Ermenistan ve Fransa arasındaki ilişkiler, 12. yüzyılda Kilikya Ermeni Krallığı döneminden başlayarak Ermenistan’ın 21 Eylül 1991 tarihli bağımsızlık ilanına kadar uzanmakta ve gününüze kadar gelmektedir. Ermenistan ve Fransa arasında yüzyıllara dayanan bu bağlar, geçtiğimiz çeyrek yüzyılda giderek daha da güçlenmiştir.
Ermenistan ve Fransa arasındaki resmi diplomatik ilişkiler, 24 Şubat 1992 tarihinde başlamıştır. İki ülke arasındaki ilişkiler diplomasi, kültür ve askeri alanlarda işbirliğine dayanmaktadır. İki ulus arasındaki bağ, yarım milyondan fazla Fransız-Ermeni vatandaşıyla Avrupa’nın en büyüğü olan Fransa’daki Ermeni toplumu tarafından desteklenmektedir. Öyle ki 2006 yılı, Fransa’da “Ermenistan Yılı” olarak ilan edilmiştir. Fransa, Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri’nin ardından dünyanın en büyük üçüncü, Avrupa Birliği’nde de açık ara en büyük Ermeni diasporana sahiptir.Ermenistan’daki Fransız diasporası da iki ülke arasındaki kültürel bağları güçlendirmektedir.
Fransa-Ermenistan ortaklığının temeli dayanışma ve demokrasi gibi ortak değerlerle sağlamlaştırılmıştır. Tarihsel süreçte iki ülke arasındaki üst düzey siyasi diyaloglar bir gelenek haline gelmiştir. Fransa ve Ermenistan’ın siyasi söylemleri her iki ülkenin parlamentoları aracılığıyla ve belediyeler düzeyinde güçlendirilmekte, parlamentolar arası yakın işbirliği kolaylaştırılmakta ve hem Fransa hem de Ermenistan’ın ikili devletlerarası ilişkilerinin gündemi her geçen gün genişletilmektedir.
Fransa, Ermenistan’ın Avrupa Birliği’yle Kapsamlı ve Geliştirilmiş Ortaklık Anlaşması’na (CEPA) katılımını ve Ermenistan’ın Avrupa’yla ilişkilerinde önemli bir rol oynamasını desteklemektedir. İki ülke arasındaki bu ortaklık, insan hakları, demokrasi ve hukuk alanlarında Ermenistan ve AB arasındaki siyasi diyaloğu derinleştirmeyi amaçlamaktadır.
Fransa bir taraftan Ermenistan için ticaret ve yatırım alanında yeni fırsatlar oluştururken, bir taraftan da enerji, ulaşım ve çevre konularında Ermenistan’la işbirliğini kolaylaştırmaktadır. Fransa ve Ermenistan arasındaki ikili ilişkiler her iki ülke için uluslararası diplomasinin önemini göstermektedir. Hem Fransa hem Ermenistan aktif olarak siyasi, ekonomik ve kültürel işbirliğini arttırmaya devam ederken, askeri alanda da işbirliğini arttırmakta ve özellikle Fransa, Ermenistan’a askeri teçhizat konusunda destek vermektedir.
Karabağ meselesi, Fransa’nın da dahil olduğu uluslararası birçok ülkenin yakından takip ettiği ve Fransa’nın tavrını açıkça belli ettiği bir konudur. Karabağ, Azerbaycan ve Ermenistan arasında uzun yıllardır süregelen bir ihtilafın merkezinde bulunan bir bölgedir. Fransa, Karabağ meselesine ilişkin tavrını tarihsel, siyasi ve stratejik faktörlere dayandırmakta ve Ermenistan’ı tarihsel ve kültürel bağlar nedeniyle destekleyerek sözde Ermeni soykırımının tanınmasını savunmaktadır.
2020 yılında Karabağ çatışmalarının alevlenmesiyle birlikte Fransa, Ermenistan’a açık destek vermiştir. Dönemin Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Karabağ’daki çatışmalarda Ermenistan’ı savunmuş ve ateşkesin sağlanması için uluslararası çabaları desteklemiştir. Fransa, çatışmalara ilişkin olarak yaptığı açıklamalarda, tarafsız duruş sergilemek yerine sık sık Ermenistan’ın haklarını vurgulamıştır. Karabağ meselesinde Fransa, Ermenistan’ı desteklerken Azerbaycan’la olan ilişkilerini daha sıkı ve sınırlı tutmuştur. Fransa’nın Karabağ meselesindeki tavrı, sadece Ermenistan’ıdesteklemekle sınırlı kalmamış, bölgedeki çatışmanın çözülmesi için Ermenistan, Azerbaycan ve Rusya’nın oluşturduğu Minsk Grubu’nun arabuluculuk çabalarında da yer almıştır.
Fransa, Karabağ meselesinde Ermenistan’ı hem diplomatik açıdan desteklemiş hem de ona askeri yardım sağlamıştır. Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, Azerbaycan’ın geçtiğimiz ay yaptığı askeri operasyon sonrası Karabağ’da kontrolü yeniden ele geçirmesi üzerine Ermenistan’a gitmiş ve güvenlik ve savunma konularının ele alındığı görüşmelerin ardından 3 Ekim 2023 tarihinde Bakan Colonna, Azerbaycan’a karşı Ermenistan’ın savunmasını güçlendirmelerine yardımcı olmak üzere silah gönderileceğini açıklamıştır. [1]
Ermenistan, Azerbaycan’ın Karabağ’ı ele geçirmesinden sonra ülkenin güneyini hedef alabileceği endişesiyle Fransız savunma grubu Thales’ten üç adet Ground Master 200 (GM200) radar sistemi satın alacağını duyurmuştur. [2] Büyük bir Ermeni diasporasına sahip olan Fransa, Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki Karabağ konusunda süregelen anlaşmazlıkta arabuluculuk yapmaktan çok Ermenistan’ı desteklemektedir.
Sonuç olarak Fransa ile Ermenistan arasındaki diplomatik bağlar genellikle olumlu ve tarihsel bir temele dayanmaktadır. Fransa’nın Karabağ meselesine yönelik tavrı ülkenin bölgedeki stratejik çıkarlarını ve dış politika hedeflerini de yansıtmaktadır.
[1] “France Agrees To Deliver Military Equipment To Armenia”, Le Monde, https://www.lemonde.fr/en/international/article/2023/10/03/france-agrees-to-deliver-military-equipment-to-armenia_6145986_4.html, (Erişim Tarihi: 29.10.2023).
[2] “France Announces Sale Of Defensive Weapons To Armenia As Turkey Plays Wargames With Azerbaijan”, RFI,https://www.rfi.fr/en/international/20231025-france-announces-sale-of-defensive-weapons-to-armenia-as-turkey-plays-wargames-with-azerbaijan, (Erişim Tarihi: 29.10.2023).
