2024 yılının Mayıs ayı başlarında Gürcistan Parlamentosu’ndan geçen “Yabancı Ajan Yasası” ülkenin iç ve dış politikasında infial yaratmıştır. Söz konusu yasa; fonlarının %20’sinden fazlasını yabancı ülkelerden alan medya kuruluşları, tüzel kişiler ve sivil toplum kuruluşlarının Gürcistan devletine “yabancı güçlerin çıkarını gözeten kuruluşlar” olarak kayıt yaptırmalarını ve finansal raporlarını yıllık olarak beyan etmelerini önermektedir.
Yabancı Ajan Yasası, parlamentonun çoğunluğunu oluşturan iktidar partisi Gürcü Rüyası tarafından önerilmiş ve oylamayla kabul edilmiştir. İktidar partisiyle arası giderek açılan Gürcistan Cumhurbaşkanı Salome Zurabişvili, 18 Mayıs 2024 tarihinde tasarıyı veto etmiştir. Zurabişvili, iktidar partisini ülkenin geleceğini tehlikeye atmak ve “özgür ve demokratik dünyanın tam bir üyesi olma yolunu tıkamakla” suçlamıştır. Veto, tartışmalı bir parlamento oturumunda 84’e karşı 4 oyla reddedilmiştir.[1]
Bazı AB ülkeleri, Gürcü Rüyası Partisi’nin bu yasayı Rusya’dan esinlendiğini ifade ederek vizesiz seyahatin askıya alınması da dahil olmak üzere Gürcistan’a karşı yaptırımlar uygulanması için baskı yapmaktadır. Görüşmeler hakkında bilgi sahibi olan kişilere göre Estonya, Hollanda, Çekya ve İsveç, önümüzdeki hafta yapılacak AB Dışişleri Bakanları toplantısında kısıtlayıcı tedbirleri görüşmek isteyen ülkeler arasında yer almaktadır. Financial Times’ın haberine göre, seçenekler arasında Gürcistan vatandaşlarının AB’ye vizesiz seyahatinin iptal edilmesi ve AB fonlarının dondurulmasının yer aldığını söylemiştir.
Gürcistan vatandaşları yedi yılı aşkın bir süredir AB’nin doğu komşusu olan ülkelere açılımının bir parçası olarak AB’ye vizesiz seyahat edebilmektedir. Rusya’nın 2022 yılında Ukrayna’ya saldırmasından birkaç hafta sonra Gürcistan, AB üyeliği için başvurmuş ve o yıl adaylık statüsü almıştır. Ancak katılım görüşmeleri, yabancı ajan yasasının karşı çıktığı bir dizi reformun kabul edilmesini beklediği için henüz başlamamıştır. Konuyla ilgili bilgi sahibi yetkililere göre Avrupa başkentleri, “Gürcistan Hükümeti üzerinde farklı baskı tedbirlerini” değerlendirmektedir.[2]
AB yetkilileri, yürürlüğe girmesi halinde bu yasanın Gürcistan’ın katılım süreci için büyük bir gerileme teşkil edeceğini ve ülkenin “Rusya’nın yörüngesine” doğru kayacağını öngörmektedir. İktidardaki Gürcü Rüyası, yasanın kabulünü önümüzdeki haftalarda tamamlama sözü vermiş ve 21 Mayıs 2024 tarihinde ABD Kongresi üyelerinin de Biden yönetimini yaptırımları hazırlamaya çağırdığı haberlerinin ardından uluslararası baskıyı kınamıştır.[3] Macaristan’ın Gürcistan Hükümeti’ni desteklediği göz önünde bulundurulunca, 27 ülkenin oybirliğiyle kabul edilmesi gereken AB yaptırımlarının uygulanabilirliği konusunda soru işareti oluşmaktadır. Budapeşte de benzer bir yasayı kabul ederek muhalif siyasetçiler, medya ve sivil toplum örgütleri tarafından alınan yabancı fonları incelemek üzere özel bir kurum oluşturmuştur.[4]
