Laos, Güneydoğu Asya’nın karayla çevrili bir ülkesi olarak coğrafi konumu ve sınırlı ekonomik kaynaklarıyla küresel güç mücadelesinde stratejik bir noktadır. Çin’in ekonomik etkisi ve Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) güç stratejileri, tıpkı diğer Asya-Pasifik ülkeleri gibi Laos’un da bu iki süper gücün rekabetinde önemli bir noktaya gelmesine yol açmıştır. Özellikle Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi projeleri ve ABD’nin çevre koruma, insan hakları gibi politikaları Laos’u bölgesel dengede bir mihenk taşı haline getirmektedir. Çin’in Laos üzerindeki etkisinin zaman içindeki evrimi, ABD’nin Laos’taki varlığı ve Vietnam gibi bölgesel aktörlerin oynadığı roller, bu bölgedeki güç dengelerini belirlemiştir.
Çin ve Laos arasındaki ilişkiler, yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda tarihsel, kültürel ve siyasi derinliklere sahiptir. Çin, özellikle son yıllarda Laos’un en önemli stratejik ortaklarından biri haline gelmiş ve bu süreçte iki ülke arasında “kazan-kazan” anlayışına dayalı işbirliği projeleri geliştirilmiştir. Özellikle Kuşak ve Yol Girişimi’nin, Laos’un ekonomik kalkınmasını hızlandırmak için büyük bir fırsat sunduğunu söylemek mümkündür. Laos, Çin’in altyapı projeleriyle modernleşme yolunda önemli adımlar atmıştır. En dikkat çekici projelerden biri olan Çin-Laos Demiryolu, yalnızca Laos’un bölgesel ticaret entegrasyonunu geliştirmekle kalmamış, aynı zamanda ülkenin karayla çevrili konumundan kaynaklanan ekonomik dezavantajları hafifletmiştir.[1] Çin, bu projeyle Laos’un Güneydoğu Asya’daki ulaşım ağına bağlanmasını sağlamış ve bölgenin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmuştur. Proje, tarım ve turizm gibi sektörlerin büyümesini teşvik etmiş, Laos’un bölgedeki jeoekonomik önemini artırmıştır.
Çin Başbakanı Li Qiang’ın Laos’a 11 Ekim 2024 tarihinde yaptığı ziyaret, iki ülke arasındaki ekonomik işbirliğini derinleştirme çabalarını vurgulamıştır.[2] Bu ziyarette, iki ülke arasında tarım, enerji ve altyapı projelerini genişletmeye yönelik bir dizi anlaşma imzalanmıştır. Bu anlaşmalardan yola çıkarak özellikle Çin-Laos Demiryolu’nun ekonomik entegrasyon ve ticaret hacmini artırması beklenmektedir. Bu tür yatırımlar, Çin’in bölgesel nüfuzunu pekiştirirken, Laos’un kalkınma hedeflerine ulaşmasına önemli katkılar sağlamaktadır. Çin Komünist Partisi’nin Dış İlişkiler Departmanı tarafından yürütülen çalışmalar da Çin’in Laos’la siyasi bağlarını güçlendirme konusundaki kararlılığını göstermektedir.[3] Bu tür girişimler, Laos’un Çin’le olan bağlarını sadece ekonomik düzeyde değil, siyasi ve ideolojik bir çerçevede de derinleştirmektedir. Çin’in bu stratejisi, Laos’un yalnızca bir ekonomik ortak değil, aynı zamanda bölgesel ve uluslararası meselelerde bir müttefik olarak konumlanmasını hedeflemektedir.
Çin’in Laos’taki etkisi yalnızca ekonomik yatırımlarla sınırlı değildir. Şi Cinping’in “Xiplomacy” olarak adlandırılan liderlik diplomasisi, iki ülke arasındaki siyasi ve kültürel bağları güçlendirmeyi hedeflemektedir. Bu bağlamda Çin ve Laos liderleri arasındaki üst düzey görüşmeler ve anlaşmalar, iki ülkenin karşılıklı çıkarlarını ilerleten politikalar geliştirmesine olanak sağlamıştır.[4] Çin’in Laos’a sağladığı kapsamlı destekler, ülkenin ekonomik bağımsızlığını artırmayı ve halkın yaşam standartlarını yükseltmeyi hedeflemektedir.
