir demokratik ve cumhuriyetçi geniş bir birlik zamanı” olduğunu belirtti. Başbakan Gabriel Attal, RN’nin “uğursuz projesini” kınayarak “Bu akşamın dersi, aşırı sağın iktidarın eşiğinde olduğu” ve “ikinci turda RN’nin mutlak çoğunluğa ulaşmasını engellemek” olduğunu ifade etti. Attal, üçüncü sırada kalacak adayların RN’ye karşı diğer adaylara destek olmalarını istedi.
Bu açıklamalar, cumhurbaşkanlığı koalisyonunun ilk turdan önceki “aşırılıkları aynı kefeye koyma” yaklaşımından uzaklaşmakta ve RN’yi açıkça hedef almaktadır. Ancak, La France Insoumise (LFI) adaylarına yönelik belirsizlik yaratmıştır. 30 Haziran’da Somme’nin birinci seçim bölgesinde üçüncü sırada yer alan Ensemble adayı Albane Branlant, RN’nin kazanmasını engellemek amacıyla ikinci sırada yer alan NFP adayı François Ruffin lehine çekilmiştir. Bu siyasi ve seçim yenilgisinin ardından Macron’un en büyük zorluğu, aşırı sağa iktidarın anahtarlarını teslim etmekten kaçınmaktır.[iv]
2017- 2022 Yasama Seçimleri ve Arka Planı
2022 Fransız yasama seçimleri 12 ve 19 Haziran tarihlerinde gerçekleştirildi. Bu seçimler, 2022 başkanlık seçimlerinden sonra yapıldı ve Fransa tarihindeki önemli bir dönüm noktasına işaret etti; mevcut Cumhurbaşkanı’nın partisinin mutlak çoğunluğu kaybetmesiyle sonuçlandı. Emmanuel Macron’un liderliğindeki Ensemble koalisyonu, 245 sandalye kazanarak en fazla sandalyeye sahip parti oldu, ancak mutlak çoğunluğu elde edemedi. Bu durum, Fransa’nın 1993’ten bu yana ilk azınlık hükümetini oluşturmasına neden oldu.
Seçimlerin ilk turunda Ensemble ile sol görüşlü Yeni Ekolojik ve Sosyal Halk Birliği (NUPES) yaklaşık %26 oy aldı. Aşırı sağ Ulusal Birlik (RN) %19 oy toplarken, merkez sağ Birlik (UDC) ise %11 oy aldı. Bu seçimler, 1988’den bu yana ilk kez hiçbir ittifakın mutlak çoğunluk elde edemediği bir “asılı parlamento” ile sonuçlandı.[v]
İkinci turda Macron’un partisi en fazla sandalyeyi kazanmasına rağmen, koalisyon görüşmeleri ve siyasi belirsizlikler öne çıktı. Macron’un hükümeti, 115 sandalyelik bir çoğunluktan 38 sandalyeye düştü ve bu, 1958’den bu yana Fransız hükümetlerinin en büyük azınlık durumunu ortaya çıkardı.
2017 Fransız yasama seçimleri, Macron’un partisi La République En Marche! (LREM) ve müttefiklerinin Ulusal Meclis’te geniş bir çoğunluk elde etmesiyle sonuçlandı. LREM, 308 sandalye kazanarak meclisteki en büyük grup olurken, Demokratik Hareket ve bağlı demokratlar grubu 42 sandalye, Agir Ensemble ise 9 sandalye kazandı. Bu sonuçlar, Macron’un ilk dönem başkanlığının hemen ardından mecliste güçlü bir çoğunluk sağladığını gösteriyordu. Yine de Macron’un 2017 seçimlerinde vaat ettiği Fransız Parlamento sistemindeki değişiklik önerisi hayata geçirilmedi.
