Avrupa Merkez Bankası (AMB), dijital avroyu nakit paraya benzer bir şekilde gizlilik, güvenlik ve erişilebilirlik açısından geliştirmek için çalışmaktadır. Ancak tasarımı ve ihtiyacı konusunda endişeler sürmektedir. Avro kullanılan bölgelerde dijital ödemeler ve çevrimiçi alışverişler artarken, nakit ödemelerin yüzdesi düşüş göstermektedir. AMB, Ekim 2021 tarihinde dijital avroyu çıkarma olasılığı üzerine bir çalışma aşamasına başlamıştır.[1]
Avrupa Birliği Komisyonu, Haziran 2023 tarihinde AMB’nin dijital avro projesinin hayata geçirilmesi için gerekli yasal çerçeveyi önermiştir. Şimdilerde ise bu önerinin sonuçlandırılması, ortak yasa koyuculara kalmış durumdadır.
Merkez Bankası tarafından çıkarılan dijital avro, finansal bir risk taşıma olasılığı en düşük kamu parası olacaktır. Avrupa Parlamentosu üyesi Markus Ferber, dijital avronun mevcut para birimlerini tamamlayıcı olarak görülmesi gerektiğini belirtmiştir. AMB, dijital avroyu evrensel olarak erişilebilir ve güvenli bir elektronik para birimi olarak tasarlamaktadır. Bu, kripto varlıklarından ziyade nakit paranın elektronik eşdeğeri olacaktır.
Öncelikli olarak tüketici, avro cinsinden dijital bir cüzdan oluşturmalı ve daha sonra bu cüzdanı banka hesabı veya nakit depozito ile doldurmalıdır. Dijital avro dağıtan kuruluşlar, banka hesabı olmayanlara ücretsiz destek ve hizmetler sağlamalıdır. Bunun yanı sıra kamu parasına erişim hakkı olduğu ve banka hesabı olmayanlar için dijital avroya erişim için bir geri dönüş seçeneğinin olması gerektiği de vurgulanmıştır.[2]
Avrupa’nın dijital ödeme çözümüne ihtiyacı vardır. Çünkü ulusal kart sistemlerinin olmaması ve uluslararası sağlayıcılara güvenilmesi, Avrupa’nın ödeme seçeneklerinde parçalanmaya neden olmaktadır. AMB’ye göre; tek bir ödeme seçeneği olan dijital avro, bu parçalanmayı çözecektir. Dijital avronun tüketici derneklerinin isteyeceği bir çözüm olduğu belirtilmektedir. Ayrıca dijital para birimi, bankacılık sektörüne olan bağımlılığı azaltacaktır.
“Avrupa Merkez Bankası Dijital Para Birimi (MBDPB)” çıkarmayı düşündüğü ülkeler oldukça fazladır. Örnek olarak Norveç, MBDPB sunma olasılığını araştırmaktayken, Birleşik Krallık ise dijital bir pound tasarlamaktadır. İngiltere Merkez Bankası, MBDPB’yi tanıtıp tanıtmayacağına henüz karar vermemiş olsa da vatandaşların dijital cüzdanlarında 10.000 pound ile 20.000 pound arasında para tutmasına izin verebileceğini belirtmiştir. Ancak Avrupa Birliği’nde 3.000 avroluk tutma limiti, yüksek tutma limitinin banka mevduatları üzerinde olumsuz etki oluşturmasından endişelenen Avrupa bankaları arasında şimdiden heyecana yol açmaktadır.
Avrupa Bankacılık Federasyonu’na göre; dijital avro, 3.000 avro eşiğiyle banka mevduatlarında 739 milyar avroya kadar çıkışa neden olabilir. Sivil toplum kuruluşları, düşük limitlerin, dijital para biriminin kira ödemek veya maaş almak için banka hesabı yerine kullanılmasını zorlaştıracağını öne sürmektedir. Avrupa bankaları, altyapı ve uygulama maliyetlerinin etkisinin yanı sıra dijital avronun finansal istikrar ve mevcut bireysel bankacılık iş modelleri üzerindeki olası etkilerinin kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi çağrısında bulunmuştur. [3]
Araştırmacı Apostolos Thomadakis, Avrupa’da sahip olunan tesislerin yeterli olup olmadığını ve dijital avronun Avrupa’da halihazırda sahip olunan pazar altyapılarına dayalı olup olamayacağını değerlendirmek gerektiğinin de altını çizmiştir.
