Soğuk Savaş sonrası zorunlu askerlik uygulamasını kaldırarak profesyonel orduya geçen çoğu Avrupa ülkesi, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın da etkisiyle konuyu tekrar masaya yatırmıştır. Bunların arasında Almanya başı çekerken, Danimarka’da 18 yaş üstü erkeklerin zorunlu askerlik hizmetinin yanı sıra 2026 yılından itibaren kadınların da askere alınması planlanmaktadır.[1] Savaşın en sıcak hissedildiği Baltık ülkelerinden Letonya ise 16 yıl aradan sonra 2023 yılında zorunlu askerliği tekrar geri getirmiş ve 18 ila 27 yaş arasındaki tüm erkekleri 11 ay zorunlu hizmet için askere almaya karar vermiştir.
Zorunlu askerliğin haricinde Batılı ülkelerdeki bir diğer sorun ise profesyonel askerlik için yapılan başvuru sayısındaki düşüş olup deniz kuvvetleri bu alanda öne çıkmaktadır. Örneğin Almanya Savunma Bakanının Haziran 2023 tarihinde yaptığı açıklamada, Kovid-19 salgınından sonra Alman Ordusu’na başvuranların sayısında düşüş olduğu ve kalifiye personel sıkıntısı yaşandığı belirtilmiş ve Alman Silahlı Kuvvetleri’ndeki askeri personel sayısını artırma hedefi kapsamında; Türkçe olarak da “Donanmamızın bir parçası ol” ifadesiyle adayların başvuruda bulunmasına yönelik ilanlar verilmiştir.[2]
Deniz Kuvvetlerine profesyonel askerlik için başvuru sıkıntısı yaşayan bir diğer ülke olan İngiltere’de ise Birinci Deniz Lordu Amiral Sir Ben Kay, Donanma’nın yeni adaylarının arkadaş ve aileleriyle temas kurma beklentilerini karşılamakta zorlandığını ifade ederken, özellikle denizaltı hizmetine olan ilginin gittikçe azaldığını belirtmiştir.[3] Konuyla ilgili açık kaynaklarda yer alan bir diğer habere göre ise Kraliyet Donanması ve Deniz Piyadeleri (Royal Navy/Marines) iş gücü, Temmuz 2022 ile Temmuz 2023 arasında %4,1 oranında küçülmüş olup bu oranın Donanma’nın temel görevlerini dahi karşılamada sorun yaratacağı belirtilmiştir.[4]
ABD ise bu konuda en çok sıkıntı yaşayan ülke olarak öne çıkarken, 2023 yılında donanmaya katılımı hedeflenen 37,700 kişilik personel ihtiyacı 30,236 olarak gerçekleşmiştir.[5] ABD Deniz Kuvvetleri Komutanı Lisa Franchetti’nin “ABD Savaşçı Donanması için Seyir Planı” veya 33. kuvvet komutanı olmasına atıfla “Proje 33” olarak adlandırılan ve 2027 yılına kadar Çin’le bir savaş ihtimali göz önüne alınarak kuvvet çapında geliştirilmesi/iyileştirilmesi planlanan yedi temel alana[6] ait detayları içeren dokümandaki hedeflerden birisi de başta Pasifik harekât alanı olmak üzere “sahada daha fazla asker bulundurmak için ihtiyaç duyulan personelin istihdamı ve muhafazası” olarak yer almaktadır.[7] Bahse konu dokümanda toplam personel açığı 2024 başlangıcı itibarıyla 22,000 olarak açıklanmıştır.
ABD merkezli düşünce kuruluşu RAND uzmanları, Donanma’nın içinde bulunduğu personel sıkıntısıyla ilgili olarak; sürecin bu şekilde devam etmesi halinde gemi görevlendirmelerinin yapılamayacağı, gemilere sahil desteği sağlanamayacağı ve kuvvet yapısıyla ilgili ciddi sıkıntılar yaşanacağını belirtmiştir. Deniz Kuvvetleri Personel Başkanı Amiral ise sorunun çözümüne yönelik olarak içinde “başvurularda lise diploması zorunluluğunun kaldırılması, askere alma yaşının 39’dan 41’e çıkarılması, kayıt prim miktarlarının (bonus) artırılması, önceden alınmış üniversite harçlarının ödenmesi” gibi değişik reformları içeren bir paket açıklarken, alınacak personel standartlarının düşürülmesi uzmanlarca eleştirilmiştir.[8]
Bunun yanı sıraABD’de “Z kuşağı” olarak adlandırılan ve 2000 yılı ve sonrası doğan nesli temsil eden kuşakta artan obezite oranı[9] ve “vatanseverlik” zafiyeti de konuyla ilgili bir diğer sorun alanı olarak ortaya çıkmaktadır.[10] Bu kapsamda Z kuşağının konuya ilgisini çekmek adına dijital teknolojilerin kullanıldığı değişik çalışma ve reklam kampanyaları hem İngiltere hem de ABD’de sıklıkla yürütülmektedir.