2017 seçimlerinde Macron, aşırı sağ lider Marine Le Pen’i %66’ya %34 oranıyla mağlup ederek Cumhurbaşkanı oldu. 2022 başkanlık seçimlerinde ise Macron, ilk turda mutlak çoğunluk elde edemediği için ikinci tura kaldı ve %58’e %41 oranıyla Le Pen’i tekrar mağlup ederek yeniden Cumhurbaşkanı seçildi. İlk turda Macron %27,9 oy alırken, Cumhuriyetçiler’in adayı Valérie Pécresse %5’in altında oy aldı ve bu, partinin tarihindeki en düşük sonuçlardan biri oldu. Sosyalist Parti adayı Anne Hidalgo ise %1,75 oy alarak tarihinin en kötü sonucunu elde etti.[vi]
2017 ve 2022 Seçimleri Arasındaki Bağlantılar
2017 seçimlerinde Macron’un partisi, mecliste güçlü bir çoğunluk sağladı. 2022 seçimlerinde bu çoğunluğun kaybedilmesi, ortaya çıkan siyasi belirsizlikleri gözler önüne serdi. 2017 seçimlerinden sonra Macron, hükümetinde değişiklikler yaparak Élisabeth Borne’u başbakan olarak atadı. 2022 seçimlerinde bu değişikliklerin siyasi etkileri belirginleşti. NUPES koalisyonu ve diğer sol blokların birleşmesiyle oluşan yeni siyasi dengeler, Macron’un başkanlığındaki ilk dönem ile karşılaştırıldığında, parlamentoda daha fazla çok sesliliğe ve azınlık hükümetine yol açtı.
2017 seçimleri, Macron’un yenilikçi ve çoğulcu bir yaklaşımı temsil ederken, 2022 seçimleri, bu yaklaşımın nasıl sınandığını ve siyasi manzaradaki değişimleri gözler önüne serdi. 2022’deki sonuçlar, 2017’deki güçlü başlangıçlardan sonra Macron’un hükümetinin ve partinin karşılaştığı zorlukları ve değişen siyasi dinamikleri yansıttı. Bu süreç, Fransa’nın siyasi tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak değerlendirilmektedir.[vii]
2024 Seçimlerine Tepkiler
RN Lideri Jordan Bardella, Avrupa Parlamentosu seçimlerinde RN ile L’Europe Ensemble listeleri arasındaki büyük farkı, Macron’a yönelik “ağır bir reddetme” olarak değerlendirdi ve sonuçların “Macron sonrası dönemin ilk günü” olduğunu ifade etti. RN grubunun Ulusal Meclis’teki Başkanı Marine Le Pen ve La France Insoumise lideri Jean-Luc Mélenchon, seçim sonuçlarını kutlayarak erken seçim ilanını memnuniyetle karşıladılar.[viii]
Eski Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, Macron’u kınayarak meclisi feshetme kararını “ülke için ciddi bir risk” olarak nitelendirdi. Paris Belediye Başkanı Anne Hidalgo, Macron’un kararına son derece olumsuz bir tepki gösterdi ve seçimlerin sadece “tüm ülkenin moralini bozmakla” kalmayıp aynı zamanda sokaklarda ayaklanma ve gösteri riskini artırabileceğini belirtti. Hidalgo, 2024 Yaz Olimpiyatları için ciddi bir tehdit oluşturduğunu da vurguladı.[ix]
Seçim kararı, dış gözlemciler için sürpriz oldu ve Emmanuel Macron’un başkanlık çoğunluğu için riskli olarak değerlendirildi. Bazı yorumcular, Macron’un RN ile muhalefet arasında bir karar zorlamayı amaçladığını öne sürerken, diğerleri Macron’un çoğunluğu kazanmayı hedeflediğini değerlendirdi. Dışişleri Bakanı Stéphane Séjourné, fesih açıklanır açıklanmaz hem sol hem de sağdaki ılımlı mevcut milletvekillerini ittifakına katılmaları için ikna etmeye çalıştı.[x]
Uluslararası medyanın çoğu, Macron’un kararına derin bir şaşkınlıkla yaklaştı ve erken seçimleri “çaresiz bir risk” olarak nitelendirdi. Genel olarak Macron’un kararı olumsuz değerlendirildi ve ittifakının seçimlerdeki zaferi için beklentiler düşük olarak görüldü. La Libre Belgique, Macron’u “yaralı bir politik hayvan” olarak tanımladı. BBC’ye göre, Macron’un erken seçim çağrısı, Beşinci Cumhuriyet’in demokrasi riskini tehlikeye attı ve sokaklarda şiddet ve kurumsal çöküş risklerini beraberinde getirdi. The Guardian, Macron’un önceden yaşadığı Avrupa Parlamentosu seçimlerindeki yenilgisinin intikamını almak için bu önlemleri aldığını ve bunun radikallerin iktidara gelmesine ve ülkenin bölünmesine yol açabileceğini belirtti. Die Zeit, Macron’un “soğukkanlılığını kaybettiğini” ve bunun sonucunda “ülkeyi Marine Le Pen’e teslim ettiğini” ifade etti. Yunan gazetesi Kathimerini, Macron’un kararını “akılsız bir risk” olarak değerlendirerek bunun iyi bir sonuca yol açmayacağını belirtti. Fransız medya, 2024 Yaz Olimpiyatları’nın siyasi istikrarsızlık koşullarında düzenlenmesi konusunu da gündeme getirdi.[xi]
