Ekvador sokakları, ülkenin en kötü şöhretine sahip gangsterlerinden biri olan, suç çetesi Los Choneros’un başkanı ve daha çok “Fito” olarak tanınan José Adolfo Macías Villamar’ın Guayaquil Bölgesi cezaevinden kaçtığı 7 Ocak 2024 tarihinden bu yana şiddet sarmalına maruz kalmaktadır. Bu olaydan sonra suç örgütleri devletin kontrolünden çıkmıştır. Birçok şehir isyanına ve önlenemez saldırılara karışmıştır. 9 Ocak 2024 Salı günü silahlı kişiler Guayaquil Televizyon stüdyosuna canlı yayın esnasında girerek çalışanları tehdit etmişlerdir. Bu saldırı sonrasında ülkenin genç Başkanı Noboa, resmi olarak 60 günlük olağanüstü hâl ilan etmiş ve ülkenin “silahlı iç çatışmaya” girdiğini duyurmuştur.
Noboa’nın konuşmasına bakılırsa Ekvador, ülkedeki organize suçla mücadele konusunda El Salvador’un mücadeleci yolunda ilerleyeceğini göstermektedir. Toplam nüfusun yüzde 1,6’sının hapiste olduğu El Salvador’da Nayib Bukele yönetimi, 2022 yılından beri çetelere karşı aralıksız savaş yürütmektedir.[i] Ülkenin dört bir yanında ordu kuvvetlerini görevlendiren hükümet, suç gruplarına baskılamış ve peşlerine düşmüştür.
Bu tartışmalı strateji kendisini kusursuz bir barış ve güven arasında dikotomi olarak göstermiştir. Organize suç gruplarına karşı bu yaklaşımla savaşmak El Salvador dışında sertçe eleştirilse de vatandaşlar arasında Bukele’nin stratejisi ülkeye barışı getirdiği için övülmektedir. Yine de her ne kadar El Salvador için sonuçlar bu kadar olumlu olup cinayet ve şiddet ülkenin tamamında azalmış olsa da Ekvador büyük ihtimalle benzer kaderi paylaşmayacaktır.
Ekvador’un stratejik pozisyonu, iki en büyük kokain üreten iki ülke (Kolombiya ve Peru) arasındaki konumu, ulusötesi uyuşturucu kaçakçılık ağları için geçiş bölgesi olarak ülkenin rolünü güçlendirmektedir. Ülkenin ayrıca uluslararası pazarlara yönelmek için çok önemli kilit bağlantı limanları bulunmaktadır. Bu koşullar ülke içinde bulunan Meksika Kartellerinin etkisi ile daha da şiddetlenmektedir. El Salvador’da bulunan küçük ve bölgesel çetelerin aksine ulusal sınırları aşan suç örgütlerinin sağlam ekonomik kaynakları, gelişmiş lojistik ağları ve gelişmiş silahlara erişimleri bulunmaktadır.
Bu kartellerin mali nüfuzu kamu görevlilerini yozlaştırmalarına, yerel toplulukları sindirmelerine ve bir şekilde ceza almadan şiddeti sürdürmelerine olanak tanıyarak operasyonlarını sona erdirmekle görevli olan emniyet teşkilatları için zorlu meydan okuma oluşturmaktadır. Ayrıca Ekvador’un El Salvador’la kıyaslandığında coğrafi olarak daha büyük olması, adli kovuşturma ve güvenlik operasyonlarını daha da zorlu hale getirmektedir. Çeşitli dengesiz coğrafi özelliklere sahip olan büyük alanı kapsayan Ekvador’un emniyet teşkilatları suç örgütlerini etkili şekilde mücadele etmede lojistik engellerle karşı karşıyadır.
Ekvador Devlet Başkanı Daniel Noboa, ülkede artan organize suç sorununu çözmeye çalışırken önemli siyasi zorluklarla da mücadele etmektedir. Özellikle Noboa’nın görev süresi, Guillermo Lasso’nun görevden alınmasından sonra başlamıştır ve 2025 yılının başlarında sona erecektir. Bu yüzden organize suçlara yönelik etkili çözümler bulması için oldukça kısıtlı bir süresi vardır.
Özetle Ekvador, El Salvador gibi ülkelerde görülen mücadeleci stratejiyi taklit etmeyi denese de Ekvador’un karşılaştığı benzersiz zorluklar ve koşullar başarısını engelleyebilir. Uyuşturucu ticaretine yakınlığı ve katılımı bulunan ve Ekvador’un güvenliğini önemli ölçüde etkileyen komşu ülkeler Kolombiya ve Peru’yla etkili işbirliği olmazsa organize suçla mücadelede yetersiz kalması muhtemeldir. Koordineli bir bölgesel yaklaşımın olmaması, Ekvador’un ulus ötesi faaliyet gösteren suç ağına karşı eyleme geçme becerisini engellemekle kalmamakta, aynı zamanda bölgede döngüsel olarak devam eden istikrarsızlık ve şiddeti de sürdürmektedir.
[i] “El Salvador in the grip of the ‘Bukele system’”, Le Monde, https://www.lemonde.fr/en/international/article/2023/07/16/el-salvador-in-the-grip-of-the-bukele-system_6055512_4.html, (Son erişim tarihi: 31.01.2024).
