Dünya sahnesinde barış, güvenlik, insan hakları ve küresel işbirliği konularında önemli bir role sahip olan Birleşmiş Milletler (BM), her yıl düzenlediği Genel Kurul toplantılarıyla dünya liderlerini bir araya getirmeye devam etmektedir. BM’nin 78. Genel Kurulu, tarihi bir dönemde küresel meselelere odaklanmak için toplanmıştır. 2023 yılına damgasını vurmakta olan bu önemli etkinlik, dünya liderlerinin, diplomatların ve sivil toplum temsilcilerinin bir araya gelerek küresel sorunların çözümü için ortak bir çaba içerisinde olduklarını bir kez daha göstermiştir.
BM Genel Kurulu, uluslararası ilişkilerin merkezi haline gelmiş önemli bir platformudur. Her yıl farklı temalarda gerçekleşen toplantıların bu yılki teması, “Küresel İşbirliği: Sürdürülebilir Kalkınma, Barış ve İnsan Hakları” olmuştur.
BM Genel Kurulu’nda yapılan konuşmalar, küresel sahnenin bir ana unsurları olarak birbiriyle yarışan talep ve şikayetleri gözler önüne sermektedir. İklim değişikliği, savaş, halk sağlığı krizleri ve eşitsizlik gibi konular ön plana çıkmakta ve bu küresel sorunların aciliyetine dikkat çekilmektedir. Buna rağmen uluslararası alanda sadece neyin en önemli olduğu konusunda değil, aynı zamanda çözüm yollarının ne olması gerektiği konusunda da anlaşmazlıklar vardır.[1]
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, bu durum hakkında “İnsanlar bu krizler, çıkış yolu olarak kendi liderlerine bakıyor.” demektedir.[2] Guterres’e göre çok kutuplu yeni bir dünyadaki çok seslilik, gerilimin tırmanmasına, parçalanmaya ve daha kötüsüne yol açmaktadır. Yaklaşan krizler için, bu kutuplaşmaların krizlere cevap vermek konusunda eksilere yol açtığını da eklemektedir.[3]
Bazı ülkeler, egemenlik kaygıları nedeniyle bu işbirliğine tam olarak katılma konusunda isteksiz davranmaktadır. BM’nin vurgusu ise tam bu noktada ortaya çıkmaktadır. Çok kutuplu dünya içerisinde birleşmeye duyulan ihtiyaç tekrar tekrar vurgulanmaktadır.
Konuşulan konular oldukça geniş bir çerçevede ele alınsa bile her devletin kendi fikri ve savunması gereken farklı noktalar bulunmaktadır. Bu durum, BM’nin bazı konularda yerinde sayması anlamına gelmektedir. Konuşmalar, en hafif tabiriyle, birbiriyle yarışan istek ve ihtiyaçların, şikâyet ve taleplerin küresel bir festivali niteliğindedir. İklim, savaş, halk sağlığı, eşitsizlik ve en temelde parçalanmışlık ve kaos vurguları dikkat çekmiştir.[4]
BM Genel Sekreteri António Guterres, 19 Eylül 2023 Salı günü yaptığı açılış konuşmasında, “Dünyamız çığırından çıkıyor” ifadelerini kullanmış ve BM İklim Konferansı’nda ise “İnsanlığın cehennemin kapılarını açtığını” söyleyerek çıtayı daha da yükseltmiştir.[5]
Bu konuşmaya İsviçre Cumhurbaşkanı Alain Berset, “Bir krizden geçiyoruz. Muhtemelen İkinci Dünya Savaşı’nın sonundan bu yana yaşanan en önemli kriz.” diye yanıt vermiştir.[6] Slovenya Cumhurbaşkanı Nataša Pirc Musar, “Artık hiçbir anlatıya güvenmiyoruz” demiştir. El Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele ise “Dünyanın yeniden doğması gerektiğine inanıyoruz” ifadelerini kullanmıştır.[7]
Bunlara rağmen devletlerin birlikte çalışıp tek başlarına yol almaları krizleri uzaklaştırma konusunda bir seçenek olmamalıdır. Tek bir çatı altında toplanmak büyük bir önem arz etmekle beraber anlaşmazlıkları BM Genel Kurulu’nda çözmeye çalışmak da büyük bir zorluk taşımaktadır. Umut ve saha gerçekleri arasında neredeyse uçurum vardır. BM, dünyanın acı gerçeklerinin dile getirildiği bir platform konumundadır.
