Büyük bir Ermeni diasporasına sahip olan Fransa, Ermenistan’a olan desteğini yıllardır sürdürmektedir. Buna örnek olarak Fransa liderlerinin desteklerini hatırlatmakta fayda vardır. Bu bağlamda 2001 yılında Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac, sözde “Ermeni soykırımı” yasasını onaylamıştır. 2011 yılında dönemin Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, Türkiye’ye soykırım iddialarına yönelik “tarihiyle yüzleşme” çağrısı yapmıştır.[1] 2015 yılında Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande, sözde soykırımın 100. yılında Türkiye’den “yeni bir jest beklediğini”[2] ifade etmiştir. Fransa’nın geleneksel Ermeni yanlısı politikaları, Güney Kafkasya sorunları üzerinden açıkça görülebilmektedir.
Bu desteğin son kanıtı ise 3 Ekim 2023 tarihinde gerçekleşmiştir. Zira Fransa Savunma Bakanı Sébastien Lecornu tarafından Ermenistan’ın savunma ihtiyaçlarının neler olduğunun araştırıldığı ifade edilmiştir.[3] Aynı tarihte Erivan’ı ziyaret eden Fransa’nın Avrupa ve Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, Ermenistan’a silah ve mühimmat desteği vereceklerini açıklamıştır.[4] Bu kararın ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Avrupa Birliği’ni uyarmış ve bölgede yeni bir çatışma çıkması durumunda sorumlunun Fransa olduğunu belirtmiştir.[5]
Tüm bu gelişmeler üzerine Cumhurbaşkanı Aliyev, 5 Ekim 2023 tarihinde Granada’da Azerbaycan-Ermenistan barış görüşmesinin yapılacağı toplantıya Türkiye’nin katılımının kabul edilmemesi üzerine Bakü’nün müzakereye katılmayacağını açıklamıştır.[6] Paris’in Erivan’a silah ve mühimmat desteği sağlayacak olması, Bakü tarafından “savaşı körükleyen kışkırtıcı bir eylem” olarak görülmüştür. Ülkesinin Erivan’la ilgili tutumunun doğru ve tarafsız olduğunu savunan Macron, diğer yandan Azerbaycan’la sorunlarının olmadığını, Bakü’nün uluslararası hukukla problemi olduğunu söyleyerek karşı tarafı suçlamıştır.[7]
Fransa Başbakanı Élisabeth Borne, 11 Ekim 2023 tarihinde Fransız Senatosu’nda yaptığı konuşmada, “Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü, egemenliğini ve sınırlarının dokunulmazlığını korumak amacıyla Erivan’la işbirliğinin güçlendirilmesine olan desteğini açıklayarak gerçek bir Avrupa planı oluşturulması” için çağrıda bulunmuştur.[8] Bu açıklamadan sonra Azerbaycan-Fransa ilişkileri tamamen gerginleşmiştir.
Bu hamleleri sadece Fransa-Ermenistan ittifakının yıllardır süregelen bir sonucu olarak değerlendirmek doğru olmayacaktır. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın 13 Eylül 2023 tarihinde verdiği röportajda, ülkesinin artık Rusya’nın korumasına güvenemeyeceğini söylemesi,[9] önemli bir gelişmedir. Bunun yanı sıra Ermenistan Parlamentosu, 3 Ekim 2023 tarihinde Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Roma Statüsü’nü onaylayarak Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Erivan ziyareti sırasında tutuklanabileceğini kabul etmiştir.
Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov ise Ermenistan’ın bu kararını “ikili ilişkiler açısından uygunsuz” olarak nitelendirmiştir.[10] Aynı tarihte Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna tarafından yapılan açıklamada, silah ve mühimmat desteği sağlanacağının belirtilmesi de tesadüf olarak görülmemelidir. Ermenistan, Batı’dan gelen destek arttıkça Rusya’dan uzaklaşmaya devam etmektedir. Bu durumda Paris’in sarsılan Moskova-Erivan ilişkilerini Güney Kafkasya’da yeniden aktif olmak için bir fırsat olarak gördüğü ifade edilebilir.
Arabulucu rolü üstlenmeye çalışan Fransa, tarafsız olması gerekirken Ermenistan’la askeri işbirliği yaparak söz konusu ülkeye silah temin etmektedir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlhan Aliyev’in 5 Ekim 2023 tarihli barış görüşmelerine katılmayı reddetmesinin sebebi, kuşkusuz Fransız yetkililerin Ermenistan’ı destekleyici açıklamalar yapmasıdır. Türkiye’nin katılımının kabul edilmediği görüşmeye gitmeyen Cumhurbaşkanı Aliyev, bölgenin sorunlarını bölgeden uzak ülkelerle tartışmayı gerek görmemiş ve Fransa’nın Ermenistan yanlısı tutumuna sessiz kalmamıştır.
[1] “Sarkozy’den Türkiye’ye: Tarihle Yüzleş”, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2011/10/111006_sarkozy_armenia, (Erişim Tarihi: 13.10.2023).
[2] “Hollande: Yüzüncü Yılda Ermeni Soykırımı’nın Tanınması İçin Türkiye’den Yeni Bir Jest Bekliyoruz”, T24, https://t24.com.tr/haber/hollande-yuzuncu-yilda-ermeni-soykiriminin-taninmasi-icin-turkiyeden-yeni-bir-jest-bekliyoruz,285337, (Erişim Tarihi: 13.10.2023).
[3] “Minister: France Studiеs Defense Needs of Armenia, Issue of Preserving Its Territorial Integrity”, NEWS.am, https://news.am/eng/news/784334.html, (Erişim Tarihi: 13.10.2023).
[4] “France Agrees on Future Contracts with Armenia to Deliver Military Aid”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/french-minister-heads-armenia-boost-bilateral-support-2023-10-03/, (Erişim Tarihi: 13.10.2023).
[5] “Any New Armenia Conflict Would Be France’s Fault, Azerbaijan’s President Says”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/azerbaijans-president-says-france-will-be-blame-if-new-conflict-starts-with-2023-10-08/, (Erişim Tarihi: 13.10.2023).
[6] “Azerbaijan To Not Attend Summit With EU, Armenia, France and Germany at EPC”, Turkey Post English, https://www.turkiyenewspaper.com/politics/16570, (Erişim Tarihi: 13.10.2023).
[7] “Macron Says Azerbaijan Has ‘Problem With International Law’, But It’s Not The Time For Sanctions”, France 24, https://www.france24.com/en/europe/20231005-macron-says-not-the-time-to-sanction-azerbaijan-over-nagorno-karabakh-offensive, (Erişim Tarihi: 23.10.2023).
[8] “Séance du 11 octobre 2023,” Sénat, https://www.senat.fr/seances/s202310/s20231011/s20231011002.html, (Erişim Tarihi: 13.10.2023).
[9] “We Can’t Rely on Russia to Protect Us Anymore, Armenian PM Says”, Politico, https://www.politico.eu/article/we-cant-rely-russia-protect-us-anymore-nikol-pashinyan-armenia-pm/, (Erişim Tarihi: 13.10.2023).
[10] “Armenia’s Parliament Defies Russia in Vote to Join International Criminal Court”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2023/oct/03/armenias-parliament-defies-russia-in-vote-to-join-international-criminal-court, (Erişim Tarihi: 13.10.2023).
