Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Dışişleri Bakanı Antony John Blinken, 25 Temmuz-3 Ağustos 2024 tarihlerini kapsayan çalışma gezisi kapsamında Laos, Vietnam, Japonya, Filipinler, Singapur ve Moğolistan’da temaslarda bulunmaktadır.[i] ABD Başkanı Joe Biden’ın Kasım ayında yapılacak başkanlık seçimlerinden çekilmesinin ardından Blinken’in Asya’ya yaptığı bu ziyaretler, ABD’nin Hint-Pasifik bölgesindeki müttefikleri ve ortaklarına yönelik güçlü ve sarsılmaz bağlılığını vurgulaması bakımından büyük önem taşımaktadır. Nitekim bu ziyaret, Biden ve onun desteklediği halefi Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in Asya’ya olan bağlılığının devamı niteliğindedir.
Biden yönetimi, 2022 yılında yayımladığı Hint-Pasifik Stratejisi’nde bölgenin her köşesine odaklanma sözü vermiş olmasına rağmen Ukrayna ve İsrail’deki çatışmalarla da meşgul olmuştur. Bu durum ABD’nin küresel taahhütlerinin geniş kapsamlı olduğunu ve farklı bölgelerde eşzamanlı olarak etkili bir şekilde faaliyet göstermesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Diğer yandan ABD’nin diğer küresel çatışmalarla meşgul olması, Hint-Pasifik bölgesine yeterince odaklanamamasıyla ilgili konuları da gündeme getirmiştir. Blinken’in Asya ziyareti, ABD’nin Hint-Pasifik bölgesine yönelik stratejik önceliklerini yeniden teyit etmesi ve bölgedeki müttefiklerine güvence vermesi açısından önemli bir fırsat sunmaktadır.
Blinken’in Asya turunda ABD’nin Hint-Pasifik’teki müttefikleri ve ortaklarıyla güvenlik ve refahı artırmak, serbest ve açık bir bölge vizyonunu paylaşmak amacıyla yürüttüğü çalışmaların önemini vurgulaması beklenmektedir.
Blinken’in Laos’ta 26-27 Temmuz 2024 tarihleri arasında yıllık ASEAN-ABD Bakanlar Sonrası Konferansı, 14. Doğu Asya Zirvesi Dışişleri Bakanları Toplantısı ve 31. ASEAN Bölgesel Forumu Dışişleri Bakanları Toplantısına katılmıştır.[ii] Bu toplantılar Blinken’ın, ABD’nin ASEAN’a olan merkeziyetçi bağlılığını ve ASEAN’ın Hint-Pasifik Görünümü’ne verdiği desteği vurgulaması açısından önemlidir. Bu vurgu, ABD’nin Hint-Pasifik Stratejisi ile ASEAN’ın Hint-Pasifik Görünümü arasında var olan ortak temel prensiplerin altını çizmektedir.
Her iki strateji de bölgesel güvenlik, ekonomik işbirliği ve uluslararası hukukun üstünlüğü gibi konularda benzer hedefleri paylaşmakta olup Blinken’ın bu mesajları dile getirmesi, ABD’nin bölgedeki diplomatik ve stratejik varlığını pekiştirme çabalarının bir göstergesi olacaktır. Bu bağlamda Blinken’ın açıklamalarının, ABD’nin Hint-Pasifik’teki liderlik rolünü sürdürme ve ASEAN ile uyumlu politikalar geliştirme amacını taşıdığı söylenebilir.
Blinken’in bu toplantılarda ekonomik işbirliği, küresel iklim değişikliğiyle mücadele, Myanmar’daki kriz, Güney Çin Denizi’nde uluslararası hukuka uyumun önemi ve Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü yasa dışı savaş gibi kritik konuları da ele alması öngörülmektedir. ASEAN ülkeleri, Myanmar’daki şiddetin bölgedeki barış ve istikrarı doğrudan etkilediğini düşünmekte ve bu konunun gündemin en üst sıralarında yer alması gerektiğine inanmaktadır. Myanmar’daki sorunları çözmek için Çin, Hindistan ve Tayland gibi Myanmar’la sınır komşusu olan ülkelerle işbirliği yapmak önemlidir. Bu bağlamda Çin ve Hindistan’ın ASEAN toplantılarına katılımı, bölgesel işbirliğini güçlendirme amacı taşımaktadır.
