Çin-Pakistan Ekonomi Koridoru (CPEC), iki ülke arasındaki stratejik ortaklığın merkezinde yer almaktadır. CPEC, 2013 yılında Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif arasında imzalanan bir anlaşmayla başlatılmıştır. Proje, Pakistan’ın Gvadar Limanı’nı Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ne bağlayan ve çeşitli altyapı projelerini içeren geniş kapsamlı bir inisiyatiftir. Bahsi geçen koridor, Güney Asya’da önemli bir rol oynamaktadır. Bu koridor, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’nin kritik bir parçasıdır. Aynı zamanda Çin-Pakistan ilişkilerinin gelişmesine büyük katkı sağlamaktadır.
Çin’le ilişkileri oldukça iyi olan Pakistan, Kuşak ve Yol Girişimi’ni güçlü bir şekilde desteklemektedir.[1] CPEC, bölgenin az gelişmişlik koşullarını hafifletmek ve enerji açığını gidermek için önemli bir fırsat sunmaktadır. Bu koridor, altyapı yatırımları ve endüstri merkezleri gibi bileşenlerden oluşmaktadır. Altyapı projeleri, ticari uygulanabilirlik ilkesi doğrultusunda hayata geçirilmektedir. Ayrıca, özel ekonomik bölgelerin oluşturulmasıyla Pakistan’ın dünyayla ekonomik bağlarının güçlendirilmesi hedeflenmektedir. CPEC, Güney Asya’da yeni bir jeopolitik dönemi başlatmaktadır.
CPEC’in Ana Hedefleri:
- Altyapı Geliştirme: Pakistan’ın altyapısını modernize etmek ve güçlendirmek. Yol, liman, demiryolu, enerji santralleri ve iletişim projeleri gibi bir dizi altyapının inşa edilmesi veya iyileştirilmesi.
- Ekonomik Büyüme: Pakistan ekonomisini canlandırmak ve ülkenin ekonomik büyüme potansiyelini artırmak. Bölgesel bağlantıları güçlendirmek ve yatırım ve ticaret imkanlarını artırmak.
- Enerji Güvenliği: Pakistan’ın enerji güvenliği konusundaki bağımlılığını azaltmak. (Nitekim Çin, Pakistan’a bir dizi enerji projesi için finansman sağlamış ve enerji alanında işbirliğini artırmıştır)
- Bölgesel Entegrasyon: Çin ve Pakistan’ın yanı sıra Orta Asya, Güney Asya ve Orta Doğu arasındaki ticari ve ekonomik entegrasyonu artırmak.
CPEC’in Avantajları:
- Ekonomik ve Ticari Fırsatlar: CPEC, iki ülke arasında daha derin ekonomik ve ticari bağlantılar yaratarak yatırımları ve ihracatı artırma potansiyeline sahiptir.
- İstihdam Olanakları: Altyapı projelerinin inşası, Pakistan’da yeni istihdam olanakları yaratarak ekonomik kalkınmayı teşvik edebilir.
- Enerji Güvenliği: CPEC, Pakistan’ın enerji talebini karşılamak için yeni enerji kaynaklarına erişim sağlayarak enerji güvenliğini artırabilir.
Temel Zorluklar ve Eleştiriler:
- Güvenlik: CPEC, bazı bölgeleri güvenlik riskleri taşımaktadır. Terör saldırıları ve etnik çatışmalar, proje için bir tehdit oluşturabilir.
- Çevresel Etkiler: Büyük altyapı projeleri, çevresel etkiler ve doğal yaşam alanlarının tahribatına yol açabilir.
- Şeffaflık ve Yerel Katılım: CPEC’in uygulanması sürecinde şeffaflık ve yerel halkın katılımı gibi konularda bazı eleştiriler mevcuttur.
CPEC, ikili ülke arasındaki stratejik ortaklığın önemli bir yansımasıdır. Pakistan’ın ekonomik kalkınmasını ve bölgesel bağlantılarını güçlendirmeyi hedefleyen proje, 2023 yılının Temmuz ayı itibariyle “10. Yılını” doldurmuştur. Projenin başarıya ulaşabilmesi için yukarıda sayılan zorlukların üstesinden gelinmesi ve sürdürülebilir bir yaklaşım benimsenmesi oldukça önemlidir.
