20 Kasım 2024 tarihinde Birleşmiş Milletler (BM) tarafından düzenlenen bir zirvede, 50’den fazla ülke sürdürülebilir turizm deklarasyonuna imza atmıştır. Bu belge, turizmin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini dengelemeyi ve sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda turizm sektörünün dönüşümünü sağlamayı hedeflemektedir. Turizmin dünya genelindeki ekonomik büyüme, istihdam yaratma ve kültürel değişim üzerindeki rolü düşünüldüğünde, bu girişimin önemi daha iyi anlaşılmaktadır.[1] Deklarasyonun dış politika açısından etkilerini analiz ederken, Türkiye gibi ülkeler için bu girişimin ekonomik faydaları, çevresel etkileri ve uluslararası ilişkilerde yaratabileceği fırsatlara odaklanmak faydalı olacaktır.
Turizm sektörü, küresel ekonominin en büyük ve en hızlı büyüyen sektörlerinden biridir. Dünya Turizm Örgütü’ne (UNWTO) göre turizm sektörü, 2023 yılında dünya genelinde 1,5 trilyon dolarlık gelir yaratmıştır. Ancak bu ekonomik katkı, kontrolsüz bir turizm anlayışıyla birleştiğinde çevresel tahribat, kültürel erozyon ve sosyal eşitsizlikler gibi olumsuz sonuçlara yol açmaktadır. Örneğin, karbon emisyonlarının yaklaşık %8’inin turizm faaliyetlerinden kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Sürdürülebilir turizm, bu sorunların çözümüne yönelik bir araç olarak görülmektedir. BM’nin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nde (SKH) turizm, özellikle SKH 8 (İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme), SKH 12 (Sorumlu Üretim ve Tüketim) ve SKH 13 (İklim Eylemi) kapsamında kritik bir role sahiptir. Bu bağlamda BM Sürdürülebilir Turizm Deklarasyonu, küresel ölçekte turizmin bu hedeflere uygun bir şekilde yapılandırılmasını teşvik etmektedir.[2]
Türkiye, coğrafi konumu, zengin kültürel mirası ve doğal güzellikleriyle dünyanın en önemli turizm destinasyonlarından biridir. 2023 yılında 51,5 milyon yabancı turist ağırlayan Türkiye, turizm gelirlerinden 46,5 milyar dolar elde etmiştir. Ancak bu başarı, aynı zamanda çevresel sürdürülebilirlik ve kaynak yönetimi konularında çeşitli zorluklar doğurmaktadır. Türkiye, sürdürülebilir turizm politikalarını desteklemek amacıyla önemli adımlar atmaktadır. Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yürütülen Sürdürülebilir Turizm Sertifikasyonu Programı, bu alandaki çabaların temelini oluşturur. Bu sertifikasyon, otellerin ve diğer konaklama tesislerinin sürdürülebilirlik standartlarını karşılamasını hedeflemekte ve uluslararası alanda tanınırlık sağlamaktadır. 2023 itibarıyla 7.805 tesis bu sertifikayı almıştır ve 2030 yılına kadar bu sayının 25.000’e ulaşması hedeflenmektedir. Bunun yanı sıra Türkiye’nin uluslararası platformlarda sürdürülebilir turizm politikalarını tanıtması, ülkenin imajını güçlendiren önemli bir stratejidir. Örneğin Türkiye’nin BM çatısı altındaki çalışmalara aktif katılımı, sürdürülebilir turizmi uluslararası ilişkilerinin merkezine yerleştirdiğini göstermektedir.[3]
BM Sürdürülebilir Turizm Deklarasyonu, imza atan ülkeler için birçok fırsat ve zorluk içermektedir. Türkiye’nin bu girişimden dış politika açısından elde edebileceği potansiyel kazanımlar şu şekilde değerlendirilebilir:[4]
- Sürdürülebilir turizm, bir ülkenin çevreye duyarlılığı ve sosyal sorumluluğu konusunda güçlü bir mesaj taşır. Türkiye’nin bu deklarasyona aktif katılımı, ülkenin uluslararası imajını güçlendirebilir. Örneğin yeşil enerji kullanımını teşvik eden otellerin artırılması, Türkiye’nin “yeşil destinasyon” kimliğini pekiştirirken, bu durum kültürel diplomaside de etkili bir araç haline gelebilir.