Seçim Sürecine Halkın Tepkisi
9 Haziran 2024 tarihinde Avrupa seçim sonuçlarının hemen ardından protestolar başladı. Paris’in Place de la République Meydanı’nda birkaç yüz kişi, RN’nin zaferine karşı gösteri yaparak bir “sol birliği” çağrısı yaptı ve Lille’de birkaç düzine kişi, anti-Jordan Bardella sloganları attı. Birçok işçi sendikası, öğrenci grubu, insan hakları örgütü ve siyasi parti, Ulusal Ralli’nin göçmen karşıtı ve Avrupa karşıtı politikalarına karşı koymak ve “iş dünyası için ilerici alternatifler” sunmak amacıyla mitingler düzenlenmesini çağrısında bulundu. Miting çağrısı yapan siyasi partiler arasında Sosyalist Parti, Komünist Parti, Ekologlar ve La France Insoumise bulunurken, sendika grupları arasında Fransız Demokratik İşçi Sendikası (CFDT), Genel İşçi Sendikası (CGT), Ulusal Bağımsız Sendikalar Birliği (UNSA), Birlikçi Sendikalar Federasyonu (FSU) ve Solidaires yer aldı. Bu gruplar, “mümkün olan en büyük” gösterileri teşvik etti.[xii]
18 Haziran 2024 tarihinde CGT, sol-merkez Yeni Popüler Cephesi ittifakına oy verilmesini destekleyen bir çağrıda bulundu. Bu, CGT’nin belirli bir aday veya partiye yönelik ilk kez özel oy kullanma talimatı verdiği durum oldu. [xiii]
Fransa’da 2024 seçim kampanyasında şiddet olayları ve protestolar artış gösterdi. İçişleri Bakanı Gérald Darmanin, kampanya süresince 51 aday, yedek veya militanın fiziksel saldırıya uğradığını bildirdi. Şiddet olaylarının, özellikle aşırı sol ve aşırı sağ gruplar arasında yaşandığı, ancak henüz büyük bir patlama öngörülmediği belirtilmektedir. Paris ve çevresinde, seçim sonuçlarının ardından şiddet ve kargaşanın artmasından endişe edilmektedir. Güvenlik güçleri, bu tür olayların önlenmesi için geniş çaplı bir önlem aldı ve bazı şehirlerde protestolar yasaklandı.
Fransa’daki aşırı uçlar arasındaki siyasi kutuplaşma ve sosyal medya manipülasyonları, ülkede büyük bir belirsizlik ve gerginlik oluşturmaktadır. Seçim öncesi ve sonrası yaşanan bu olaylar hem iç hem de dış etkilerin Fransa’nın siyasi ortamını nasıl şekillendirdiğini gözler önüne sermektedir.[xiv]
Rusya’nın Sosyal Medya Üzerindeki Etkileri
Rusya’nın Fransa’nın seçim sürecinde sosyal medyayı hedef aldığı ortaya çıktı. Özellikle X (eski Twitter) üzerinde yürütülen kampanyalarla, Moskova’nın Fransız siyasetini “aşırı uçlara” çekmeye ve geleneksel “Cumhuriyetçi cepheyi” kırmaya çalıştığı belirtildi. CNRS tarafından yapılan bir araştırmaya göre Kremlin’in stratejisi, aşırı sağcı grupların meşrulaştırılması ve mevcut hükümetlerin zayıflatılması üzerine kuruludur. Araştırma, Rusya’nın çeşitli yöntemlerle, örneğin sahte web siteleri ve hedefli reklamlarla, Macron’un iktidarını sarsmayı ve aşırı sağcı güçleri desteklemeyi amaçladığını ortaya koymuştur.[xv]
Sonuç olarak bu seçimler, Fransa’nın siyasi yapısında köklü değişiklikler yapma potansiyeline sahiptir. Macron’un politikaları ve stratejileri, özellikle RN’nin güçlenmesi ve solun birleşmesiyle sarsılmıştır. Bu durum, Macron’un iktidarının son döneminde karşılaştığı zorlukları ve Fransız seçmeninin değişen dinamiklerini göstermektedir. Önümüzdeki yıllarda Fransa’nın siyasi sahnesinde yeni ittifaklar ve hareketlenmelerin yaşanabileceği öngörülmektedir. Macron’un liderliği, aşırı sağın yükselişi ve solun yeniden toparlanma çabalarıyla test edilecektir. Bu süreçte Fransa’nın iç siyasi dengelerinin yanı sıra Avrupa ve dünya üzerindeki etkileri de dikkatle izlenmelidir.
