Bu sene gerçekleşmesi beklenen parlamento seçimleri öncesinde Birleşik Krallık’ın yasama organı, Gazze’deki ateşkes çağrısı konusunda bir kargaşa girdabının içine girmiştir.[1] Milletvekilleri, 21 Şubat 2024 tarihinde İskoç Ulusal Partisi’nin (SNP) Gazze’de acil ateşkes çağrısını içeren önergesini oylamak üzere toplanmıştır. İsrail-Hamas çatışmasının başlangıcından bu yana Londra, on binlerce kişinin katıldığı Filistin yanlısı protestolara ev sahipliği yaparken,[2] Gazze’de ateşkes konusu Birleşik Krallık’ta tartışmalı bir konu olmaya devam etmektedir.
Seçim anketlerinde önde bulunan İşçi Partisi, İsrail’in Gazze işgaline yol açan 7 Ekim saldırısından bu yana Orta Doğu politikası konusunda iç çekişmeler yaşamaktadır. Başbakan Rishi Sunak’ın Ruanda planının Muhafazakâr parti saflarında yol açtığı ayrılıklara çok benzer şekilde, Gazze çatışmasına ilişkin tutumların Kasım ayından bu yana İşçi Partisi içinde hissedilir çatlaklara yol açtığı açıkça görülmektedir. İşçi Partisi Lideri Keir Starmer, 15 Kasım 2023 tarihinde Birleşik Krallık Avam Kamarası’nda yapılan Gazze’de ateşkes oylamasında partisi içinde büyük bir isyanla karşılaşmış ve aralarında Jess Phillips’in de bulunduğu sekiz İşçi Partisi milletvekilinin istifa etmesiyle sonuçlanmıştır.[3] Başlangıçta Starmer, İsrail’in askeri müdahalesine verdiği destekle tepkileri üzerine çekmiştir. Ancak parti içinden gelen artan baskılar sonucunda acil insani ateşkes çağrısını desteklemeye başlamıştır.
Gazze’deki ateşkes çağrısına ilişkin yapılan son oylamada ise İşçi Partisi liderliği, İskoç Ulusal Partisi’nin Filistinlilere yönelik ‘toplu cezalandırmayı’ kınaması nedeniyle hemen bir ateşkes talep eden önergeyi desteklemekte isteksizlik göstermiştir. İskoç Ulusal Partisinin önergesinde İki devletli bir çözümden bahsedilmemesi de İşçi Partisi için ayrı bir itiraz konusu oluşturmuştur. Bunun üzerine Starmer, SNP’nin önergesine “insani ateşkes” çağrısında bulunan ve iki devletli çözümü savunan kendi değişikliğini önermiştir.
Bu duruma ek olarak, iktidardaki Muhafazakâr parti de İskoç Ulusal Partisi’nin önergesine kendi değişikliğini önermiştir. Bu tür durumlarda, meclis başkanı hangi değişikliğin seçileceğine karar vermekle yükümlüdür ve genellikle sadece bir tanesini seçmektedir. Bu bağlamda, tek bir değişikliği seçmesi beklenirken Meclis Başkanı Lindsay Hoyle hem İşçi Partisi’nin hem de Muhafazakâr partisinin değişiklik önergelerinin görüşülmesine izin vermiştir.
Birçok İşçi Partili Milletvekili Gazze’deki ateşkesi savunmadıkları için protestocuların şiddet tehdidiyle karşı karşıya kaldıklarını bildirmiştir. Bu yüzden milletvekilleri duruşlarını kamuoyuna açıklamak amacıyla İşçi Partisinin değişiklik önergesini ateşkese desteklerini dile getirme fırsatı olarak görmüşlerdir. Ancak Hoyle’nin İşçi Partili milletvekillerinin güvenliğine ilişkin endişelerini göz önüne alarak her iki değişikliği de oylamaya dahil etme kararı alması parlamentoda büyük bir tartışmaya neden olmuştur. Muhafazakâr partisi oylamadan kendi değişiklik önergesini geri çekmiştir. Daha sonra SNP ve Muhafazakâr milletvekilleri gelişen olayları protesto ederek avam kamarasını terk etmişlerdir.[4] Bu duruma rağmen İşçi Partisi’nin SNP önergesine getirdiği değişiklik oylanmış ve itiraz edilmeden kabul edilmiştir.
