27 Temmuz 2024 tarihinde Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu Üyesi ve Dışişleri Bakanı Wang Yi, Laos’un başkenti Vientiane’de düzenlenen 31. ASEAN Bölgesel Forumu (ARF) 57. Dışişleri Bakanları Toplantısı’na katılmıştır. Wang Yi, toplantıda ASEAN ülkelerine bölgesel barış ve istikrarı koruma konusunda barış vizyonuna ve “ASEAN Yoluna” bağlı kalmaları çağrısında bulunmuştur.[1]
Wang, uluslararası ilişkilerin şu anda çalkantılı ve kaotik bir dönemde olduğunu, uzun süren bölgesel çatışmalar, artan jeopolitik karşıtlıklar ve iklim değişikliği, terörizm ve siber güvenlik gibi yeni güvenlik tehditleriyle karşı karşıya olduğunu vurgulamıştır. Tek taraflılık ve Soğuk Savaş zihniyeti yükselirken, askeri ve güvenlik küçük ittifaklarının artığını belirten Wang, ASEAN liderliğindeki bölgesel forumun Asya-Pasifik’teki en önemli platform olduğunu, bölgesel barış ve istikrara önemli katkılarda bulunacağını söylemiştir.[2]
Wang, mevcut uluslararası zorluklarla başa çıkmak için dört öneride bulunmuştur:[3]
1. Barış Vizyonuna Sadık Kalınmalıdır: Tüm tarafların çıkarlarını ve isteklerini göz önünde bulundurmak, ortak, kapsamlı, işbirlikçi ve sürdürülebilir güvenliği sağlamak gereklidir. ABD liderliğindeki ‘Hint-Pasifik stratejisi’ güvenlik açmazlarını derinleştirir ve bölgenin uzun vadeli barış ve refah vizyonuna ters düşer. NATO’nun Asya-Pasifik’e müdahalesi çatışma yaratacak ve gerilimi artıracaktır. Tüm taraflar uyanık olmalı ve buna kesinlikle karşı çıkmalıdır.
2. ASEAN Yolu Benimsenmelidir: Diyalog yoluyla karşılıklı güven artırılmalı ve işbirliği yoluyla güvenlik teşvik edilmelidir. ASEAN’ın barış, özgürlük ve tarafsızlık bölgesi statüsüne saygı gösterilmeli, Güneydoğu Asya Dostluk ve İşbirliği Antlaşması ve diğer bölgesel kurallar tüm taraflarca kabul edilmeli ve ASEAN merkezli, açık ve kapsayıcı bir bölgesel yapı desteklenmelidir.
3. İşbirliğinin Temeli Sağlamlaştırılmalıdır: Çin, güven inşa edici önlemlere ve önleyici diplomasiye daha fazla canlılık katmayı desteklemektedir. Nükleer tesisler ve siber güvenlik gibi alanlarda güvenlik işbirliğini teşvik etmeyi, terörle mücadele, radikalleşmenin önlenmesi ve sınır ötesi suçlarla mücadele gibi konularda diyalog ve değişimi artırmayı önermektedir. Ayrıca ortaya çıkan güvenlik tehditlerine karşı proaktif bir yanıt olarak ortak güvenlik çıkarlarını genişletmek için çaba gösterilmelidir.
4. Diyalog ve İstişareye Bağlı Kalınmalıdır: Dış müdahale sorunları çözemez. Çatışma ve baskı sadece gerilimi artırır. Sorun ne kadar karmaşık olursa olsun diyalog ve istişare sürdürülmelidir. Çatışma ne kadar şiddetli olursa olsun siyasi çözümler terk edilmemelidir. Gazze’deki çatışma için ateşkes ve çatışmaların sona ermesi ile insani yardım öncelikli olmalıdır. ‘Filistinlilerin Filistin’i yönetmesi’ ilkesi, savaş sonrası yeniden yapılanmanın temel ilkesidir ve ‘iki devletli çözüm’ temel çıkış yoludur. Ukrayna Krizi’ne gelince, barış görüşmeleri için koşullar oluşturmak, savaş alanının genişletilmemesi, çatışmaların tırmandırılmaması ve hiçbir tarafın ateşi körüklememesi üç ilkesine uyarak durumu yatıştırmak için çaba gösterilmelidir.
Japonya Dışişleri Bakanı Yōko Kamikawa, ASEAN Bölgesel Forumu’nda (ARF) yaptığı konuşmada, dünya çeşitli krizlerle karşı karşıya kalırken hukukun üstünlüğüne dayalı özgür ve açık bir uluslararası düzenin sürdürülmesi ve güçlendirilmesinin önemine dikkat çekmiştir. Bu vurgu, Japonya’nın uluslararası düzenin istikrarı ve güvenliğini koruma konusundaki kararlılığını göstermektedir.
Japonya’nın endişelerinin başında, Kuzey Kore’nin nükleer ve füze faaliyetleri ile Rusya ve Kuzey Kore arasındaki artan askeri işbirliği gelmektedir. Japonya, Kuzey Kore’ye tüm kitle imha silahlarının ve balistik füzelerinin geri döndürülemez şekilde sökülmesi için somut adımlar atma çağrısında bulunmuş ve Kuzey Kore’yi aktif diyaloğa yeniden başlamaya teşvik etmiştir. Bu durum, Japonya’nın bölgesel güvenlik ve istikrarı sağlama konusundaki kararlılığını yansıtmaktadır. Diğer katılımcı üyeler de Kuzey Kore’nin agresif davranışlarından endişe duyduklarını ifade etmiş ve Kore Yarımadası’nın nükleer silahlardan arındırılmasının önemini vurgulamışlardır.