[i] “Macron calls snap French election and Belgian PM to resign after disastrous poll results”, Sky News, https://news.sky.com/story/president-emmanuel-macron-dissolves-french-national-assembly-and-calls-for-snap-election-13150407, (Erişim Tarihi: 23.07.2024).
[ii] “Résultats des législatives 2024”, France Tv Info, https://t.ly/D2EaF, (Erişim Tarihi: 23.07.2024).
[iii] “La chute d’Emmanuel Macron après le pari raté de la dissolution”, France 24, https://www.france24.com/fr/france/20240630-la-chute-d-emmanuel-macron-après-le-pari-raté-de-la-dissolution, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[iv] “Why has French President Emmanuel Macron announced snap elections after EU Parliament poll defeat?”, Euronews, https://www.euronews.com/my-europe/2024/06/10/french-president-emmanuel-macron-announces-anticipated-elections-after-stinging-eu-electio, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[v] “Macron’s bloc falls short of absolute majority, leftist coalition second, large gains for far right”, France 24, https://www.france24.com/en/france/20220619-live-france-votes-in-parliamentary-election-second-round, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[vi] “Carte des résultats des élections législatives 2022: les députés élus, circonscription par circonscription”, Le Monde, https://www.lemonde.fr/les-decodeurs/article/2022/06/20/carte-des-resultats-des-legislatives-les-deputes-elus-circonscription-par-circonscription_6131057_4355771.html, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[vii] “An Institut Montaigne Explainer: Understanding Legislative Elections in France”, Institut Montaigne, https://www.institutmontaigne.org/en/expressions/institut-montaigne-explainer-understanding-legislative-elections-france, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[viii] “Macron gambles on snap election after crushing loss to French far right in EU vote”, CNN, https://edition.cnn.com/2024/06/09/europe/macron-dissolves-french-parliament-europe-intl/index.html, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[ix] “Macron ‘spoiled the party’ by calling snap vote before the Olympics, Paris Mayor Anne Hidalgo says”, Politico, https://www.politico.eu/article/france-emmanuel-macron-olympics-snap-election-paris-anne-hidalgo/, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[x] “Législatives anticipées : ‘On commence ce matin une campagne, rien n’est joué, ce sera projet contre projet’, assure Clément Beaune”, France Tv Info, https://t.ly/tHB5T, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[xi] “The Guardian view on Macron’s snap election: France on the brink”, The Guardian, https://www.theguardian.com/commentisfree/article/2024/jun/24/the-guardian-view-on-macrons-snap-election-france-on-the-brink, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[xii] “VIDÉO. Européennes: plusieurs centaines de personnes place de la République à Paris contre le RN” , Ouest France, https://www.ouest-france.fr/elections/europeennes/video-europeennes-plusieurs-centaines-de-personnes-place-de-la-republique-a-paris-contre-le-rn-b3182cc2-575a-4dc0-99ce-047600067f7f, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[xiii] “Législatives”, LCP, https://lcp.fr/actualites/legislatives-la-cgt-appelle-a-voter-pour-le-nouveau-front-populaire-que-disent-les, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[xiv] “Législatives: 51 candidats ou militants “agressés” durant la campagne, rapporte Gérald Darmanin”, France 24, https://www.france24.com/fr/france/20240705-législatives-51-candidats-ou-militants-agressés-durant-la-campagne-rapporte-gérald-darmanin, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
[xv] “La Russie à l’assaut des réseaux sociaux durant la campagne des législatives”, Euroactiv, https://www.euractiv.fr/section/politique/news/la-russie-a-lassaut-des-reseaux-sociaux-durant-la-campagne-des-legislatives/, (Erişim Tarihi: 24.07.2024).