BM Genel Sekreteri António Guterres, BM İklim Zirvesi’nin açılışında zengin ülkelere ve fosil yakıt endüstrisine yönelik sert bir eleştiri yaparak iklim krizine dikkat çekmiştir. Guterres, dünyanın temiz enerjiye geçişte “onlarca yıl geride” olduğunu ve bazı fosil yakıt şirketlerinin geçişi engellemek için “utanç verici” bir girişimde bulunduğunu belirtmiştir. Sözlerinin devamında Guterres, “İnsanlığın geleceği bizim ellerimizde” diyerek eyleme geçilmesi ve gidişatın tersine çevrilmesi gerektiğini vurgulamıştır.[8]
Batılı liderler, kendi kaygıları nedeniyle de işbirliklerine ihtiyaç duymaktadır. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İngiltere Başbakanı Rishi Sunak’ın da bulunduğu bazı liderlerin New York’a gelmemeyi tercih etmesi de bu işbirliklerini daha da zora sokmaktadır. Bazı ülkelerin BM İklim Zirvesi’ne katılmaması, iklim krizini yeterince ciddiye almadığımızın bir göstergesi olarak yorumlanmaktadır.
Zirvede, fosil yakıt endüstrisine yönelik sert eleştirilerin öne çıktığı belirtilmiştir. Kaliforniya Valisi Gavin Newsom, iklim krizini bir fosil yakıt krizi olarak tanımlayarak salonun alkışını toplamıştır. Newsom, petrol, gaz ve kömürün yakılmasının iklim krizinin ana nedenlerinden biri olduğunu belirtmiş ve bu gerçeği açıkça ifade etmemiz gerektiğini vurgulamıştır. Bir dizi anlaşma ve fikir birlikleri olsa da iklim değişikliğinin felakete yol açmasını önlemek için alınması gereken önlemler kapsamında hala büyük bir boşluk vardır. Dünya Kaynakları Enstitüsü Uluslararası İklim Girişimi Direktörü David Waskow, “Ülkelerin önerdiği küçük adımlar memnuniyetle karşılanıyor, ancak bunlar sızıntı yapan bir hortumla bir cehennemi söndürmeye çalışmak gibi.” değerlendirmesini yapmıştır.[9] Bu yılın Kasım ayında Dubai’de yapılacak olan Cop28 İklim Zirvesi’nin bu boşluğu dolduracağına dair ümitler halen vardır
[1] James Landale, “United Nations General Assembly Leaders Look for Unity Over Crises.”, BBC News, https://www.bbc.com/news/world-us-canada-66846608, (Erişim Tarihi: 21.09.2023).
[2] Aynı yer.
[3] Aynı yer.
[4] Ted Anthony, “Behind All The Speechmaking At The UN Lies A Basic, Unspoken Question: Is The World Governable?”, AP News, https://apnews.com/article/united-nations-general-assembly-multilateralism-goals-08c1edb481c05dbb0a454ae5a3cbbb3a, (Erişim Tarihi: 21.09.2023).
[5] “Humanity Has Opened Gates of Hell on Climate: Guterres.”, Xinhua Net, https://english.news.cn/20230921/872d550f41f44291bb3ac9b09e1524fb/c.html, (Erişim Tarihi: 21.09.2023).
[6] “Humanity Has ‘Opened Gates to Hell’ By Letting Climate Crisis Worsen, UN Secretary Warns”, The Guardian,
https://www.theguardian.com/world/2023/sep/20/antonio-guterres-un-climate-summit-gates-hell, (Erişim Tarihi: 21.09.2023).
[7] Aynı yer.
[8] “Humanity Has Opened the Gates to Hell, Warns Guterres as Climate Coalition Demands Action”, UN News, https://news.un.org/en/story/2023/09/1141082, (Erişim Tarihi: 21.09.2023).
[9] Aynı yer.
