Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasından sonra başta Avrupa Birliği (AB) üyeleri olmak üzere Amerika Birleşik Devletleri (ABD), İsviçre, İngiltere, Japonya ve Avustralya gibi devletler, Moskova yönetiminin uluslararası arenadan izole edilmesi için yoğun çaba harcamışlardır. Kremlin ise kendisine uygulanan yaptırımlara enerji kartını kullanarak karşılık vermiştir. Lakin burada Batı’nın Rusya’yı yıpratma politikasının ters teptiğini söylemek mümkündür. Çünkü Batılı devletlerin en büyük doğalgaz tedarikçisi olan Rusya’yla böyle bir mücadelenin içine girmesi, enerji kriziyle karşı karşıya kalmalarına sebebiyet vermiştir.
Ukrayna’daki savaşın başlamasının üzerinden sekiz ay geçmesine rağmen yaptırım politikasını sürdüren AB, enerji krizine yönelik çözüm arayışı içerisine girmiştir. Söz konusu arayış bağlamında birlik, farklı alternatiflere yönelmiştir. Bu çerçevede Azerbaycan,[1] İsrail ve Mısır’la enerji alanında işbirliği anlaşmaları imzalanırken;[2] Türkmenistan,[3] Cezayir,[4] Katar ve Nijerya[5] gibi ülkelerle yapılan görüşmeler devam etmektedir.
Diğer taraftan AB, enerji tasarrufu yapılması yönündeki çağırılarını yinelerken; enerji güvenliğine ilişkin çeşitli öneriler de yayınlamaktadır. Nitekim 18 Ekim 2022 tarihinde AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, üye ülkelerin doğalgaz ve elektrik fiyatlarının artmasını önlemek ve uzun vadede AB enerji piyasasının istikrarını sağlamak amacıyla doğalgaz ithalatında ortak hareket etmesini istemiştir.[6] Dolayısıyla üye devletlerin enerjide dayanışma göstermesi konusunda bir müzakere süreci yürütülmektedir. Ancak AB’nin yaptırım politikasına devam etmesi ve enerji tasarrufu için alınan tedbirler, ilgili ülkelerin halkları tarafından tepkiyle karşılanmaktadır.
Enerji krizinin her geçen gün daha fazla hissedilmesi, başta sanayi olmak üzere birçok sektörü etkilemektedir. Bu nedenle Avrupa’da doğalgaz fiyatları başta olmak üzere yaşam maaliyetlerinin artması, hükümetleri hedef alan protestolara yol açmaktadır.
Halihazırda Almanya, Belçika, Çekya, Fransa ve İtalya gibi ülkelerde düzenlenen gösterilerde, enerji politikaları eleştirilerek hayat pahalılığı protesto edilmiştir. Örneğin AB Dönem Başkanlığı’nı yürüten Çekya’daki vatandaşlar, ülkenin Rusya’yla düşük fiyatlarla doğrudan doğalgaz tedarik sözleşmeleri imzalamasını talep ederken; hükümetin enerji fiyatlarına sınırlama getirme yaklaşımına da tepki göstermişlerdir.[7] İtalya’da da sendikaların çağrısıyla Milano ve Torino başta olmak üzere birçok şehirde “Hayat Pahalılığına Karşı Savaş” sloganıyla bir araya gelen insanlar, elektrik ve doğalgaz faturalarını yakmışlardır.[8]
Belçika’da ise yaklaşık 10 bin gösterici, artan enerji ve gıda fiyatlarını protesto etmiştir. Aynı şekilde Fransa’daki protestolar da büyüme eğilimindedir. Farklı meslek gruplarından binlerce çalışanın sokaklara döküldüğü gösterilerde, şiddet olayları yaşanmış ve bu kapsamda 19 Ekim 2022 tarihinde on bir kişi gözaltına alınmıştır.[9] Ayrıca enerji sektörü çalışanlarının grev yapması ve bu eylemlerin farklı şehirlere sıçraması hasebiyle Fransa’nın rafineri kapasitesinin yarısı kapatılmıştır. Grevlerin devam etmesi halinde petrol istasyonlarında büyük tedarik sorunlarının meydanda gelebileceği düşünülmektedir.
