Hint Okyanusu’nda stratejik bir konuma sahip küçük bir ada ülkesi olan Sri Lanka, tarihsel olarak küresel ve bölgesel güç mücadelelerinin kesişme noktalarından birinde yer almıştır. On yıllar boyunca dış politikası, değişen jeopolitik gelgitlere göre şekillenmiş, Hindistan ve Çin gibi bölgesel devlerle ilişkilerini dengelemiş ve ekonomik ve güvenlik çıkarlarını güvence altına almak için küresel güçlerle ilişki kurmuştur. Cumhurbaşkanı Anura Kumara Dissanayake’nin liderliğinde Sri Lanka’nın uluslararası ilişkileri bir yandan Hindistan’la bağlarını güçlendirme gayretlerine bir yandan da Çin’le olan karmaşık ilişkilerine tanıklık etmektedir.
Cumhurbaşkanı Dissanayake döneminde Sri Lanka’nın dış politikasındaki en önemli gelişmelerden biri Hindistan’la bağların güçlendirilmesidir. Göreve geldikten sonraki ilk yurtdışı gezisinde Hindistan’ı ziyaret eden Dissanayake, iki komşu ülke arasındaki tarihi ve kalıcı ilişkinin altını çizmiştir. Hindistan uzun zamandır Sri Lanka’nın sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda siyasi ve ekonomik olarak da en önemli bölgesel ortağıdır. İki ülke derin kültürel, tarihi ve dini bağları paylaşmakta ve halklar arasında yakın etkileşimler bulunmaktadır.
Dissanayake’nin ziyaretinin ana odağı Hindistan’ın Sri Lanka’nın yaşadığı ekonomik krizden çıkmasında oynadığı kritik rolü olmuştur. Enflasyon, borç ve döviz sıkıntısı gibi ciddi ekonomik zorluklarla mücadele eden Sri Lanka, ekonomik destek için Hindistan’a başvurmuştur. Yeni Delhi, krediler ve yardımlar şeklinde önemli destekler sağlamış ve ilişkiler acil ekonomik yardımların ötesine geçerek uzun vadeli ortaklıklara dönüşmüştür. Dissanayake, ziyaret sırasında Sri Lanka’nın Hindistan’la özellikle ticaret, yatırım ve bölgesel güvenlik gibi alanlarda ekonomik işbirliğini ilerletme kararlılığını yinelemiştir.
Sri Lanka’nın Hindistan’la işbirliği aynı zamanda bölgesel istikrar bağlamında da çerçevelenmektedir. Hint Okyanusu küresel güçler için stratejik bir odak noktası haline gelmiştir ve hem Sri Lanka hem de Hindistan bölgenin güvenliğinin sağlanmasında çıkar sahibidir. Bu nedenle iki ülke arasındaki görüşmeler, her iki tarafın da askeri işbirliğini ve deniz güvenliğini geliştirmeyi amaçladığı bölgesel güvenlik alanlarına yayılmıştır
Sri Lanka, Hindistan’la ilişkilerini derinleştirirken, Çin’le de yoğun ve kapsamlı bir ilişki sürdürmeye devam etmektedir. Çin, Sri Lanka’nın en büyük ekonomik destekçisi olmaya devam etmektedir ve bu ilişki önemli jeopolitik etkilere sahiptir. Sri Lanka’nın uzun süredir ertelenen dış borç yapılandırmasının tamamlanmasının ardından Başkan Dissanayake’nin Ocak 2025 tarihinde Çin’e yapacağı ziyaret, ikili ilişkiler açısından çok önemli bir gelişme olacaktır. Ziyareti sırasında Dissanayake’nin, Çin’in altyapı projelerine daha fazla yatırım yapması da dahil olmak üzere gelecekteki ekonomik işbirliğini görüşmesi beklenmektedir. Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi, bu işbirliğinin merkezi bir unsuru olup Sri Lanka da bu girişimin kilit ortaklarından birisidir. Bu durum çok ihtiyaç duyulan altyapı gelişimini sağlamaktadır.[1]
Sri Lanka’nın Çin’le ekonomik ilişkileri, dış politika stratejisinin daha geniş bir kapsamında ele alınmalıdır. Sri Lanka, yatırımları çekmek, altyapısını geliştirmek ve Çin’in büyüyen ekonomik gücünden faydalanmak için Çin’le olan ilişkisinden yararlanmaya çalışmaktadır. Sri Lanka’nın Hindistan ve Çin arasında gerçekleştirmeye çalıştığı stratejik dengeleme, bugün dış politikasında karşı karşıya olduğu en önemli zorluklardan birisidir.
