24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’nın dünya genelindeki ve Avrupa özelindeki en büyük yansıması, enerji noktasında yaşanan fiyat artışları olmuştur. Bahsi geçen savaş öncesi Avrupa Birliği (AB) üyelerinin yaklaşık %40 oranında Rus doğalgazına bağımlı olmaları, blok içindeki ülkeleri beklenmedik bir sınamayla karşı karşıya bırakmıştır. Öyle ki; zamanla krize evrilen bu süreçte Avrupa’daki birçok devlet zor durumda kalmıştır.
Kıta Avrupa’sındaki enerji krizinin etkilerinin çeşitli alanlarda yaşandığı söylenebilir. Bununla birlikte arka planda kalan bir nokta ise söz konusu krizin Avrupa’daki kültürel yaşamı nasıl etkilemiş olduğudur. Bu krizden, özellikle müzeler ve tiyatrolar gibi sosyal hayatın ve kültürel bilgi aktarımının had safhada olduğu yerler de oldukça etkilenmiştir. Bu durum, mevcut süreçte Avrupa’da kültürel faaliyet alanlarının kısıtlanması gibi sonuçlar doğurmaktadır.
Örneğin İtalya’nın Floransa kentinde bulunan Uffuzi Sanat müzesinin müdürü Eike Schmidt, kurumun enerji faturalarının neredeyse üç katına çıktığını ve 2022 yılının Temmuz ayının giderlerinin bir önceki yıla göre %185 daha pahalıya mâl olduğunu belirtmiştir. Mevzubahis örnekler, yalnızca İtalya’yla sınırlı değildir. Benzer durum, AB’nin diğer ülkelerinde de yaşanmaktadır. Hollanda’nın en büyük sanat müzelerinden birisi olan Rijksmuseum’un temsilcisi de faturalarının üç katına çıktığını söylemiştir. Paris’te bulunan 14 müzenin işletmesini üstlenen Paris Musees kurumundan bir temsilci de işletmenin toplam faturasının geçen yıla göre yaklaşık 1 milyon avro daha fazla gelmesini beklemektedir.[1]
AB üyesi bir başka ülke olan Macaristan’da ise enerji krizinin boyutunun bloğun diğer üyelerine kıyasla daha etkili olduğu görülmektedir. Macaristan’da pek çok şehir, artan enerji maliyetleri nedeniyle tiyatrolar, müzeler ve kütüphaneler gibi kamu tesislerini kapatmaktadır.[2] Bunun en önemli örneklerinden birisi de Budapeşte’de prestijli Macar Devlet Operası’nın gösteri sergilediği alanlardan birisi olan 111 yıllık Erkel Tiyatrosu’nun 2022 yılının Kasım ayından itibaren artan enerji faturaları nedeniyle kapatılmış olmasıdır.[3]
Dolayısıyla enerji krizinin etkileri yalnızca kültürel faaliyet alanlarının kısıtlanması olarak düşünülmemelidir. Bu durumun sanatçıların ve diğer çalışan insanların işsiz kalması sebebiyle sosyal huzursuzluğu da arttırabileceği öngörülebilir. Bu bağlamda bahsi geçen savaşın ardından Rusya’dan doğalgaz alımını arttıran Macaristan’ın da kırılgan bir yapıda olduğu görülmektedir.
AB’nin mali anlamda en güçlü ülkesi olan Almanya’nın bile enerji krizi karşısında oldukça zorluk çekiyor oluşu, söz konusu krizin son derece etkili olduğunu göstermesi açısından önemlidir. Alman Kültür Konseyi Başkanı Olaf Zimmermann, enerji kıtlığı yaşanması durumunda müze sergilerinin tehlikede olacağı konusunda uyarıda bulunmuştur. Acil bir durum sırasında insanların hangi sanat eserlerini gerçekten korumak istediklerini düşünmeleri gerektiğini söylemiştir.[4]
Örneğin müzelerde sergilenen her eserin ışığa belli bir hassasiyeti vardır. Bir diğer deyişle ister ışığa duyarlı grafikler ister ısıya duyarlı resimler olsun, her sergi kendine özgü sıcaklık koşullarına ihtiyaç duymaktadır.[5] Bu ise enerji krizinin Avrupa’daki kültürel yaşam üzerimde ne kadar komplike ve derinden etkiler yarattığını göstermesi bakımından oldukça mühimdir.