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Gürcistan genelinde haftalar süren kitlesel protestoları tetikleyen ve muhalefetin “Rus yasası” olarak tanımladığı kanunun kabulünün ardından Washington’ın Tiflis’le ilişkileri gözden geçireceğini belirtmiştir. Gürcistan’a yeni vize kısıtlamaları getirdiklerini aktaran Blinken, bu politikanın “Gürcistan’da demokrasinin baltalanmasından sorumlu olan ya da suç ortaklığı yapan bireylerle bu kişilerin aile üyeleri için geçerli olacağını” kaydetmiştir. Son olarak Blinken, ABD’nin “Gürcü yetkililerin bu yasayı yeniden gözden geçirmesi ve ülkenin demokratik ve Avrupa-Atlantik hedeflerini geliştirecek adımlar atmasını umduğunu” ifade etmiştir.[5] Blinken’in konuşmasının ardından ABD Dışişleri Bakanlığı, vize kısıtlaması ve ikili işbirliğinin gözden geçirileceğine dair kararı resmi sitesinden de yayımlamıştır. Politico’nun bildirdiğine göre, Dışişleri Bakanlığı ayrıca, şu anda ülkenin önemli askeri ve ekonomik destek aldığı ABD ile Gürcistan arasındaki ikili işbirliğine ilişkin kapsamlı bir inceleme yapacaktır.[6]
Gürcü Rüyası Partisi, yasanın yabancı etkisinden korunmak için gerekli olduğunda ısrar ederken, Batı destekli STK’ları seçilmiş hükümete karşı darbe yapmaya çalışmakla suçlamaktadır. İktidar partisi, yaptığı açıklamada bu çabaların “şantaj” anlamına geldiğini söylemiş ve AB’yi Ukrayna ve Moldova’yla olduğu gibi Gürcistan’la da katılım müzakerelerine başlamaya çağırmıştır.[7]
Sonuç olarak Gürcistan gibi kritik jeopolitik konuma sahip bir ülkenin dış politikada hassas bir denge siyaseti izleyebilmesi gerekir. 1991 yılında ilan ettiği bağımsızlığından beri Rusya ve Batı etki alanları arasındaki çekişmenin merkezlerinden biri olan Güney Kafkasya ülkesi şimdi de kendi deyimiyle “egemenlik” ilkesinin ihlal edilmesiyle karşı karşıya kalmıştır. Gürcü Rüyası Partisi, Batı’nın benzer yasalara sahip olduğunu ve bu durumun Batı’da “şeffaflık ilkesi” çerçevesinde ihya edildiğini; konu kendilerine geldiğindeyse “totaliter” olmakla suçlandıklarını ifade etmektedir.
Gürcistan’ın AB’ye entegre olma sürecindeki en tartışmalı gündem maddesi, sürecin başından beri “Yabancı Ajan Yasası” olmuştur. Rusya ve Batı arasında nasıl bir diplomatik denge kuracağı merak konusu olan Gürcistan’ın son olaylar ışığında Batı’yla olan ilişkileri çıkmaza girmiştir.
[1] Megrelidze, S., “Georgian parliament overrides presidential veto of the divisive foreign influence bill”, Assoicated Press, https://apnews.com/article/georgia-law-foreign-influence-protests-veto-c78329efd301cab289c1ab2d9ae66b41 (Erişim Tarihi: 31.05.2024).
[2]Dubois, L., et al, “EU countries push for sanctions on Georgia over ‘Russian law’”, Financial Times, https://www.ft.com/content/d4475d59-df96-4005-9786-04042704d07e (Erişim Tarihi: 31.05.2024).
[3] Aynı yer.
[4] Aynı yer.
[5]“ABD’den Gürcistan’a ‘Yabancı Etki Etki Yasası’ yaptırımı”, Euronews, https://tr.euronews.com/2024/05/24/abdden-gurcistana-yabanci-etki-etki-yasasi-yaptirimi (Erişim Tarihi: 31.05.2024).
[6] Gavin, G., “US announces travel ban for Georgian Dream politicians behind ‘foreign agent’ law”, Politico, https://www.politico.eu/article/us-travel-ban-sanction-georgia-dream-politicians-foreign-agent-bill-russian-law/, (Erişim Tarihi: 31.05.2024).
[7] Aynı yer.
