Rusya-Ukrayna Savaşı, doğu ile batı arasındaki geçiş güzergâhlarında ve özellikle belirli bölgelerde çeşitli krizlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu krizler, lojistik ve enerji sevkiyatlarının aksamasına yol açarken, devletlerin ekonomik büyüme oranlarında da düşüşler yaşanmıştır.
Tüm bu gelişmelere rağmen savaşa mesafeli ve “yanlı tarafsız” bir politika izleyen Gürcistan ve bulunduğu Güney Kafkasya coğrafyası, doğalgaz, enerji ve lojistik geçiş güzergâhları açısından “tercihten zorunluluğa” bir dönüşüm yaşamıştır. Özellikle Çin’in Gürcistan’la stratejik ortaklık geliştirmesi ve Modern İpek Yolu projesindeki Orta Koridor’un Orta Asya üzerinden Hazar Havzası ve Güney Kafkasya aracılığıyla kara ve deniz yoluyla Avrupa’ya açılması, bölgenin önemini artırmıştır.
Rusya-Ukrayna Savaşı’nın Kuzey Koridoru’nu duraksatmasıyla birlikte Pekin, Orta Koridor’a ağırlık vermiş ve Gürcistan’da temelleri atılan Anaklia Limanı Projesi öne çıkmıştır. Bu projeye geçmeden önce Gürcistan’ın diğer iki önemli limanı olan Batum ve Poti limanlarının genel bir değerlendirilmesi, inşa edilmesi planlanan Anaklia’nın potansiyelinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.
Gürcistan’da bulunan Batum Limanı’na bakıldığı zaman çeşitli işbirlikleri göze çarpmaktadır. Batum Limanı, Orta Koridor’un varlığıyla birlikte Trans-Hazar Uluslararası Taşımacılık Rotası (TITR), Avrasya Taşımacılık Koridoru (TRACECCA) ve Azak Denizi Limanları Birliği (BASPA) gibi uluslararası işbirliği projelerinde yer almaktadır.[i] Limanda dikkat çeken bir diğer husus ise Kazakistan’ın varlığıdır. Kazakistan menşeli ulusal petrol ve gaz şirketi JSC NC KazMunayGaz’ın yan kuruluşu KazTransOil JSC, 2008 yılından itibaren Batum Limanı’nın münhasır kontrol haklarına sahiptir.[ii]
Gürcistan’daki bir diğer önemli liman ise Poti Limanı’dır. “APM Terminal Poti” olarak bilinen bu liman, merkezi Hollanda’nın Lahey şehrinde bulunan ve Danimarkalı Maersk şirketinin bir birimi olan bir liman işletme şirketi tarafından yönetilmektedir. Poti Limanı’nın 2024 yılının ilk yarısında 274 bin TEU konteyner girişine sahip olduğu kaydedilmiştir.[iii] Batum ve Poti limanlarının yıllık konteyner hacimleri göz önüne alındığında Anaklia Limanı’nın potansiyelinin bu iki limana kıyasla daha büyük olduğu anlaşılmaktadır.
Anaklia Limanı, dünyanın en büyük 5 inşaat firmasından biri olan Çin İletişim İnşaat Şirketi (CCCC) liderliğindeki bir konsorsiyum ile Gürcistan hükûmeti arasında yapılan anlaşma çerçevesinde işletilmektedir. Çin, halihazırda Orta Koridor’un en önemli limanlarından olan Anaklia’nın yüzde 49’luk hissesine sahiptir.[iv]
Anaklia Geliştirme Konsorsiyumu, Gürcistan’da dünya çapında bir liman kompleksi kurmayı ve burayı Çin ile Avrupa arasında kritik bir ticaret merkezi haline getirmeyi hedeflemektedir. Bu vizyona ulaşmak için liman operasyonlarını ve kargo büyümesini optimize eden stratejiler geliştirmekte; pazarlama ve satış stratejilerini güçlendirmekte, Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Anlaşması (DCFTA) ve Serbest Ekonomik Bölge’yi etkin bir şekilde kullanmaktadır.[v] Limanın planlanan yıllık konteyner taşıma kapasitesi ise 600 bin TEU konteyner olarak belirtilmiştir.