İngiltere’deki müzeler ise, enerji krizinin, ısıtma faturalarının 2022 yılı itibarıyla beş kat daha pahalıya mal olmasına neden olacağını tahmin ettiğinden kapılarını açık tutamamaktan endişe etmektedir. İngiltere Müzeler Birliği Başkanı Sharon Heal, söz konusu krizin Covid-19 salgınından bile daha kötü olduğunu belirtmiştir. [6]
Dolayısıyla daha Covid-19 salgınının etkisi geçmemişken ve normalleşme sürecine yeni yeni geçilmeye başlanmışken; savaşın neden olduğu enerji krizi müzeler için durumu daha da kötüleştirmiştir. Mevzubahis durumun sadece İngiltere özelinde değil, bütün Avrupa için geçerli olduğu söylenebilir. Üstelik İngiltere’nin Avrupa’da Almanya gibi Rus doğalgazına bağımlı olmadığı göz önünde bulundurulduğunda, krizin ülkelerin izlediği enerji politikasından bağımsız şekilde geliştiği de öne sürülebilir.
Ayrıca, Avrupa’daki müzeler bakımından bir başka sorun ise birçok müzenin tarihi binalarda yer almasıdır. Yani, enerji tasarrufu yapmaya uygun değildirler. Çalıştırılması, ısıtılması ve bakımı maliyetlidir.[7]
Bir başka Avrupa ülkesi Fransa’da alınan önlemler kapsamında Strazburg kentindeki dokuz müze, diğer Fransız kültür kurumlarıyla birlikte Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un tasarruf çağrısına uymuş ve mevcut süreçte haftanın sadece beş günü açık kalmaya başlamıştır.[8] Görüleceği üzere, Avrupa’daki bazı kültür kurumları, en azından haftanın bir bölümü için kapılarını kapatma noktasına gelmiştir.
Yine dünyanın en çok ziyaretçi çeken müzelerinden biri olan Louvre müzesinin piramidi enerji tasarrufu için erken karartılmaya başlanmıştır.[9] Tüm bu örnekler, enerji krizinin Avrupa’daki kültürel yaşamı ne kadar derinden etkilediğinin birer delilidir.
Sonuç olarak müzeler ve tiyatrolar, insanların sosyalleşmek, buluşmak ve kendilerine bir şeyler katmak için gittikleri yerlerdir. Avrupa’da yaşanan enerji krizi ise söz konusu alanların kısıtlanmasına yol açmıştır. Müzelerde ve galerilerde yer alan koleksiyonların bakımının özel şartlar, yani yüksek enerji gerektirmesi bu alanları zor durumda bırakmaktadır. Bu bağlamda Avrupa ülkelerinin daha Covid-19 salgınının etkileri geçmemişken; yeni bir sınamayla karşı karşıya kaldıkları söylenebilir.
[1] “How Will European Museums Cope With The Energy Crisis This Winter?”, Apollo Magazine, https://www.apollo-magazine.com/european-museums-energy-crisis/, (Erişim Tarihi: 08.11.2022).
[2] “Hungary Closing Public Facilities Due to Soaring Cost of Energy”, Euronews, https://www.euronews.com/2022/10/30/hungary-closing-public-facilities-due-to-soaring-cost-of-energy, (Erişim Tarihi: 08.11.2022).
[3] “A Century-Old Theater in Hungary is Closing For The Winter Because its Utility Bills Went Up Eight Fold As Europe Weathers Brutal Energy Crisis”, Fortune, https://fortune.com/2022/10/03/europe-energy-crisis-erkel-theater-hungary-closing-winter/, (Erişim Tarihi: 08.11.2022).
[4] “How Museums Are Combating The Energy Crisis”, DW, https://www.dw.com/en/how-museums-are-combating-the-energy-crisis/a-63371625, (Erişim Tarihi: 08.11.2022).
[5] Aynı Yer.
[6] “Europe’s Energy Crisis May Close British Museums?”, Adventure, https://adventure.com/energy-crisis-threatens-public-institutions/, (Erişim Tarihi: 08.11.2022).
[7] Devorah Lauter, “The Louvre’s Pyramid Goes Dark Early as Museums Across Europe Ramp Up Plans to Cut Energy Costs”, Artnet News, https://news.artnet.com/art-world/europe-museums-energy-costs-2179870, (Erişim Tarihi: 08.11.2022).
[8] “Are German Museums Ready For The Energy Crisis?”, Time News, https://time.news/are-german-museums-ready-for-the-energy-crisis-dw-10-11-2022/, (Erişim Tarihi: 08.11.2022).
[9] Lauter, a.g.m.
