Bosna Hersek’te 2 Ekim 2022 tarihinde yapılan genel seçimler, Seçim Yasası tartışmalarının gölgesinde gerçekleşmiştir. Dolayısıyla gergin bir süreçte cereyan eden seçimlerin sonuçlarına bakıldığında, Boşnak, Sırp ve Hırvat üyelerden oluşan Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi’nde bazı değişikliklerin yaşandığı görülmektedir. Nitekim Bosna Hersek Merkez Seçim Komisyonu’nun paylaştığı sonuçlara göre; Boşnak adaylardan Sosyal Demokrat Partisi (SDP) adayı Denis Becirovic %57,20 oyla ilk sırada, Demokratik Eylem Partisinin (SDA) Başkanı Bakir İzetbegovic ise %37,59 oyla ikinci sırada yer almıştır. Hırvat adaylar arasında Zeljko Komsic %54,21 oy alarak seçim yarışını birinci sırayı tamamlarken; rakibi Borjana Kristo ise %45,79 oy oranıyla ikinci olmuştur. Sırp adaylar arasında ise Milorad Dodik’in liderliğindeki Bağımsız Sosyal Demokratlar İttifakı (SNSD) adayı Zeljka Cvijanovic, %52,67 oy alarak birinci sırada yer alırken; rakibi Mirko Sarovic, %35,90 oy almıştır.[1]
Merkez Seçim Komisyonu, seçimlere katılım oranının ise %50 olduğunu açıklamıştır. Dolayısıyla açıklanan sonuçlara göre, ülkedeki Devlet Başkanlığı Konseyi’nin Boşnak üyesi Denis Becirovic, Hırvat üyesi Zeljko Komsic ve Sırp üyesi de Zeljka Cvijanovic olmuştur.
Seçim neticelerine bakıldığında, genel anlamıyla ülkedeki Boşnak, Hırvat ve Sırpların muhalefet kanadını destekledikleri görülmektedir. Ülkedeki vatandaşların muhalefeti desteklemesi, bir değişim arzusunda olduklarını göstermektedir. Burada özellikle Rusya-Ukrayna Savaşı’nın ardından daha da derinleşmeye başlayan ekonomik krizin önemli bir etkisi vardır. Vatandaşlar, yaşanan zorlu süreçte çareyi değişimde aramışlardır.
Devlet Başkanlığı Konseyi’nin Boşnak üyeliği için yarışan Becirovic, seçim yarışını %7’lik bir farkla kazanmıştır. On bir muhalefet partisinin blok olarak Becirovic’i desteklemesi, SDP’nin galibiyetinde belirleyici faktör olmuştur. Nitekim SDA adayı İzetbegovic de bu duruma işaret ederek, “On bir partinin ittifakına karşı başarılı olmamız zordu. SDA, son iki seçime göre oylarını artırdı. SDA, hâlâ Bosna Hersek’in en güçlü partisidir” değerlendirmesinde bulunmuştur.[2]
Devlet Başkanlığı Konseyi’ndeki Boşnak ve Sırp üyelerin değiştiği, Hırvat üyenin ise yeniden seçildiği ülkede, ilgili üyelerin ülkedeki kırılgan siyasi yapıda nasıl bir politika izleyecekleri merak edilmektedir. Becirovic seçim sonrası yaptığı açıklamada, Bosna Hersek’in Avrupa Birliği (AB) ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) üyelik süreçlerinde kararlı olmaya devam edeceğini belirttiği görülmüştür.[3] Komsic de sonuçlardan memnun olduğunu ifade ederek Bosna Hersek’in siyaset sahnesinde bazı değişimler yaşanacağına dikkat çekmiştir.[4] Komsic’in ülkedeki Boşnakların çıkarlarını savunduğu ve bu sebeple de bazı Boşnak seçmenlerden oy aldığı belirtilmektedir.[5] Bu husus göz önünde bulundurulduğunda, kendisinin ülkenin çıkarlarını savunan bir siyaset anlayışıyla hareket edeceği öngörülebilir.
Öte yandan hatırlanacağı üzere, eski Sırp üye Dodik’in benimsediği politika, Bosna Hersek’teki siyasi krizin derinleşmesine neden olmuştur. Bu yüzden de Devlet Başkanlığı Konseyi’nin yeni Sırp üyesi Cvijanovic’in farklı bir politika yürütüp yürütmeyeceği tartışma konusudur. Ancak Cvijanovic’in aynı partide olduğu Dodik’ten çok farklı davranması beklenmemektedir. Nitekim Cvijanovic, seçim galibiyetinin ardından yaptığı açıklamada, Sırp Cumhuriyeti’nin çıkarlarını savunacağını söylemiştir.[6] Dolayısıyla Cvijanovic, Dodik’in liderliğindeki SNSD’nin görüşlerini içselleştirmiş bir kişidir. Cvijanovic’in Dodik’in ayrılıkçı politikalarını devam ettirmesi ise ülkedeki istikrarsızlığı arttırabilir. Elbette bu konuda Cvijanovic’in Sırbistan ve Rusya’yla yürüteceği ilişkiler de kritik bir rol oynayacaktır.
Oy Sayımı Devam Ederken Seçim Yasası’nda Yapılan Değişiklik Ne Anlama Geliyor?
Bilindiği gibi, Bosna Hersek’te seçim sandıklarının kapanmasının hemen ardından oy sayım işlemi devam ederken; Yüksek Temsilci Christian Schmidt, zamanlama açısından manidar bir hamle yaparak, 2022 yılının Mart ayından beri tartışmalara konu olan Seçim Yasası’nı değiştirdiğini açıklamıştır.