28 Temmuz 2024 tarihinde Tokyo’da ABD Savunma Bakanı Lloyd James Austin, Blinken’e eşlik ederek Japonya Dışişleri Bakanı Kamikawa Yoko ve Japonya Savunma Bakanı Kihara Minoru ile Dışişleri ve Savunma Bakanları (2+2) Diyaloğu kapsamında bir araya gelmiştir.[iii] Görüşmelerde ikili, bölgesel ve küresel meselelerde ABD-Japonya ittifakının öneminin vurgulanmıştır. ABD-Japonya-Güney Kore ile ABD-Japonya-Filipinler üçlü işbirliğinin sürekliliğinin desteklenmesi, bölgedeki askeri caydırıcılığı artırarak olası saldırganlıklara karşı güçlü bir savunma hattı oluşturması bakımından stratejik bir adım olarak değerlendirilebilir.
Bunun yanı sıra genişletilmiş caydırıcılık konusunda bir bakanlık toplantısı düzenlenmiştir. Bu toplantı, Japonya’nın savunma kapasitesiyle desteklenen ABD’nin genişletilmiş caydırıcılık stratejisini güçlendirmek amacıyla ikili işbirliğinin nasıl daha etkin hale getirileceği konusunda bir çerçeve sunmaktadır. Bu bağlamda stratejik caydırıcılığın artırılması, bölgedeki güvenlik dengelerinin korunması ve olası tehditlere karşı daha etkili bir savunma mekanizmasının oluşturulması hedeflenmektedir.
Hatırlatmak gerekirse Japonya Başbakanı Fumio Kishida’nın 10 Nisan 2024 tarihinde Beyaz Saray’ı ziyareti sırasında, iki ülke askeri güvenlik ittifaklarını güncellemiştir. Bu güncellemeye göre Japonya, 2025 yılından itibaren tüm askeri operasyonlarını denetleyecek yeni bir Japon karargahının başına dört yıldızlı bir ABD komutanı atanmasını istemektedir. Bu ziyaretler, Japonya’da planlanan komuta ve kontrol yapılarına ilişkin roller, görevler ve yeteneklerin tartışılması ve ittifakın bu zorluklarla nasıl başa çıkacağı konusunun belirlenmesi açısından kritik öneme sahiptir.
Dışişleri Bakanı Blinken ve Savunma Bakanı Austin Japonya’dan sonra Manila’da Filipinler Dışişleri Bakanı Enrique Manalo ve Filipinler Ulusal Savunma Bakanı Gilberto Teodoro ile bir 2+2 Bakanlık Diyaloğu gerçekleştireceklerdir.[iv] Bu toplantıda iki ülkenin de serbest ve açık bir Hint-Pasifik bölgesi vizyonunu ve uluslararası hukuka olan desteği teyit edecekleri beklenmektedir. Bunun yanı sıra Güney Çin Denizi’ndeki ortak zorluklar konusunda koordinasyonu derinleştirme yollarını ve ikili ekonomik gündemi ilerletme konularını kapsamlı bir şekilde ele alacaklardır.
Blinken’in Vietnam ziyareti sırasında, hayatını kaybeden iktidardaki Komünist Parti’nin başkanı Nguyễn Phú Trọng’un ailesine taziyelerini sunması ve Vietnam halkına başsağlığı dileklerini iletmesi beklenmektedir. Hanoi’de hükümet yetkilileri ile gerçekleştireceği görüşmelerde, iki ülke arasındaki Kapsamlı Stratejik Ortaklığın gücünü vurgulaması öngörülmektedir. Bu ziyaret, ABD’nin Vietnam’la olan ilişkilerinde derinlemesine işbirliği ve karşılıklı saygının altını çizen önemli bir diplomatik adım olarak değerlendirilebilir.
ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Kurt Campbell, Vietnam’ı Hint-Pasifik’in “salıncak devleti” olarak tanımlamış ve bu durumu, ABD başkanlık seçimlerindeki kritik mücadele alanı eyaletlerine benzetmiştir.[v] Kasım ayında bu eyaletlerin bir sonraki Amerikan liderini belirleyeceği gibi, Vietnam’ın kime destek vereceği de ABD-Çin rekabetinde Hint-Pasifik’te önemli bir faktör olarak değerlendirilmektedir.[vi] Bu nedenle Vietnam’ın pozisyonu, bölgedeki güç dengelerinin şekillenmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Bu bağlamda Blinken, Vietnam’ın siyasi liderliğiyle yapacağı bu temaslarla iki ülkenin stratejik ortaklıklarını daha da güçlendirmeyi amaçlamaktadır.