- Sürdürülebilir turizm politikaları, uluslararası yatırımcılar ve turistler için Türkiye’yi daha cazip bir destinasyon haline getirebilir. Özellikle çevreye duyarlı ve sürdürülebilirlik odaklı yatırımlara yönelik teşviklerin artırılması, doğrudan yabancı yatırımların artmasını sağlayabilir.
- Türkiye, sürdürülebilir turizm alanındaki bilgi birikimini bölgesel düzeyde paylaşarak liderlik rolü üstlenebilir. Akdeniz havzasında bulunan ülkelerle işbirliği mekanizmaları geliştirmek, hem bölgesel turizmi canlandırabilir hem de çevresel koruma alanında kolektif bir eylem planı oluşturulmasını sağlayabilir.
- Turizm sektörünün çevresel etkileri, Türkiye’nin iklim değişikliğiyle mücadelesini doğrudan etkilemektedir. Örneğin kıyı şeridinde yaşanan erozyon veya orman yangınları, turizmin sürdürülebilirliği açısından risk oluşturmaktadır. Deklarasyon kapsamında geliştirilecek politikalar, bu sorunlara yönelik uzun vadeli çözümler sunabilir.
Türkiye’nin sürdürülebilir turizm politikalarını daha da güçlendirmek ve bu politikaların dış politikaya etkisini artırmak için aşağıdaki stratejiler önerilebilir:[5]
- BM, UNWTO ve Avrupa Birliği gibi uluslararası kuruluşlarla daha fazla işbirliği yapılabilir ve bu kapsamda fon ve teknik destek imkanları artırılabilir.
- Turizm sektöründeki işletmelerin sürdürülebilirlik standartlarına uyumu için eğitim programları ve teknik destek mekanizmaları oluşturulabilir.
- Sürdürülebilir turizm politikalarının başarısı, yerel halkın aktif katılımını gerektirir. Özellikle, turizm gelirlerinden doğrudan fayda sağlayacak şekilde yerel toplulukların desteklenmesi önemlidir.
- Turizm sektöründeki karbon emisyonlarını azaltmak için yenilenebilir enerji kullanımının teşvik edilmesi ve çevre dostu ulaşım seçeneklerinin artırılması faydalı olacaktır.
BM Sürdürülebilir Turizm Deklarasyonu, yalnızca çevresel veya ekonomik bir girişim değil, aynı zamanda güçlü bir dış politika aracıdır. Türkiye, bu deklarasyonun sunduğu fırsatları değerlendirerek hem turizm sektöründeki başarısını sürdürülebilir bir yapıya kavuşturabilir hem de uluslararası arenada etkisini artırabilir. Türkiye’nin bu alandaki öncü rolünü koruyabilmesi için sürdürülebilirlik politikalarını hem ulusal hem de uluslararası düzeyde kararlılıkla uygulamaya devam etmesi kritik önem taşımaktadır.
[1] Strohecker Karin, “More than 50 countries sign UN sustainable tourism decleration”, Reuters, https://www.reuters.com/sustainability/more-than-50-countries-sign-un-sustainable-tourism-declaration-2024-11-20/, (Erişim Tarihi: 29.11.2024).
[2] “Tourism and Sustainable Development”, UNWTO, https://www.unwto.org/, (Erişim Tarihi: 29.11.2024).
[3] “Sürüdrebilir Turizm Sertifikasyonu”, TGA, goturkiye.com, (Erişim Tarihi: 29.11.2024).
[4] “Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları çalışmalarımız”, UN Türkiye, https://turkiye.un.org/tr/sdgs?utm_source=chatgpt.com, (Erişim Tarihi: 29.11.2024).
[5] Aynı yer.