Schmidt, Bonn yetkilerine dayanarak Bosnalı siyasetçilerin üzerinde uzlaşamadıkları seçim yasası değişikliklerini “dayatma” yoluyla yasalaştırmıştır. Schmidt, değişikliğin “seçmenlerin iradesinin yönetime yansıtılabilmesi ve ülkenin abluka politikalarıyla felç edilmemesini sağlamak” amacıyla gerçekleştirildiğini vurgulamıştır.[7] Söz konusu değişiklikle; Bosna Hersek Federasyonu’nda (FBiH) entite yönetiminin fonksiyonelliğinde ilerleme sağlanacağı ve hükümetin kurulmasında daha önceki tıkanıklıkların tekrar edilmesinin önüne geçileceği belirtilmiştir.[8]
Seçim Yasası’nda yapılan değişiklikle; FBiH Halklar Meclisi’ndeki kurucu halkların (Boşnak, Hırvat, Sırp) delege sayısı 17’den 23’e, sandalye sayısı ise 58’den 80’e çıkarılacaktır. Böylece FBiH’teki on kantonda çoğunlukla Hırvatların yaşadığı bölgelerin temsil sayısı artacaktır. Bu kararın ülkedeki milliyetçi Hırvat partisi Hırvat Demokrat Birliği’nin lehine olduğu, temsil hakkının güçlenmesinin önünü açacağı ve gelecek dönemde Hırvatların birçok konuda söz sahibi olabileceği iddia edilmektedir.[9]
Seçim Yasası’nda yapılan değişiklik ise en çok Hırvatistan’ı memnun etmiştir. Zira Hırvatistan Başbakanı Anderj Plenkovic, Yüksek Temsilci Schmidt’le “aylarca gizlice” görüştüklerini itiraf etmiştir. Değişiklik sonrası yaptığı açıklamada Plenkovic, değişiklik vesilesiyle Bosna Hersek’teki Hırvatların siyasi varlıklarının temsillerinin garanti altına aldığını belirtmiştir.[10]
Öte yandan Hırvatistan Cumhurbaşkanı Zoran Milanovic, Schmidt’in aldığı kararı eleştirerek “Hırvatistan’a müebbet hapis verildi ve ne yazık ki biz bunu kutluyoruz. Bu karar, Zagreb’in dış politikası için felakettir. Düşmanca bir davranıştır.” demiştir.[11] Dolayısıyla Bosna Hersek’teki gelişmeler, Hırvatistan’da Başbakan ile Cumhurbaşkanı arasında yaşanan ihtilafı derinleştirmiştir.
Sonuç olarak Bosna Hersek’te seçim sonuçlarının açıklanmasıyla yeni ve bir o kadar da zor bir sürece girilmiştir. Seçim Yasası’nda Hırvatların lehine değişiklik yapılması ise ülkedeki siyasi krizi daha da arttırabilir. Bu değişikliğin hükümetin kurulmasını kolaylaştırmak ve siyasi istikrarı korumak amacıyla yapıldığı söylense de krizi tırmandırması mümkündür. Bu sebeple HDZ’nin işine yarayacak bu değişiklikle birlikte Hırvatistan’ın ülkedeki nüfuzunun artacağı öngörülebilir.
1 “Bosna Hersek’te Yapılan Seçimlerin İlk Sonuçları ve Yeni Bir Dönem”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/bosna-hersek-te-yapilan-secimlerin-ilk-sonuclari-ve-yeni-bir-donem/2702051, (Erişim Tarihi: 06.10.2022).
2 “Izetbegović Admits Defeat: I Could not Win Against Eleven Political Parties”, FENA, https://fena.ba/article/1288087/izetbegovic-admits-defeat-i-could-not-win-against-eleven-political-parties, (Erişim Tarihi: 06.10.2022).
3 “Bosna Hersek’te Komsic, Becirovic ve Cvijanovic Seçim Zaferini İlan Etti”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bosna-hersekte-komsic-becirovic-ve-cvijanovic-secim-zaferini-ilan-etti/27009, (Erişim Tarihi: 06.10.2022).
4 “Bosna Hersek’te Komsic…”, a.g.m.
5 “Bosna Hersek’te Yapılan…”, a.g.m.
6 “The Elections confirmed the Dominance of the National Parties in BiH”, Sarajevo Times, https://sarajevotimes.com/the-elections-confirmed-the-dominance-of-the-national-parties-in-bih/, (Erişim Tarihi: 06.10.2022).
7 “Bosna Hersek’te Yüksek Temsilci Schmidt Seçim Yasasını Değiştirdi”, Balkan News, https://www.balkannews.com.tr/bosna-hersek/bosna-hersekte-yuksek-temsilci-schmidt-secim-yasasini-degistirdi-h4537.html, (Erişim Tarihi: 07.10.2022).
8 “The Elections Confirmed…”, a.g.m.
9 “Bosna Hersek Yüksek Temsilcisi’nin kararları Hırvat Milliyetçilerin Elini Güçlendirebilir”, Balkan News, https://www.balkannews.com.tr/bosna-hersek/bosna-hersek-yuksek-temsilcisi-nin-kararlari-hirvat-milliyetcilerin-h4567.html, (Erişim Tarihi: 07.10.2022).
10 “Hırvatistan’dan İlk Yorum: “OHR’nin Kararını Destekliyoruz””, Balkan News, https://www.balkannews.com.tr/balkanlar/hirvatistandan-ilk-yorum-ohrnin-kararini-destekliyoruz-h4535.html, (Erişim Tarihi: 07.10.2022).