Pakistan’ın enerji açığının giderilmesi önemli bir husustur. Bu nedenle CPEC, Pakistan’ın enerji açığını gidermek adına önemli bir potansiyele sahiptir. Enerji projeleri, özellikle kömür, hidro, güneş ve rüzgar enerjisi projeleri, Pakistan’ın enerji ihtiyacını karşılamak için tasarlanmıştır. Ayrıca Pakistan’ın altyapı geliştirmeleri de önem arz etmektedir. Bu nedenle CPEC, Pakistan’ın altyapısını geliştirmek için önemli yatırımlar içermektedir. Kara ve demir yolu, petrol, gaz ve bilgi iletişim altyapıları gibi projeler, ülkenin ulaşım ve iletişim ağını güçlendirmektedir.[2] Hem Çin hem de Pakistan açısından karşılıklı ilişkilere dayanan ekonomik büyüme hedefi ve istihdam projeleri dikkat çekmektedir. CPEC projeleri, doğrudan gelir ve istihdam sağlamakta ve özellikle az gelişmiş bölgelerde yaşayan insanlar için ekonomik fırsatlar yaratmaktadır.
CPEC’in eğitim, sağlık ve konut gibi sosyal refahın üç boyutu üzerindeki etkisi de dikkate değerdir. Eğitimde %3.85, sağlıkta %4.74 ve konutta %8.6 oranında bir büyüme öngörülmektedir. Bu da Pakistan’daki yaşam standartlarında önemli bir artış anlamına gelmektedir. CPEC projelerinin en fazla etkilediği bölgeler arasında Belucistan, Sind ve Pencab yer almaktadır. Bu bölgelerdeki yoksulluk ve işsizlik oranları, ayrıca insanların yaşam kalitesi diğer bölgelere kıyasla önemli ölçüde iyileşecektir.[3] Ayrıca, eğitim sektörünün yeniden yapılandırılması ve bölgesel istikrarın sağlanması da önemli bir zorluktur. Projenin Pakistan tarafında başarılı olması için ekonomik büyüme ve istikrarın yanında eğitimde yapılandırmanın sağlanması gerekmektedir.
Projenin uygulanması noktasında özellikle Pakistan’ın iç güvenliği bağlamında birtakım zorluklar mevcuttur. Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nden Afganistan sınırına uzanan coğrafyada dış destekli köktendinci grupların varlığı, Pakistan açısından bir istikrarsızlık kaynağıdır. Bu gruplar, Çin’e yönelik terör saldırıları ve Pakistan’daki personel ve altyapılara yönelik saldırılar gibi güvenlik sorunlarına neden olmaktadırlar. Pakistan Hükümeti bu yapılara karşı askeri operasyonlar yürütmüş, kalkınma projelerini korumak için 10.000 kişilik özel bir güvenlik birimi oluşturmuş ve birçok köktendinci medreseyi kapatmıştır. Ancak bu sorunların çözümü aynı zamanda yabancı müdahalenin sona erdirilmesine, sosyoekonomik kalkınmanın sağlanmasına ve özellikle geri kalmış bölgelerde istihdamın ve eğitimin geliştirilmesine bağlıdır. CPEC’in 10. yıldönümünün kutlandığı günümüzde Pakistan’daki terör saldırılarının artması dikkat çekmektedir. Terörle mücadele biriminde üst düzey görevli Şevket Abbas’a göre; Afganistan sınırı boyunca faaliyet gösteren bazı militan gruplar, geçen yıl içinde daha aktif hale gelmiştir.[4]
Sonuç olarak CPEC’in uzun vadeli stratejik sonuçları, ABD’yi harekete geçirmektedir. Projenin ABD’nin bölgesel politika ve çıkarları üzerinde önemli jeostratejik ve siyasi etkileri vardır. Çin’in yükselişi ve değişen jeopolitikle birlikte ABD’nin bölgesel etkisi önemli ölçüde gerileyebilir.[5]
[1] Kerem Gökten, “Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru ve Yeni Güney Asya Jeopolitiği”, Fiscaoeconomia, 3(1), Güz 2019, s. 160.
[2] Shehryar Khan-Guijian Liu, “The China–Pakistan Economic Corridor (CPEC): Challenges and Prospects”, Area Development and Policy, 4(4), Güz 2018, s. 466.
[3] Rashida Haq-Nadia Farooq, “Impact of CPEC on Social Welfare in Pakistan: A District Level Analysis”, 32nd Annual General Meeting and Conference, 13-15 Aralık 2016, Munich.
[4] “Pakistan: DEAŞ Tarafından Düzenlenen Saldırı”, The New York Times, https://www.nytimes.com/2023/07/31/world/asia/pakistan-bombing-isis.html, (Erişim Tarihi: 01.08.2023).
[5] Khalid Manzoor Butt-Anam Abid Butt, “Impact Of CPEC On Regional And Extra-Regional Actors: Analysis Of Benefits And Challenges”, International Conference on CPEC Held at GC University, 9-10 Aralık 2015, GC University, Lahore, Pakistan.