Eurosystem, dijital avro çıkarmanın maliyetlerini karşılamak için ödeme hizmeti sağlayıcılarından ücret almayı önermektedir. Ancak dağıtım hizmetleri için maliyetleri kendisi üstlenecektir. Kullanıcıların gizliliği konusunda da endişeler bulunmaktadır. Küçük miktarlar için anonim ödemelerin yapılabilmesi, fakat büyük miktarlar için önlemler alınması gerektiği vurgulansa da maliyetleri kimin üstleneceği konusunda belirsizlik sürmektedir.
AMB Başkanı Christine Lagarde, dijital avronun en erken 2027 yılının sonuna kadar kullanıma sunulabileceğini belirtmiş ve bu sürecin hızlandırılması gerektiğini de vurgulamıştır. Lagarde, teknik çalışmaların devam ettiğini ve yasal çerçevenin oluşturulması gerektiğini söylemiştir. Üye devletler ve Avrupa Parlamentosu’nun pozisyonlarını belirlemesi ve nihai mevzuat üzerinde anlaşmaya varması gerekmektedir. AMB, Kasım 2025 tarihine kadar sürecek hazırlık aşamasına devam edecektir. Dijital avronun çıkarılıp çıkarılmayacağına karar vermek için ulusal merkez bankalarının başkanları ve AMB İcra Kurulu’nun altı üyesi gerekmektedir. Lagarde, projenin iddialı olması gerektiğini ve geleceğin para birimi olabileceğini vurgulamıştır.[4]
Avrupa Birliği, 21. yüzyılın finansal ve teknolojik dönüşümüne ayak uydurmak amacıyla dijital avroyu geliştirme yolunda önemli adımlar atmaktadır. Dijital avro, geleneksel banknot ve madeni paraların dijital bir formu olarak tanımlanabilir ve AMB tarafından yönetilir.
Dijital avro, fiziksel karşılığı olmayan bir varlık olarak dijital cüzdanlar aracılığıyla kullanılabilir. Bu dijital para birimi, merkez banka tarafından kontrol edilen ve yönetilen bir dijital defterde kaydedilir. Kullanıcılar, ödemeleri gerçekleştirmek, para transferleri yapmak ve diğer finansal işlemleri tamamlamak için dijital avro kullanabilir.
Dijital avronun potansiyel avantajları arasında şunlar bulunabilir:
- Finansal Erişim ve Kullanılabilirlik: Dijital avro, herkesin kolayca erişebileceği bir şekilde sunulabilir. Bu da finansal dağılımı artırabilir.
- Maliyet ve Verimlilik: Elektronik formda olması, işlem maliyetlerini düşürebilir ve ödemelerin hızını artırabilir.
- Para Politikası Araçları: Merkez bankaları için yeni para politikası araçları sunabilir, örneğin faiz oranlarını yönetmek için daha etkili mekanizmalar sağlayabilir.
- Gizlilik ve Güvenlik: Kriptografik teknolojilerle desteklenen güvenlik önlemleri, kullanıcıların gizliliğini koruyabilir.
Dijital euronun potansiyel risklerinin de göz önünde bulundurulması oldukça önemlidir. Örneğin siber güvenlik tehditleri, veri mahremiyeti endişeleri ve finansal istikrar üzerindeki olası etkileri gibi riskler ortaya çıkabilir.
Avrupa Merkez Bankası, dijital avronun sağlayabileceği fırsatları ve riskleri değerlendirerek, bu teknolojinin halka açık ve özel sektörde benimsenmesini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Dijital avronun, Avrupa’nın finansal altyapısını modernize etmesi ve küresel ekonomideki rekabet gücünü artırması beklenmektedir.
Sonuç olarak dijital avro, Avrupa Birliği’nin para politikası ve finansal sistemi üzerinde önemli bir dönüşümü temsil etmektedir. Bu yeni dijital para birimi, teknolojiye dayalı ekonomik gelişmelere uyum sağlamak ve finansal hizmetlere daha fazla erişim sağlamak için önemli bir araç olabilir. Fakat uygulama sürecinde karşılaşabilecek potansiyel zorlukların da şimdiden dikkate alınması da kaçınılmazdır.
[1] “Dijital euronun şifresini çözmek: Yeni Avrupa sanal para birimi böyle çalışacak”, Euronews, https://es.euronews.com/business/2024/07/10/descifrando-el-euro-digital-asi-funcionara-la-nueva-moneda-virtual-europea, (Erişim Tarihi:10.07.2024).
[2] Aynı yer.
[3] Aynı yer.
[4] Aynı yer.
