Asya ve Okyanusya arasında yer alan Endonezya, son derece stratejik bir konuma sahiptir. Güneydoğu Asya’nın önemli bir parçasını oluşturan takımada ülkesi, Batı Pasifik, Hint Okyanusu ve Güney Çin Denizi arasında bir geçiş noktasında yer almaktadır. Bu yönüyle Endonezya, dünyanın en yoğun deniz yollarından birine sahiptir. Ayrıca ülke, geniş doğal kaynaklara sahip bir ülke olup, özellikle petrol, doğalgaz, kömür ve mineraller açısından zengindir. Bu kaynaklar hem bölgesel hem de küresel enerji ve ticaret dinamikleri açısından önemli bir rol oynamaktadır.
Endonezya’nın başkentini Cakarta’dan Doğu Kalimantan’daki Nusantara’ya taşıma projesi, ülkenin modern tarihinin en iddialı girişimlerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Bu kararın temelinde, Cakarta’nın artık aşılamaz hale gelen sorunları yatmaktadır. 40 milyonu aşan nüfus, yılda 25 cm’ye varan batma hızı ve aşırı yeraltı suyu çekilmesi nedeniyle çöken altyapı bunların başında gelmektedir. 1940’lı yıllardan beri tartışılan ancak hiçbir liderin cesaret edemediği bu adım, 2019 yılında dönemin Devlet Başkanı Joko Widodo tarafından resmileştirilmiştir. Yeni başkent Nusantara’nın sadece idari bir merkez olmayıp aynı zamanda “yeşil, akıllı ve sürdürülebilir” bir model şehir olması hedeflenmektedir. Ancak proje, Doğu Kalimantan’ın yerli halklarının geleceği, yağmur ormanlarının tahribatı ve finansman belirsizlikleri gibi risklerle karşı karşıyadır.[1]
Yeni Başkent İdaresi, Mart 2025 tarihi itibarıyla Nusantara’daki yeni ofis binasına taşınacağını duyurmuştur.[2] Bu ofisin inşaatının tamamlanması, devlet kurumlarının adaya fiziksel olarak yerleşme sürecinin başlangıcı sayılmaktadır. Şu ana kadar devlet başkanlığı ofisi, kabine binaları, temel karayolu ağları ve 12.000 kamu çalışanı için lojmanlar inşa edilmiştir. Ancak özel sektör yatırımlarının yavaş ilerlemesi, projenin tamamlanma hızını tehdit etmektedir. Hükümetin hedeflediği 80 milyar dolarlık özel yatırımın yalnızca %20’si şimdiye kadar sağlanabilmiştir. Bu durum, konut ve ticari altyapı inşaatlarının ertelenebileceği endişelerini doğurmaktadır.[3]
Finansman konusunda ise hükümetin kararlılığı dikkat çekmektedir. Başkan Prabowo Subianto’nun sosyal programları finanse etmek için yaptığı bütçe kesintileri, eğitim ve sağlık gibi sektörleri vururken, Nusantara’ya ayrılan 35 trilyon Endonezya Rupiahı (2,3 milyar dolar) dokunulmadan kalmıştır.[4] Projenin toplam maliyetinin 28,5 milyar dolar olacağı tahmin edilmektedir ve bu tutarın %80’inin özel yatırımcılardan ve kamu-özel ortaklıklarından gelmesi beklenmektedir. Ancak Çinli Evergrande gibi büyük şirketlerin projeden çekilmesi, yatırımcı güveninin kırılgan olduğunu ortaya koymuştur. Japonya ve Çin’in altyapı kredileri gibi uluslararası desteklere rağmen düşük kâr beklentisi, özel sermayenin temkinli yaklaşımına neden olmaktadır.
