Nayib Bukele liderliğindeki El Salvador, son iki yılda dikkate değer bir dönüşüm geçirmiştir. Ülke, Latin Amerika’daki kötü şöhrete sahip ülkeler listesinden çıkarak daha güvenli ve istikrarlı bir hale gelmiştir. Bu dönüşümün arka planı ve Başkan Bukele’nin tekrar seçilmiş olması, bu sürecin devam edeceğini göstermektedir.
Bu dönemde suç çeteleriyle olan mücadele hızlanmış ve ülkenin güvenliğine ağırlık verilmiştir. OHAL ilanı ve askeri güçlerin iç güvenlikte aktif rol alması gibi önlemler, suçla etkin bir şekilde mücadelede önemli bir etki yaratmıştır.[i] Bukele’nin popülerliğindeki artış, halk nezdinde bu politikaların destek gördüğünü göstermektedir. Bu dönüşüm, ülkenin istikrarı ve güvenliği açısından önemli adımlar atılmasına olan ihtiyacı vurgulamaktadır.
Özellikle El Salvador Adalet ve Kamu Güvenliği Bakanı Gustavo Villatoro’nun belirttiği gibi, ülkedeki politikaların Latin Amerika genelinde bir çözüm olabileceği umudu, istikrarı henüz sağlanmamış devletin halkları için adeta kurtarıcı bir niteliktedir. Bu durum Bukele’nin liderliğinin yalnızca ülkesini ilgilendirmediğini, bölgesel ölçekte bir etki yarattığını ve diğer ülkelerin de benzer stratejilere başvurabileceğini göstermektedir.[ii]
Bukele’nin göreve geldiği 2019 yılından bu yana ülkede suçla mücadelede önemli adımlar atılmıştır. Çetelerin kontrolünde olan bölgelerde suç oranları belirgin bir düşüş yaşamış, ceza verilmeyen suç ağlarına yönelik operasyonlar düzenlenmiştir. Ancak bu sert politikaların kontrolsüz ve orantısız olduğu, bu sebeple de insan hakları ihlali olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirten pek çok insan hakları kurumu da bulunmaktadır.[iii]
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün raporuna göre El Salvador Hükümeti’nin, özellikle OHAL esnasında yaklaşık 60.000 insanı tutukladığı belirtilmektedir. Tutuklama süreçlerinin, birçok kişinin dış görünüşüne veya sosyal geçmişine dayanarak yapıldığına ve aynı zamanda yerel insan hakları gruplarındaki yüzlerce kişinin çetelerle bağlantısı olmadığına dair belgelere ulaştığı ifade edilmektedir. Güvenlik güçlerinin kanıtlanmış ihlallerinin de olduğu belgelenmiş olup keyfi tutuklamaların yaşandığı, çeşitli işkence ve kayıpların meydana geldiği ifade edilmektedir.[iv]
Öte yandan Bukele’nin politikalarının ülkeye somut faydalar sağladığı da göz ardı edilmemelidir. Suç oranlarında yaşanan düşüş, güvenlik algısında toparlanış ve ülkeye yönelik turizm ve yatırımlarda artış gibi sonuçlar, Bukele’nin politikalarının ne derece etkin olduğunu göstermektedir. Bu gelişmeler, El Salvador’un uluslararası alanda hem kendisinin hem de bölgesinin daha cazip hale gelmesine ve ekonomik açıdan olumlu sonuçlar yaşamasına yol açmıştır. Özetle, Bukele’nin liderliği altında El Salvador’un yaşadığı dönüşüm, bölgesel ölçekte dikkat çekici bir başarı olarak değerlendirilebilmektedir.