Blinken, daha sonra Singapur’da Başbakan Lawrence Wong, Kıdemli Bakan Lee Hsien Loong ve Dışişleri Bakanı Vivian Balakrishnan’la bir araya gelerek güvenlik, ekonomi, iklim ve teknoloji alanlarındaki ortak hedeflere yönelik ikili işbirliğinin ilerlemesini değerlendirecektir. Bu görüşme, bölgesel güvenlik ve ekonomik kalkınma açısından önemli bir ortak olan Singapur’la işbirliğinin güçlendirilmesi açısından kritik bir öneme sahiptir. Yeni gelişen teknolojilerle ilgili artan ikili tartışmalar, serbest, açık, bağlantılı, müreffeh, güvenli ve dayanıklı bir Hint-Pasifik bölgesini teşvik etmede ABD-Singapur stratejik ortaklığının önemini vurgulamaktadır.
Bilindiği üzere Singapur, bölgesel ve küresel diplomasi açısından stratejik bir aktördür. ASEAN üyesi olarak bölgesel entegrasyon ve işbirliğini teşvik eden politikalar geliştirmektedir. ABD, Singapur’la olan ilişkileri aracılığıyla ASEAN ile daha güçlü bağlar kurabilmekte ve bölgesel diplomatik inisiyatiflerde daha etkin bir rol alabilmektedir. ABD ve Singapur’un bu stratejik ortaklığı, bölgedeki diğer ülkeler için örnek teşkil ederek uluslararası işbirliğinin ve teknolojik inovasyonun güçlendirilmesine önemli katkıda bulunabilir.
Son olarak Moğolistan’a gerçekleştirilecek ziyarette Blinken’in üst düzey Moğol yetkililerle bir araya gelerek ABD-Moğolistan Stratejik Ortaklığı’nın önemini teyit etmesi planlanmaktadır. Bu ziyaret kapsamında Blinken’in ABD’nin Moğolistan’a “Üçüncü Komşu” olarak olan bağlılığını yeniden vurgulaması beklenmektedir. Bilindiği üzere Moğolistan, coğrafi olarak iki büyük komşu ülke olan Rusya ve Çin’le çevrilidir. Moğolistan’ın “Üçüncü Komşu” politikası, bu iki ülke dışındaki diğer devletlerle, özellikle ABD, Japonya, Güney Kore, Hindistan ve Avrupa Birliği gibi demokratik ve gelişmiş ülkelerle ilişkilerini güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu strateji, Moğolistan’ın ekonomik, siyasi ve güvenlik alanlarında çeşitlilik ve denge sağlamasını hedeflemektedir. Bu sayede Moğolistan, uluslararası arenada daha aktif bir rol oynamayı ve bağımsızlığını pekiştirmeyi amaçlamaktadır.
Blinken’in Asya ziyareti kapsamındaki temasları, ABD’nin Hint-Pasifik müttefiklerine ve ortaklarına olan sarsılmaz bağlılığını net bir şekilde ortaya koymaktadır. Ziyaret edilen ülkeler ve ele alınacak konular incelendiğinde genel olarak Hint-Pasifik bölgesel güvenliği konusunda işbirliği meselelerinin ön plana çıktığı görülmektedir. Blinken’in bu ziyareti, bölgesel istikrarın sağlanması, ekonomik işbirliklerinin güçlendirilmesi ve uluslararası hukukun desteklenmesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu ziyaret, aynı zamanda ABD’nin bölgesel liderlik iddiasını pekiştirirken, Hint-Pasifik’teki stratejik ortaklıklarının sağlam temellere dayandığını bir kez daha teyit etmektedir.
Kasım ayında yapılacak ABD başkanlık seçimlerinin Washington’un dış politikası üzerinde belirsizlik yaratması ve Başkan Biden’ın seçimlerden çekilmesi göz önüne alındığında, Blinken’in Asya’ya gerçekleştirdiği bu ziyaret, Amerika’nın Hint-Pasifik bölgesine olan tam bağlılığını ve ortaklıklarını güvence altına alma çabasını yansıtmaktadır.
[i] “Secretary Blinken’s Travel to Laos, Vietnam, Japan, the Philippines, Singapore, and Mongolia”, U.S. Department of State, https://www.state.gov/secretary-blinkens-travel-to-vietnam-laos-japan-the-philippines-singapore-and-mongolia/, (Erişim Tarihi: 25.07.2024).
[ii] Aynı yer.
[iii] “Secretary Blinken’s Travel to Laos, Vietnam, Japan, the Philippines, Singapore, and Mongolia”, U.S. Department of State, https://www.state.gov/secretary-blinkens-travel-to-vietnam-laos-japan-the-philippines-singapore-and-mongolia/, (Erişim Tarihi: 25.07.2024).
[iv] “Blinken`s 6-country Asia tour tos how U.S. is ‘all in’ on region”, NIKKEI Asia, https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/Indo-Pacific/Blinken-s-6-country-Asia-tour-to-show-U.S.-is-all-in-on-region, (Erişim Tarihi: 25.07.2024).
[v] Aynı yer.
[vi] Aynı yer.