Bunun yanı sıra Belçika ve Polonya’daki işçi sendikalarının Fransız göstericilere destek verdiklerini açıklaması da dikkat çekicidir. Zira bu durum, eylemlerin diğer Avrupa ülkelerine de yayılabileceğine işaret etmektedir.[10] Dolayısıyla Avrupa’da enerji alanında yaşanan kriz, sokak gösterilerinin büyümesine ve ciddi ekonomik problemlerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Avrupa’nın farklı ülkelerinde görülen benzer gösteriler sebebiyle hükümetlerin zor süreçler yaşadıkları söylenebilir. Nitekim Almanya’da nükleer santrallerin hizmet vermeye devam edeceğinin açıklanması üzerine Olaf Scholz liderliğindeki koalisyon hükümetinin nükleer karşıtı ortağı olan Yeşiller ile Hür Demokratik Parti (FDP) arasında anlaşmazlık yaşanmıştır. FDP, elektrik kaynaklarının kapatılmasına karşı çıkarken; nükleer karşıtı Yeşiller ise söz konusu santrallerin 2022 yılı sonunda kapatılması gerektiğini savunmuştur. Almanya Şansölyesi Scholz ise faaliyette olan üç nükleer santralin 15 Nisan 2023 tarihine kadar hizmet vereceğini duyurmuştur.[11]
Öte yandan Rusya’nın kısmi seferberlik kararının ve nükleer silah kullanma tehdidinin akabinde yeni yaptırımlar üzerinde anlaşan AB ülkelerinin düzenlenen protestolara nasıl cevap verecekleri belirsizliğini korumaktadır. Fakat şu bir gerçek ki; AB, Rusya karşısında oldukça sıkıntılı durumdadır. Bu yüzden de birliğin katı yaptırım politikasına devam etmesinin ters tepeceği ve gösterilerin çok daha büyük ayaklanmalara evrileceği öne sürülebilir.
Tüm bu gelişmeler ışığında, Avrupa kamuoyunun Rusya’ya yönelik yaptırımlardan rahatsızlık duyduğu söylenebilir. Nitekim yaptırımlar konusunda geri adım atılması gerektiğini savunan insanların sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu noktada yaşanan gelişmelerin Avrupa’da aşırı sağın yükselmesine ivme kazandırdığı vurgulanmalıdır. Yani enerji krizinin getirdiği yüksek enflasyon hasebiyle aşırı sağın yükselişe geçtiği görülmektedir. Bu da AB ülkelerinde aşırı sağ partilerin ön plana çıkmasına ve sağ hükümetlerin sayısının artmasına yol açabilir. İtalya’daki seçim sonuçlarını da bu perspektif üzerinden okumak mümkündür. Sonuç olarak hükümet karşıtı gösterilerin düzenlendiği Fransa, Almanya, Çekya ve Belçika gibi ülkelerde aşırı sağ partilerin büyük bir avantaj yakaladığı iddia edilebilir.
[1] “AB ile Azerbaycan Arasında Doğalgaz Tedarikini Artırmak İçin Mutabakat Zaptı İmzalandı”, NTV, https://www.ntv.com.tr/dunya/ab-ile-azerbaycan-arasinda-dogalgaz-tedarigini-artirmak-icin-mutabakat-zapti-imzalandi,3LOta8hohUy6OR5cVAEO_A, (Erişim Tarihi: 19.10.2022).
[2] “AB, Mısır ve İsrail Arasında Avrupa’ya Gaz Tedariki İçin Anlaşma İmzalanacak”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ab-misir-ve-israil-arasinda-avrupaya-gaz-tedariki-icin-anlasma-imzalanacak/2613818, (Erişim Tarihi: 19.10.2022).
[3] “Turkmen President, EU Representative Discuss Partnership”, Caspian News, https://caspiannews.com/news-detail/turkmen-president-eu-representative-discuss-partnership-2022-5-7-0/, (Erişim Tarihi: 19.10.2022).
[4] “Cezayir Başbakanı: Cezayir-Avrupa Birliği Enerji Ortaklığı Umut Verici”, TRT Haber, https://www.trthaber.com/haber/dunya/cezayir-basbakani-cezayir-avrupa-birligi-enerji-ortakligi-umut-verici-715143.html, (Erişim Tarihi: 19.10.2022).
[5] “AB, Nijerya’dan Daha Fazla Doğal Gaz İthalatı İstiyor”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ab-nijeryadan-daha-fazla-dogal-gaz-ithalati-istiyor/2644201, (Erişim Tarihi: 19.10.2022).
[6] “Avrupa’da Enerji Alarmı! ‘Çözüm Aramaya Devam Ediyoruz’”, CNN Türk, https://www.cnnturk.com/dunya/avrupada-enerji-alarmi-cozum-aramaya-devam-ediyoruz, (Erişim Tarihi: 19.10.2022).
[7] “Tens of Thousands Protest Czech NATO and EU Membership”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/short_news/tens-of-thousands-protest-czech-nato-and-eu-membership/, (Erişim Tarihi: 19.10.2022).
[8] “Italians Burn Energy Bills İn Protest Over Soaring Costs”, Wanted in Rome, https://www.wantedinrome.com/news/italy-protests-over-soaring-energy-costs.html, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[9] “Workers Take to Streets across France for Higher Wages”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/gallery/2022/10/19/photos-workers-take-to-streets-across-france-for-higher-wages, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[10] “Energy Sector Strike Heavily Disrupts French Fuel Supplies”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/energy/news/energy-sector-strike-heavily-disrupts-french-fuel-supplies/, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[11] “German Nuclear Scuffle: Scholz Cracks Down, Insists on Keeping All Plants”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/energy/news/german-nuclear-scuffle-scholz-cracks-down-insists-on-keeping-all-plants/, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