Çevresel etkiler ise projenin en tartışmalı boyutunu oluşturmaktadır. Hükümet, Nusantara’yı “Orman Şehir” olarak pazarlasa da 130.000 hektarlık inşaat alanının %60’ının tropikal ormanlarla kaplı olduğu gerçeği göz ardı edilmemektedir. Çevre örgütleri, Borneo orangutanları ve endemik bitki türlerinin habitatlarının yok olabileceği, toprak erozyonu ve nehir kirliliği risklerinin arttığı konusunda uyarmaktadır. Ayrıca Balik halkı gibi yerli topluluklar, toprak hakları konusunda hükümetle çatışma yaşamaktadır.[5]
Ekonomik ve jeopolitik açıdan proje, Endonezya’nın Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) liderliği ve küresel yeşil ekonomiye entegrasyon hedefleri için kritik önem taşımaktadır. Ancak özel sektör yatırımlarındaki açık, devleti yüksek borçlanmaya zorlayabilir. Çin ve Japonya’nın altyapı yatırımları üzerinden sürdürdüğü nüfuz mücadelesi de projeye uluslararası bir boyut katmaktadır. Diğer yandan 1,5 milyon nüfus hedefi, Cakarta’nın aşırı kalabalık sorununun Borneo’ya taşınma riskini beraberinde getirmektedir. Uzmanlar, altyapı yatırımlarının yavaşlığı nedeniyle Nusantara’nın 2028 yılında “tam teşekküllü başkent” olma hedefinin gerçekçi olmadığını, bu sürecin 2030’ları bulabileceğini öne sürmektedir. Özellikle havaalanı, su arıtma tesisleri ve kamu hizmetlerindeki gecikmeler, projenin zaman çizelgesini tehdit etmektedir.[6]
Sonuç olarak Nusantara Projesi, Endonezya’nın 21. yüzyıl vizyonunu somutlaştıran bir hayalden fazlası olmayı hedeflemektedir. Ancak finansal sürdürülebilirlik, ekolojik denge ve sosyal adalet konularındaki belirsizlikler, projenin önündeki büyük engelleri temsil etmektedir. Cakarta’nın 2050 yılında sular altında kalma tehdidi ile Nusantara’nın inşaat hızı arasındaki yarış, ülkenin geleceğini etkilemede önemli bir nokta olmaya adaydır. Siyasi irade ve uluslararası desteğin devamı halinde bu proje, Asya’nın en dikkat çekici kentsel dönüşüm örneklerinden biri olabilir.
[1] “Nusantara to Be Political Capital City by 2028, Govt Says”, The Jakarta Post, https://www.thejakartapost.com/indonesia/2025/01/23/nusantara-to-be-political-capital-city-by-2028-govt-says.html, (Erişim Tarihi: 15.02.2025).
[2] “IKN Authority to Move to New Capital in March 2025 as Office Construction Completed”, Tempo, https://en.tempo.co/read/1974487/ikn-authority-to-move-to-new-capital-in-march-2025-as-office-construction-completed, (Erişim Tarihi: 15.02.2025).
[3] “In Pictures: Indonesia’s New Capital – Futuristic Forest City or White Elephant?”, Eco-Busines, https://www.eco-business.com/news/in-pictures-indonesias-new-capital-futuristic-forest-city-or-white-elephant/, (Erişim Tarihi: 15.02.2025).
[4] “Indonesia’s New Capital May Be Spared From Prabowo’s Budget Cuts”, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-02-13/indonesia-s-new-capital-may-be-spared-from-prabowo-s-budget-cuts, (Erişim Tarihi: 15.02.2025).
[5] “In Pictures: Indonesia’s New Capital – Futuristic Forest City or White Elephant?”, Eco-Busines, https://www.eco-business.com/news/in-pictures-indonesias-new-capital-futuristic-forest-city-or-white-elephant/, (Erişim Tarihi: 15.02.2025).
[6] “Nusantara to Be Political Capital City by 2028, Govt Says”, The Jakarta Post, https://www.thejakartapost.com/indonesia/2025/01/23/nusantara-to-be-political-capital-city-by-2028-govt-says.html, (Erişim Tarihi: 15.02.2025).