Sonuç olarak başta ABD ve İngiltere olmak üzere Batılı ülke donanmalarına başvurularda hatırı sayılır miktardaki düşüşlerin sebepleri arasında Z kuşağının özellikleri kadar genç nesildeki artan suç oranlarının da etkili olduğu görülmektedir. Sorunun çözümüne yönelik olarak alınan önlemler arasında ilgi çekecek reklam kampanyaları başı çekerken, bazı maddi olanakların artırılması ve ABD için üniversitede okuma kolaylıkları vb. tedbirler öne çıkmaktadır. Kısa vadede çözümü zor gözüken sorunla ilgili olarak; ABD’nin Çin’le Güney Çin Denizi’nde -muhtemelen Tayvan üzerinden- yaşayacağına yönelik sıkça dillendirilen senaryolarda, personel krizinin büyük bir sorun olarak kalmaya devam edeceği değerlendirilmektedir.
[1] Dénes, A., “Conscription is coming back to Europe, but which EU countries have re-introduced compulsory military service?”, Remix, https://rmx.news/article/conscription-is-coming-back-to-europe-but-which-eu-countries-have-re-introduced-compulsory-military-service/#:~:text=Military%20service%20is%20compulsory%20in,service%20is%20voluntary%20for%20women, (Erişim Tarihi: 22.09.2024).
[2] “Alman ordusundan Türkçe personel ilanı: Donanmamızın bir parçası ol”, En Son Haber, https://www.ensonhaber.com/gundem/alman-ordusundan-turkce-personel-ilani-donanmamizin-bir-parcasi-ol#google_vignette, (Erişim Tarihi: 22.09.2024).
[3] Montgomery, S., “Navy struggling to attract new recruits as Gen Z not prepared to sacrifice contact with friends and family”, GB News, https://www.gbnews.com/news/navy-news-recruitment-generation-z, (Erişim Tarihi: 23.09.2024).
[4] Royal Navy failing to get enough recruits into basic training, Navy Lookout, https://www.navylookout.com/royal-navy-failing-to-get-enough-recruits-into-basic-training/, (Erişim Tarihi: 23.09.2024).
[5] Mongilio, H., “Navy Misses All Recruiting Goals in FY 2023, Raises Goals for FY 2024”, USNI News, https://news.usni.org/2023/10/11/navy-misses-all-recruiting-goals-in-fy-2023-raises-goals-for-fy-2024, (Erişim Tarihi: 24.09.2024).
[6] Su üstü gemileri, denizaltılar ve [deniz] hava vasıtalarının [periyodik] bakım gecikmelerinin önüne geçilmesi, daha fazla platformu hızla entegre etmek için robotik ve otonom sistemlere ağırlık verilmesi, filoların dağınık savaş alanında ihtiyaç duyduğu komuta merkezlerinin oluşturulması, ihtiyaç duyulan personel gücünün istihdamı, [Deniz Kuvvetleri] personeline gösterdikleri fedakarlıklara uygun hizmet kalitesinin sunulması, gerçek şartlarda ve sanal olarak muharebeye hazırlık ve mücadelede ihtiyaç duyulacak kritik altyapının iyileştirilmesi.
[7] U.S. Naval Institute Staff , “CNO Franchetti’s New Navy Navigation Plan” , USNI News, https://news.usni.org/2024/09/18/cno-franchettis-new-navy-navigation-plan, (Erişim Tarihi: 24.09.2024).
[8] Stancy, D., “Inside the Navy’s quest to fix its recruiting crisis”, Navy Times, https://www.navytimes.com/news/your-navy/2024/02/21/inside-the-navys-quest-to-fix-its-recruiting-crisis/, (Erişim Tarihi: 24.09.2024).
[9] ABD Savunma Bakanlığınca yapılan bir çalışmada 17-24 yaş aralığında orduya katılmaya uygun genç yetişkinlerin oranı 2016’da %29 iken bu oran 2020’de, %23’e düşmüştür. Uygunluk için aranan kriterler; fiziki durum, eğitim durumu, sabıka kaydı vb. hususlar olup, çalışmada, fiziki açıdan her üç genç yetişkinden en az birinin ABD ordusunda hizmet etmek için fazla kilolu olduğu belirtilmektedir.
[10] Schlott, R., “Military faces recruitment crisis thanks to ‘unpatriotic’ Gen Z, obesity, therapy ban”, US News, https://nypost.com/2023/09/07/military-faces-recruitment-crisis-as-unpatriotic-gen-z-fails-to-join-up/, (Erişim Tarihi: 25.09.2024).