Anaklia Limanı, Karadeniz üzerinden Romanya’nın Köstence Limanı’na ve oradan da Avrupa’ya açılan bir kapı görevi görmektedir. Birleşik Arap Emirlikleri’ne ait DP World gibi çokuluslu lojistik şirketleri de projeye dâhil olma ve bu limandan faydalanma girişimlerinde bulunmaktadır. DP World’un bölgeye yaptığı yatırımlar arasında, 2025 yılında Köstence’de açılması planlanan yeni bir taşımacılık platformuna 54,2 milyon dolarlık bir yatırım yapacağı belirtilmiştir.[vi] Ayrıca DP World’un Romanya’nın Köstence Limanı’ndaki konteyner nakliye kapasitesini en az iki katına çıkardığı ifade edilmektedir.[vii]
Çin’in Modern İpek Yolu projesindeki kritik öneme sahip Orta Koridor’un temel işlevselliği, Çin mallarının Avrupa pazarına aktarımını kolaylaştırması ve güzergâh boyunca ticarin artmasına katkıda bulunmasıdır. Dünya Bankası’nın açıklamalarına göre, 2030 yılına kadarki süreçte Orta Koridor güzergâhında bulunan Azerbaycan, Gürcistan ve Kazakistan arasındaki ticaretteki yüzde 37’lik artış ile bu bahsi geçen ülkelerin AB arasındaki ticari işbirliğindeki yüzde 28’lik bir artış olacağı öngörülmüştür.[viii]
Modern İpek Yolu projesinin Kuzey Hattı, Rusya-Ukrayna Savaşı ve Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle duraksamış ve güzergâh boyunca ticaret zayıflamıştır. Bu durum, Orta Koridor’un önemini artırırken, Anaklia Limanı’nı hem deniz hem de kara güzergâhlarının çeşitlendirilmesi girişimlerinin merkezi hâline getirmiştir. Karadeniz’in kuzeyinde Ukrayna karasularının bloke edilmesi ve gemilerin erişilemez hale gelmesi, Anaklia Limanı’na olan yoğunluğu artırmış ve ilerleyen yıllarda bu limanın potansiyelinin daha da artacağı öngörülmüştür.
Gürcistan Ekonomi Bakanı Levan Davitaşvili, 1 Ağustos 2024 tarihli açıklamasında, Çin-Singapur konsorsiyumuyla görüşmelerin devam ettiğini belirtmiştir.[ix] Gürcistan Başbakanı İrakli Kobakhidze ise Anaklia deniz Limanı’nın Gürcistan Hükûmeti’nin en önemli projelerinden biri olduğunu, ülkenin ekonomik büyümesini hızlandıracağını ve Anaklia’nın Asya ile Avrupa arasındaki lojistik kapasitesini artıracağını vurgulamıştır.[x]
Son olarak Anaklia Limanı’nın inşaatı için yapılan ihalenin tamamlanması, Gürcistan Hükûmeti’nin yüzde 51’lik hissesine karşılık Çin-Singapur konsorsiyumunun yüzde 49’luk hisseye sahip olması, Orta Koridor ile birlikte Çin’in Kuzey Koridor’daki aksamalara çözüm bulmasına ve Avrupa pazarına daha fazla odaklanmasına katkı sağlayacaktır. Ayrıca Anaklia Limanı’nın Gürcistan ekonomisine katkıda bulunacağı, Çin-Gürcistan stratejik ortaklığını derinleştireceği ve bölgedeki diğer devletlerin Modern İpek Yolu’na katılımını teşvik edeceği düşünülmektedir.
[i] “The Internatıonal Cooperatıon”, Batumi Sea Port, https://batumiport.com/company/partnership, (Erişim Tarihi: 09.08.2024).
[ii] “Management”, Batumi Sea Port, https://batumiport.com/company/management, (Erişim Tarihi: 09.08.2024).
[iii] Natiko Taktakishvili, “How Many TEU Containers Did Poti Port Handle in 6M24?”, Businnes Media, https://l24.im/aCcpUE, (Erişim Tarihi: 09.08.2024).
[iv] Daniil Melnychenko, “Russian trade and the challenge of logistics bottlenecks created by sanctions”, The Load Star, https://theloadstar.com/russian-trade-and-the-challenge-of-logistics-bottlenecks-created-by-sanctions/, (Erişim Tarihi: 09.08.2024).
[v] “Our Goals and Vision”, Anaklia Port, http://anakliadevelopment.com, (Erişim Tarihi: 09.08.2024).
[vi] Michele Labrut, “DP World investing $165 million in Romanian port development”, Seatrade Maritime, https://www.seatrade-maritime.com/ports/dp-world-investing-165-million-romanian-port-development, (Erişim Tarihi: 09.08.2024).
[vii] “DP World Romania increased the volume of container shipments”, Railway Supply, https://www.railway.supply/en/dp-world-romania-increased-the-volume-of-container-shipments/, (Erişim Tarihi: 09.08.2024).
[viii] Aibarshyn Akhmetkali, “World Bank Estimates Tripling Trade Volumes on Middle Corridor by 2030”, The Astana Time, https://astanatimes.com/2023/11/world-bank-estimates-tripling-trade-volumes-on-middle-corridor-by-2030/, (Erişim Tarihi: 09.08.2024).
[ix] “Economy Minister says talks ongoing with Chinese-Singaporean applicant company for Anaklia port project to ‘clarify proposals’”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/40056#gsc.tab=0, (Erişim Tarihi: 09.08.2024).
[x] “Georgian PM says ‘accelerating’ economic growth Govt’s ‘most important national task’”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/39971, (Erişim Tarihi: 09.08.2024).
