Çin’in küresel elektrikli araç (EV) bataryası pazarındaki rolü son yıllarda hızla genişlemiştir. Çinli şirketler dünya çapında stratejik ortaklıklar kurmaktadır. Bu artan işbirliklerinden biri de Çin’in EV bataryası üretimi için önemli bölgelerden olan Fas’tır. Ancak son gelişmeler hem politik hem de ekonomik anlamda, bu yatırımların manzarasını yeniden şekillendirmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) Donald Trump yönetimi, Çinli batarya ithalatına ilişkin politikaları yeniden değerlendirmeyi planlamakta ve bu durum Çin’in Fas’taki operasyonlarını nasıl etkileyeceği konusunda soru işaretleri yaratmaktadır.
Çin’in Fas’taki EV batarya endüstrisindeki artan etkisini anlamak için öncelikle Çin-Afrika ortaklıklarının daha geniş bağlamına bakmak önemlidir. Bu ortaklıklar, genellikle kobalt, lityum ve nikel gibi değerli batarya malzemelerinin çıkarılması ve işlenmesine odaklanmakta ve Batı’nın ticaret engellerini aşmak için stratejik araçlar olarak kullanılmaktadır. Afrika’nın zengin kaynak tabanını kullanan Çin, yalnızca EV batarya üretimi için gerekli olan hammaddeyi güvence altına almakla kalmamakta, aynı zamanda Fas gibi ülkelerde üretim merkezleri kurarak pazar erişimini genişletmektedir. Bu hamleler, Çin’in ABD gibi ülkelerin yarattığı jeopolitik zorluklara rağmen EV pazarında varlığını sürdürme arzusuyla yönlendirilmektedir. Hem Çinli şirketlerin hem de yerel Afrika hükümetlerinin veya şirketlerinin yer aldığı bu ortaklıklar, Çin’in Batı pazarlarına olan bağımlılığını azaltmayı ve büyüyen EV endüstrisi için kritik malzemelerin istikrarlı bir şekilde temin edilmesini sağlamayı amaçlayan bir ekonomik işbirliği modelini temsil etmektedir.[1]
Fas, stratejik konumu ve bol mineral kaynaklarıyla bu senaryoda kritik bir ortak haline gelmiştir. Ülke, EV batarya tedarik zincirindeki rolünü güçlendirirken, özellikle Avrupa’ya batarya üretip ihraç etmek isteyen Çinli şirketler için cazip bir merkez haline gelmektedir. Ancak Çin-Afrika ortaklık modeli, küresel politik iklimdeki değişim ve ticaret politikalarındaki kaymalar gibi zorluklarla karşı karşıyadır.
Çin’in EV batarya pazarındaki varlığı en çok Çağdaş Amperekh Teknolojileri Limited Şirketi (CATL) gibi şirketlerle temsil edilmektedir. Dünyanın en büyük EV batarya üreticisi olan CATL, küresel batarya manzarasının şekillendirilmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Son zamanlarda CATL, Hong Kong’da halka arz başvurusu yapmıştır. Bu halka arzın son yıllarda Hong Kong’daki en büyük halka arzlardan biri olması beklenmektedir.[2]
Ancak bu varlık, jeopolitik sonuçları da beraberinde getirmektedir. ABD gibi ülkeler, Çin ithalatına yönelik ticaret politikalarını yeniden gözden geçirirken; CATL dahil Çinli batarya şirketlerinin geleceği sıkıntılı bir hale gelebilir. Bu gelişmeler, Fas’ta Çinli şirketlerin artan varlıklarıyla birlikte tedarik zincirlerini kesintiye uğratabilir. Fas’ın üretim ve ihracat merkezi rolü, hem ABD hem de Çin’deki politik değişimlerle etkilenebilir ve Afrika ile Orta Doğu’daki Çin yatırımlarına dayalı ekonomik büyümeyi sürdüren ülkelerin kırılganlığını gözler önüne sermektedir.
Çin’in Fas’taki batarya yatırımlarına dair mevcut jeopolitik endişelerin ötesinde, küresel EV batarya pazarını etkileyen birkaç başka faktör de vardır. Bunlardan en önemlisi, lityum fiyatlarının 2025 yılında istikrar kazanması beklenen durumdur. Lityum, EV bataryaları için kritik bir hammadde olup son yıllarda EV pazarı talebinin artması nedeniyle fiyatları önemli ölçüde dalgalanmıştır. Elektrikli araç satışları arttıkça ve yeni madencilik projeleri geliştikçe, lityum fiyatlarının istikrar kazanması beklenmektedir. Bu da EV bataryalarının genel maliyetini derinden etkileyecektir.
Çin’in Fas’taki EV batarya yatırımlarının geleceği jeopolitik duruma bağlıdır. Trump yönetimi, Çin ithalatına yönelik politikalarını yeniden değerlendirirken, küresel EV batarya pazarının dinamiklerini şekillendirmede daha geniş jeopolitik ortamın giderek daha önemli bir rol oynaması beklenmektedir. Fas’ın bu pazardaki kilit bir oyuncu olarak konumu, sadece Çin yatırımını çekme yeteneğine değil, aynı zamanda Fas’ın teknolojik gelişmeleri kullanarak rekabet gücünü artırma becerisine de bağlı olacaktır. Bu zorluklarla yüzleşirken Fas’ın Çin’le stratejik ortaklıkları ve artan teknolojik uzmanlığı, onu gelişen EV batarya pazarında kritik bir oyuncu olarak konumlandırmaktadır. Ancak, politik ve ekonomik güçlerin değişen belirsizliği, Fas’ın giderek daha karmaşık hale gelen küresel pazarda başarılı olabilmesi için uyum sağlama ve dayanıklılık göstermesini gerektirecektir.
Fas’ın küresel batarya tedarik zincirinde bir üretim merkezi olarak yükselmesi, Çin’in dış politikasının ve Afrika’daki stratejilerinin bir yansımasıdır. Bu süreçte Çin’in bölgedeki yerel hükümetlerle geliştirdiği işbirliklerinin derinleşmesi, Fas’ın sanayi altyapısının güçlendirilmesi ve eğitimli iş gücüyle daha verimli hale gelmesi gibi uzun vadeli etkiler yaratacaktır. Fas, sadece Çin’in EV batarya pazarındaki gücüne entegre olmakla kalmayacak, aynı zamanda teknolojik ve sanayi alanındaki rekabetçi avantajını artıracaktır. Bu bağlamda Çin’in Fas’ta gerçekleştirdiği yatırımlar, sadece ekonomik değil, aynı zamanda stratejik bir hamle olarak da değerlendirilebilir. Ancak dünya genelindeki ekonomik ve politik belirsizlikler, Fas’ın bu gelişmelere nasıl adapte olacağını ve küresel pazar payını nasıl yöneteceğini belirleyecektir.
[1] “Made in Morocco: how China’s EV battery makers are powering past Western tariffs”, SCMP, https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3296891/made-morocco-how-chinas-ev-battery-makers-are-powering-past-western-tariffs, (Erişim Tarihi: 13.02.2025).
[2] “World’s biggest EV battery maker seeks blockbuster listing in Hong Kong”, CNN, https://edition.cnn.com/2025/02/12/tech/hong-kong-catl-ipo-hnk-intl/index.html, (Erişim Tarihi: 13.02.2025).