Öte yandan ABD, Laos’taki etkisini artırmak için yumuşak güç unsurlarına dayalı bir strateji izlemektedir. Özellikle çevre koruma, insan hakları ve eğitim gibi alanlarda yapılan yatırımlar, ABD’nin Laos halkı ve hükümeti üzerindeki etkisini artırmayı hedeflemiştir.[5] ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın Laos’a yaptığı ziyaret, ABD’nin Laos’la diplomatik ilişkileri geliştirme çabasını yansıtmaktadır. Blinken’ın ziyaretinde, insan hakları, çevre koruma ve eğitim gibi alanlarda işbirliği fırsatları gündeme gelmiştir. [6]
ABD, Laos’taki etkisini artırmak için demokratik değerleri ve çevresel sürdürülebilirlik projelerini ön plana çıkarmaktadır. Ancak ABD’nin bu stratejisi, Çin’in büyük ölçekli ekonomik yatırımlarıyla rekabet edebilmek için yeterince somut bir çözüm sunamamaktadır. ABD’nin Laos’a yönelik bu yaklaşımı, Çin’in ekonomik projelerine bir alternatif oluşturmaktan çok Çin’in bölgedeki etkisini dengeleme stratejisi olarak değerlendirilebilir. Bu bağlamda Blinken’ın Çin Dışişleri Bakanı ile Laos’ta bir araya gelmesi, iki süper gücün bölgedeki çıkarlarını koruma mücadelesinin doğrudan bir göstergesi olarak yorumlanabilir. Bununla birlikte ABD’nin Laos’taki varlığı, sadece ekonomik veya diplomatik rekabetle sınırlı değildir. Laos, ABD’nin Hint-Pasifik stratejisinde Çin’i çevreleme politikasının bir parçası olarak görülebilir.[7]
Laos-Vietnam ilişkileri, Çin-ABD rekabeti bağlamında ele alınması gereken bir diğer başlıktır. Laos ve Vietnam arasında Soğuk Savaş yıllarına dayanan tarihi bir bağ bulunmaktadır. Bu ilişki, Çin-ABD rekabeti bağlamında Laos için önemli bir dengeleme unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Vietnam’ın Laos üzerindeki etkisinin, Çin’in bölgede artan ekonomik nüfuzunu dengelediğini ve Laos’un ABD’yle olan ilişkilerine dolaylı olarak katkı sağladığını belirtilmektedir.[8]
Vietnam, özellikle güvenlik ve altyapı işbirliği yoluyla Laos’la güçlü bağlarını sürdürmektedir. Bu durum, Laos’un yalnızca Çin ve ABD arasında değil, Vietnam gibi bölgesel aktörlerle de ilişkilerini dengelemeye çalıştığını göstermektedir. Vietnam-Laos ilişkisi ayrıca, ABD’nin Laos’taki stratejik hedeflerine de destek sunmaktadır. ABD’nin Çin karşıtı politikaları, Vietnam’ın Laos üzerindeki etkisiyle birleşerek Çin’in bölgedeki stratejik üstünlüğünü hafifleten bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda Laos’un Vietnam’la ilişkisi, Çin-ABD rekabetinde önemli bir güç dengeleme mekanizması olarak değerlendirilmelidir.
Sonuç olarak Laos’un hem Çin hem de ABD tarafından dikkatle izlenen bir stratejik ortak olarak öne çıktığı görülmektedir. Çin, ekonomik yatırımlar ve siyasi işbirliği yoluyla Laos üzerindeki etkisini artırırken; ABD, daha çok yumuşak güç unsurlarına odaklanarak Çin’in nüfuzunu dengelemeye çalışmaktadır. Ancak iki ülkenin yaklaşımları arasındaki en belirgin fark, Çin’in somut kalkınma projeleriyle Laos’un altyapısını modernize etmesi ve bu kalkınmayı doğrudan desteklemesidir. ABD ise daha çok demokratik değerler ve çevresel sürdürülebilirlik gibi alanlarda Laos’a destek sağlamayı hedeflemektedir. Çin’in Laos’a yönelik yaklaşımı, uzun vadeli ve bütüncül bir kalkınma stratejisi sunarken, ABD’nin stratejisi daha sınırlı bir kapsamda kalmaktadır. Bu durum, Laos’un dış politikada Çin’le daha derin işbirliklerine yönelmesine neden olmakta, fakat aynı zamanda ABD’nin de bölgede önemli bir denge unsuru olarak kalmasını sağlamaktadır. Vietnam gibi bölgesel aktörlerin katkıları ise bu dengeleme politikasını desteklemektedir. Gelecekte Laos’un bu iki güç arasında nasıl bir denge kuracağı, bölgesel jeopolitik dinamiklerin şekillenmesinde kritik bir rol oynayacaktır.
[1] “China-Laos Bri cooperation a successful model for participating countries”, Global Times, https://www.globaltimes.cn/page/202310/1299858.shtml, (Erişim Tarihi: 31.12.2024).
[2] “China willing to deepen all-round cooperation in all fields with Laos-Chinese premier”, Xinhua, https://english.www.gov.cn/news/202410/12/content_WS670955f1c6d0868f4e8ebbaf.html, (Erişim Tarihi: 31.12.2024).
[3] “Liu Jianchao meets with Thongsavanh Phomvihane, Minister of the International Department of the Lao People’s Revolutionary Part”, International Department of Central Committee of CPC, https://www.idcpc.org.cn/english2023/bzhd/202411/t20241115_165967.html, (Erişim Tarihi: 31.12.2024).
[4] Subramanian, S., “Laos and ‘Xiplomacy’”, The Diplomat, https://thediplomat.com/2022/10/laos-and-xiplomacy/, (Erişim Tarihi: 31.12.2024).
[5] Hunt, L., “Leadership change in Laos: A shift away from China?”, The Diplomat, https://thediplomat.com/2016/01/leadership-change-in-laos-a-shift-away-from-china/, (Erişim Tarihi: 31.12.2024).
[6] France-Presse, A., “Blinken arrives in Laos, set for talks with Chinese foreign minister”, Voice of America, https://www.voanews.com/a/blinken-arrives-in-laos-set-for-talks-with-chinese-foreign-minister/7715061.html, (Erişim Tarihi: 31.12.2024).
[7] “China-Laos Bri cooperation a successful model for participating countries”, a.g.e., (Erişim Tarihi: 31.12.2024).
[8] “Recalibrating the Laos-Vietnam special relationship for the 21st Century”, The Diplomat, https://thediplomat.com/2024/08/recalibrating-the-laos-vietnam-special-relationship-for-the-21st-century/, (Erişim Tarihi: 31.12.2024).