Sri Lanka, ekonomik olarak yabancı yatırımları arttırmaya çalışırken borsası da bu yıl Asya’nın en iyi performans gösteren borsalarından biri olmuştur ve bu da ekonomik toparlanma potansiyeline işaret etmektedir. Sri Lanka Hükümeti hem Hindistan’dan hem de diğer küresel oyunculardan yatırım çekmeyi umarak sermaye piyasalarına yabancı katılımını aktif bir şekilde teşvik etmeye çalışmaktadır. Ekonomik bağların genişletilmesine yönelik kilit mekanizmalardan biri de Hindistan’la imzalanan ve iki ülke arasındaki ticareti, teknoloji alışverişini ve ekonomik işbirliğini geliştirmeyi amaçlayan Ekonomik ve Teknoloji İşbirliği Anlaşması’dır (ETCA).[2]
Bu anlaşma ticaret engellerini azaltmaya, ikili ticareti genişletmeye ve Sri Lanka ile Hindistan arasında daha yakın bir ekonomik entegrasyonu teşvik eden bir ortam yaratmaya odaklanmaktadır. Diğer yandan bu anlaşmanın potansiyel uzun vadeli etkileri konusunda endişeler vardır. Eleştirmenler, ETCA’nın kısa vadede faydalı olsa da özellikle yerel endüstriler ve işgücü piyasaları açısından Sri Lanka’nın ekonomik egemenliğini zayıflatabileceğini savunmaktadır.
Sri Lanka aynı zamanda ekonomik ilişkilerini yakın komşularının ötesinde çeşitlendirmeye çalışmaktadır. Diplomatik çabalar, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa Birliği (AB) de dahil olmak üzere diğer küresel oyuncularla ilişkileri güçlendirmeye yöneliktir. Sri Lanka’nın küresel ticaret anlaşmalarına katılımı ve çok taraflı forumlara aktif katılımı ekonomik büyüme için yeni yollar açmıştır. Örneğin ülke kısa bir süre önce İsveç’le diplomatik ilişkilerinin 75. yılını kutlayarak güçlü küresel ortaklıkların sürdürülmesinin önemini vurgulamıştır.[3]
Sri Lanka’nın dış politikası giderek büyük küresel oyuncularla ortaklıklar geliştirmeye odaklanmaktadır. Ülkenin dışişleri bakanı hem geleneksel hem de yükselen güçlerle stratejik bir şekilde ilişki kurmanın önemini vurgulamıştır. Sri Lanka’nın diplomatik çabaları, ekonomik yardım, güvenlik ortaklıkları veya ticaret açısından herhangi bir ülkeye bağımlılığı azaltmak için ilişkilerini çeşitlendirmeye odaklanmaktadır.
Sri Lanka, Hindistan ve Çin’in yanı sıra ABD, Avrupa ve Japonya ile ilişkilerini de geliştirmeye çalışmaktadır. ABD’yle ilişkiler öncelikli olarak ticaret ve yatırıma odaklanırken; Japonya, altyapı geliştirme konusunda önemli bir ortak olmuştur. Sri Lanka’nın Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ve Güney Asya Bölgesel İşbirliği Birliği (SAARC) gibi uluslararası ve bölgesel örgütlere üyeliği, küresel aktörlerle ilişki kurmak ve uluslararası konumunu güçlendirmek için daha fazla fırsat sunmaktadır.
Sri Lanka’nın Cumhurbaşkanı Anura Kumara Dissanayake yönetimindeki dış politikası, Hint Okyanusu bölgesinin kendine özgü karmaşık jeopolitik ortamında yön bulmaya yönelik dinamik bir çabayı temsil etmektedir. Çin’le dengeli bir ilişki sürdürürken, Hindistan’la da bağları güçlendirmek, Sri Lanka’nın uluslararası stratejisinin temel taşı haline gelmiştir. Sri Lanka aynı zamanda küresel güçlerle daha geniş diplomatik angajmanlara girmekte ve ekonomik ve ticari ilişkilerini çeşitlendirmeye çalışmaktadır. Sri Lanka’nın bu rekabet halindeki çıkarları dengelemedeki başarısı, gelecekteki ekonomik istikrarı ve jeopolitik güvenliği açısından kritik önem taşıyacaktır. Sri Lanka, derin bir ekonomik kriz döneminden çıkarken, egemenliğini koruyarak oluşturacağı stratejik ortaklıklar kurma becerisi, giderek birbirine bağlanan ve çok kutuplu hale gelen dünyadaki yerini belirlemede önemli paya sahip olacaktır.
[1] “Sri Lanka President to Visit Key Lender China”, China Global South, https://chinaglobalsouth.com/2024/12/22/sri-lanka-president-to-visit-key-lender-china/, (Erişim Tarihi: 03.01.2024).
[2] “Sri Lankan President’s India Visit Energizes Relations”, The Diplomat, https://thediplomat.com/2024/12/sri-lankan-presidents-india-visit-energizes-relations/, (Erişim Tarihi: 03.01.2024).
[3] “Seventy-five years of Sri Lanka–Sweden relations celebrated in Stockholm”, Daily News, https://www.dailynews.lk/2024/12/11/local/686538/seventy-five-years-of-sri-lanka-sweden-relations-celebrated-in-stockholm-2/, (Erişim Tarihi: 03.01.2024).