El Salvador’daki şirket yöneticileri, Bukele’nin kamu güvenliği alanındaki başarılarını takdir etmekte ancak uzun vadeli ekonomik büyümeyi destekleyecek politikaların gerekliliğine vurgu yapmaktadırlar. Özellikle, ülkenin uzun süredir devam eden kitlesel göç tarihini tersine çevirebilecek ekonomik büyüme stratejilerine odaklanılması gerekmektedir. Ülkenin iki yılda böyle bir seviyeye dönüşmesi ilham verici olsa da bu durumun süreklilik kazanabilmesi iyileşmenin önemli bir şartıdır. Bukele’nin liderliği, ekonomik alanlarda da belirgin etkiler yaratmıştır. Özellikle, Bitcoin’i yasal para birimi olarak kabul etme kararı ve kripto para birimi yatırımları, uluslararası alanda dikkat çekmiştir. Fakat bu ekonomik hamleler hatırı sayılır risklere de sahiptir. Örneğin, Bitcoin’in volatilitesi (oynaklığı) ve değer kaybı, ülkenin ekonomik dengesini olumsuz yönde etkileyebilir.[v]
Nayib Bukele’nin popülerliğindeki artış, onay oranının %90’a kadar yükselmesiyle somut bir şekilde görülmektedir. Ancak bu artan popülerlik, giderek otoriterleşme ve sivil hakların kısıtlanması gibi endişe verici eğilimlerle de ilişkilendirilmektedir. Radikalizmin dünya çapında artışı, otoriter liderlere olan sempati ve popülerliği tetiklemektedir. Bukele’nin politikaları ve halkın tepkisi de bununla alakalıdır.
Bukele’nin partisi Nuevas Ideas’ın (Yeni Fikirler Partisi) yargıçları kovmak ve Yüksek Mahkeme’yi ele geçirmek için yasama çoğunluğunu kullanması, eleştirilere yol açmıştır. Bu politik gelişmeler, demokratik kurumların zayıflamasına ve sivil özgürlüklerin kısıtlanmasına dair endişeleri artırmaktadır.
El Salvador’da Şubat 2024 seçimlerinde Nayib Bukele’nin ezici zaferi, ülkedeki siyasi ve ekonomik geleceği şekillendirecek önemli etkilere sahip olabilir. Bukele’nin liderliği altında gerçekleşen bu zafer, ülkede devam eden dönüşüm sürecini ve politikalarının sürdürülmesini destekleyebilir. Bukele’nin yeni dönemde güçlü bir şekilde iktidarda olması, ülkedeki siyasi muhalefeti ve demokratik kurumları zayıflatabilir. Bu durum, siyasi çeşitlilik ve eleştirel seslerin azaltılmasına yol açabilir ve demokratik bir yönetim açısından endişe verici olabilir.
Ekonomik açıdan bakıldığında, Bukele’nin liderliğindeki istikrarlı bir hükümetin devam etmesi, yatırımcı güvenini artırabilir ve ekonomik büyümeyi teşvik edebilir. Ancak, insan hakları ihlalleri ve demokratik kısıtlamaların devam etmesi, uluslararası toplumun ülkeye olan desteğini azaltabilir ve dış yatırımları engelleyebilir.
Sonuç olarak Bukele’nin zaferi, El Salvador’un siyasi ve ekonomik geleceği üzerinde karmaşık etkilere sahip olabilir.Ülkenin yeni döneminde demokratik değerlerin korunması ve insan haklarının gözetilmesi büyük önem taşımaktadır. Bukele’nin sert politikaları, suçla mücadelede önemli başarılar sağlamış olsa da demokratik kurumların zayıflamasına ve insan hakları ihlallerinin yaşanmasına yol açmıştır.Ülkenin ekonomik kalkınması için sürdürülebilir ve dengeli politikaların benimsenmesi gerekmektedir. Ancak bu süreçte demokratik değerlerin korunması ve insan haklarının gözetilmesi de büyük önem taşımaktadır.El Salvador’un geleceği, bu dengeyi sağlama yeteneğine bağlı olacaktır.
[i] “Mano dura de El Salvador contra el crimen seduce a América Latina”,Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/features/2024-02-02/elecciones-en-el-salvador-bukele-va-tras-segundo-mandato-con-foco-en-crimen?sref=SCKvL4TY, (Erişim Tarihi: 15.02.2024).
[ii] Aynı yer.
[iii] Aynı yer.
[iv] “El Salvador”, Human Rights Watch, https://www.hrw.org/world-report/2023/country-chapters/el-salvador, (Erişim Tarihi: 15.02.2024).
[v] “El Salvador’da yeniden Devlet Başkanı seçildiğini açıklayan Nayib Bukele’nin hangi uygulamaları tartışma yaratmıştı?”, BBC, https://www.bbc.com/turkce/articles/cw4q7gqgdd0o, (Erişim Tarihi: 15.02.2024).