Meclis Başkanı her ne kadar özür dileyip yanlış karar verdiğini kabul etse de birçok milletvekili yetkisini aştığına inanmaktadır. Bu yüzden Hoyle, istifa etmesi yönünde milletvekillerinden çağrı almaktadır[5] ve her iki değişikliği de tartışılması için ortam sağlayarak İşçi Partisi’ni kayırmakla suçlanmaktadır. Rishi Sunak ise eylemcilerin saldırgan davranışlarının parlamenter demokrasi ve ifade özgürlüğünü tehlikeye attığını belirtmiş ve protestocuların davranışlarını kınamıştır.[6]
Aslında, muhalefet günü önergeleri hükümet için bağlayıcı değildir. Ayrıca, Gazze’deki ateşkes oylamasının İşçi Partisi’nin mevcut seçim anketlerindeki şansını negatif ölçüde etkilemesi pek olası görünmemektedir. Ancak İşçi Partisi’nin acil bir ateşkes yerine insani bir ateşkesi savunmakta ısrar etmesi, Müslüman seçmenlerini partiden yabancılaştırma riski bulunmaktadır. Dahası, oylama öncesi 100’den fazla İşçi Partili milletvekili İskoç Ulusal Partisi’nin (SNP) önergesini destekleyeceklerini bildirmiştir.[7] Kendi önergelerini sunmaları sayesinde bu durumun önüne geçilmiştir. Dolayısıyla Meclis Başkanı’nın kararı, İşçi Partisi Lideri’nin parti içerisindeki bir isyanı önlemesinde önemli bir rol oynamıştır.
Sonuç olarak Birleşik Krallık’ın mevcut siyasi ortamında, büyük parti liderlerinin liderlik sorunlarıyla uğraştıklarına tanık olunmaktadır. Rishi Sunak’ın seçim kampanyasını büyük ölçüde dayandırdığı Ruanda planı, kendi partisi içinde bölünmeye yol açmıştır. Uluslararası hukuku ihlal ettiği suçlamaları nedeniyle tepki çekmektedir. Buna ek olarak Sunak’ın hayat pahalılığı krizine bağlı sorunları ele almaktaki ısrarlı başarısızlığı nedeniyle seçmenler nezdindeki konumunun erozyona uğramaya hazır olduğu açıkça görülmektedir.
Muhafazakâr partinin yasadışı göç sorununu ve zayıflayan İngiliz ekonomisini etkili bir şekilde ele almamış olması muhalefetteki İşçi Partisi’nin kamuoyundaki konumunu güçlendirmektedir. Buna karşılık Gazze’deki ateşkes çağrısı oylaması İşçi Partisi’nin siyasi krizler karşısında birleşik bir cephe oluşturma ve tek tepki verme kapasitesine ilişkin önemli soruları gündeme getirmektedir. Başka bir deyişle bu oylama, İşçi Partisi’nin kırılganlığının altını çizmiş ve Starmer’ın liderlik yetisine dair şüpheler yaratmıştır. Bu nedenle, güncel politikada İşçi Partisi Lideri Keir Starmer’ın, gelecekte parti üyeleri arasındaki farklı bakış açılarından kaynaklanan iç bölünmelerin ortasında parti bütünlüğünü koruma becerisine ilişkin belirsizlik hakimdir.
[1] “UK Parliament Descends Into Chaos Over Gaza Ceasefire Vote”, Reuters, https://www.reuters.com/world/uk/uk-parliament-descends-into-chaos-over-gaza-ceasefire-vote-2024-02-21/, (Erişim Tarihi: 21.02.2024).
[2] “Tens Of Thousands At Pro-Palestinian March In London”, BBC, https://www.bbc.com/news/uk-68326846/, (Erişim Tarihi: 17.02.2024).
[3] “Dozens Of Labour Mps Defy Keir Starmer To Vote For Ceasefire In Gaza’, The Guardian, https://www.theguardian.com/politics/2023/nov/15/commons-gaza-vote-labour-defy-starmer-ceasefire-israel, (Erişim Tarihi: 15.11.2023).
[4] “Chaos Erupts As UK Parliament Votes On Gaza Ceasefire”, Aljazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/2/21/uk-parliament-speaker-gives-labour-leadership-gaza-ceasefire-vote-reprieve, (Erişim Tarihi: 21.02.2024).
[5] “U.K Commons Speaker Faces More Calls to Resign After Chaotic Gaza Ceasefire Debate”, Time, https://time.com/6748899/uk-house-of-commons-speaker-lindsay-hoyle-gaza-ceasefire/, (Erişim Tarihi: 22.02.2024).
[6] “Sunak Decries Intimidation by Protesters Amid Row Over Chaotic Gaza Vote”, The Guardian, https://www.theguardian.com/politics/2024/feb/23/sunak-decries-intimidation-by-protesters-amid-row-over-chaotic-gaza-vote, (Erişim Tarihi: 23.02.2024).
[7] “Labour’s Westminster Stitch-Up Denied The Chance For A Full And Proper Ceasefire Vote”, The SNP, https://www.snp.org/the-events-in-westminster-show-why-we-need-independence-more-urgently-than-ever-before/, (Erişim Tarihi: 22.02.2024).