ASEAN’da ön plana çıkan bir diğer önemli konu ise Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırganlığı ve bunun Birleşmiş Milletler (BM) Şartı’nın açık bir ihlali olduğudur. Rusya’nın nükleer tehditleri ve nükleer silah kullanma potansiyeli, bölgesel ve küresel güvenlik açısından büyük bir tartışma konusuna dönüşmüştür. Bu, uluslararası toplumun Rusya’ya karşı birlik içinde hareket etmesini ve BM Şartı’na uygun olarak barış ve güvenliği sağlamaya yönelik adımlar atmasını gerektirmektedir.
Gazze’deki durum da toplantının önemli gündem maddelerinden biri olmuştur. Rehinelerin serbest bırakılması ve ateşkes müzakerelerinin sonuçlanması yolunda kritik bir dönüm noktasında olan Gazze, insani yardımların yanı sıra, uluslararası toplumun yeniden inşa ve barış inşa sürecine destek vermesini gerektirmektedir. Diğer katılımcı üyeler, Gazze’de derhal ateşkes çağrısında bulunarak uluslararası toplumun işbirliğini talep etmişlerdir.
Japonya, savaş sırasında atom bombası saldırısına uğramış tek ülke olarak, nükleer silahlardan arınmış bir dünya için uluslararası çabalara öncülük etmeye kararlıdır. 2022 Nükleer Silahların Yayılmasının Önlemesi Antlaşması Gözden Geçirme Konferansı’ndaki Hiroşima Eylem Planı ile uyumlu olarak Japonya, gerçekçi ve pratik çabaları ilerletecektir. Bu kararlılık, Japonya’nın barış ve güvenliği sağlama konusundaki uzun vadeli vizyonunu yansıtmaktadır.[4]
Sonuç olarak 27 Temmuz 2024 tarihinde Vientiane’de gerçekleştirilen 31. ASEAN Bölgesel Forumu ve 57. Dışişleri Bakanları Toplantısı, bölgesel ve küresel güvenlik meselelerinde önemli bir dönüm noktasını işaret etmektedir. Çin’in Dışişleri Bakanı Wang Yi, toplantıda bölgesel barış ve istikrarın korunmasının önemini vurgularken, dört temel öneride bulunmuştur. Bu öneriler, barış vizyonuna sadık kalınması, ASEAN Yolu’nun benimsenmesi, işbirliğinin güçlendirilmesi ve diyalog ile istişareye bağlı kalınmasını içermektedir. Wang Yi’nin bu önerileri, uluslararası ilişkilerdeki belirsizlikler ve yeni güvenlik tehditleri karşısında bölgesel işbirliği ve dayanışmanın önemini ortaya koymaktadır.
Japonya Dışişleri Bakanı Yōko Kamikawa ise uluslararası düzenin hukukun üstünlüğüne dayalı olarak korunmasının ve güçlendirilmesinin önemini vurgulamıştır. Japonya’nın Kuzey Kore ve Rusya ile ilgili endişeleri, bölgesel güvenlik ve istikrarın sağlanması konusundaki kararlılığını yansıtmaktadır. Ayrıca Gazze’deki insani kriz ve ateşkes çağrıları, uluslararası toplumun işbirliği ve destek gerektiren bir diğer önemli gündem maddesidir.
Toplantılar, Asya-Pasifik bölgesindeki çok taraflı güvenlik işbirliğinin güçlendirilmesi ve bölgesel sorunlara yönelik kolektif bir yaklaşımın benimsenmesi açısından kritik bir rol oynamıştır. Çin’in ve Japonya’nın bu konudaki tutumları, uluslararası ilişkilerdeki dinamiklerin şekillendirilmesinde önemli bir etken olacaktır. Bölgesel ve küresel güvenlik tehditlerine karşı etkili bir yanıt verebilmek için işbirliği ve diyalogun sürdürülmesi, uluslararası barış ve istikrarın teminatı olarak değerlendirilmektedir.
[1] “Wang Yi Attends the 31st ASEAN Regional Forum Foreign Ministers’ Meeting”, Embassy of the People’s Republic of China in the Republic of South Africa, http://za.china-embassy.gov.cn/eng/zgyw/202407/t20240729_11462527.htm, (Erişim Tarihi: 30.07.2024).
[2] “Chinese FM calls for ASEAN’s commitment to vision of peace, ASEAN Way for regional peace, stability”, People’s Daily Online, http://en.people.cn/n3/2024/0729/c90000-20199298.html, (Erişim Tarihi: 30.07.2024).
[3] “Wang Yi Attends the 31st ASEAN Regional Forum Foreign Ministers’ Meeting”, Embassy of the People’s Republic of China in the Republic of South Africa, http://za.china-embassy.gov.cn/eng/zgyw/202407/t20240729_11462527.htm, (Erişim Tarihi: 30.07.2024).
[4] “The 31st ASEAN Regional Forum (ARF)”, Ministry of Foreign Affairs of Japan, https://www.mofa.go.jp/a_o/rp/pageite_000001_00513.html, (Erişim Tarihi: 30.07.2024).
