1 Temmuz 2024 tarihinde Bangladeş’te öğrencilerin başlattığı kitlesel ayaklanma, Başbakan Şeyh Hasina’nın istifasıyla sonuçlanmıştır.[1] Böylece Bangladeş, uzun yıllardır süregelen siyasi istikrarsızlık döneminin ardından Başbakan Şeyh Hasina’nın istifa edip Hindistan’a gitmesiyle yeni bir döneme girmiştir.
Öğrencilerin liderliğinde gerçekleşen protestoların temel amacının devlet kadrolarındaki “kota” uygulaması olduğu belirtilmektedir.[2] Ancak yapılan analizler sonucunda birçok uzman, saldırıları “siyasi temellerle” ilişkilendirmektedir. 5 Ağustos 2024 tarihinde Hasina’nın başkanlığındaki hükümetin düşmesine sebep olan saldırıların yaklaşık 52 ilde gerçekleştiği tespit edilmiştir.[3] Ayrıca etnik azınlıklara karşı 200’den fazla saldırının meydana geldiği kayıtlara geçmiştir. Protestolar sonucunda aralarında öğrenci, polis memuru ve sivillerin de bulunduğu 300’den fazla kişinin hayatını kaybettiği açıklanmıştır.[4]
Hasina Hükümeti’nin baş rakiplerinden biri olan Nobel ödüllü Dr. Muhammed Yunus, 8 Ağustos 2024 tarihinde geçici hükümeti kurduğunu ilan etmiştir.[5] Ülke genelinde saygı duyulan bir isim olan Dr. Yunus, başbakanlığa denk olan “Başdanışman” unvanıyla görevine başlamıştır. Kurduğu 16 kişilik danışma kurulunda birçok ismin sivil toplum kuruluşlarında görev almış olması dikkat çekicidir. Dr. Yunus’un oluşturduğu geçici kabinedeki iki görevin protestolara öncülük eden öğrenciler tarafından yürütüleceği açıklanmıştır.[6] Hasina’nın hükümeti yerine geçen Dr. Yunus liderliğindeki “geçici hükümet”, saldırıları kınadığını ve hedef alınan sivillerin güvenliğini sağlamak için çalışmalarını sürdürdüğünü ifade etmiştir.[7]
Yeni kurulan geçici hükümetin başına Nobel ödüllü Dr. Muhammed Yunus’un getirilmesi, ulusal düzeyde güvenin yeniden inşa edilmesi adına önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. Uluslararası alanda tanınmış bir figür olmasından ötürü Muhammed Yunus’un geçici hükümete meşruiyet kazandırma potansiyeline sahip olduğu düşünülmektedir.[8] Bu bağlamda Yunus’un liderliği hem ulusal hem de uluslararası düzeydeki kabul görülebilirliği açısından kritik bir rol oynamaktadır. Ancak yeni hükümette öğrencilerin de rol alması, yönetim deneyimlerinin eksikliği açısından sorun oluşturabilir. Diğer taraftan gelecekte bu genç liderlerin etkin yönetim becerileri geliştirmesi ve ülkenin demokratikleşme sürecini desteklemesi, Bangladeş’in siyasi istikrarı açısından önemlidir.
Yunus’un barışçıl bir yaklaşıma sahip olması, yeni hükümetin istikrarını sağlama hedeflerini destekleyeceği izlenimini vermektedir. Özellikle seçimlerin birkaç ay içinde gerçekleştirilmesi yönündeki hedefi ve dini birliğe vurgulaması, toplumda yeniden bir umut doğurduğu iddia edilmektedir.[9] Ayrıca Paris’ten ayrılmadan önce yaptığı açıklamada, mevcut durumu gözlemleme niyetinde olduğunu ve bu süreçte toplumun birliğini vurgulayarak şiddetten kaçınılması gerektiğini dile getirmiş ve halkı sakin olmaya davet etmiştir.[10]
Geçici hükümete karşılık eski Başbakan Şeyh Hasina’nın yaklaşan seçimlerin ilan edilmesiyle birlikte ülkeye döneceği planlanmaktadır.[11] Hasina, ülkeye döndükten sonra ilk olarak protestoların incelenmesi gerektiğini vurgulayarak protestolar hakkında “Bu cinayetler ve vandalizmin arkasındakilerin araştırılmasını ve suçluların tespit edilip gerekli cezanın verilmesini talep ediyorum.” ifadelerini kullanmıştır.[12] Bu açıklama, söz konusu olaylardan sonra kamuoyuna yaptığı ilk resmi bildirim niteliğini taşımaktadır. Bu bağlamda Hasina’nın açıklamaları, Bangladeş’teki güncel siyasi gerginliği açıkça göstermektedir. Yaşanılan kayıplar hakkındaki bu çağrı, şeffaflık anlayışı açısından önemli bir gelişmedir. Bu duruma ek olarak Hasina’nın Bangladeş’e dönüşüyle gergin siyasi atmosferin alevlenmesi ve toplumsal hesaplaşmaların hız kazanması öngörülmektedir. Dolayısıyla bu süreçte hem hükümetin hem de toplumun barışçıl bir diyalog zeminine ulaşması gerekli görülmektedir.
Başbakan Hasina’nın 15 yıllık yönetiminin sona ermesi, ülkede büyük bir değişim rüzgârı estirdiği söylenebilir. Hasina Hükümeti’ne yönelik gerçekleşen protestoların, gençlerin ve toplumun farklı kesimlerinin aktif katılımıyla hükümete karşı duyulan güvensizliği ve yenilik arayışını yansıtmaktadır. Ayrıca protestocular ve hükümet güçleri arasındaki çatışmaların hızla daha geniş bir isyana dönüşmesiyle ülke çapında sorunların derinleşmesine sebep olduğu söylenebilir.
Geçici hükümetin mevcut süreçte yapması gerekenler arasında öncelikle bir genel seçim düzenlemek ve protestolar sırasında meydana gelen kayıpların soruşturulması yer alacaktır. Bu bağlamda geçici hükümet, gerçekleşecek seçimler için gerekli ortamı sağlaması, toplumsal beklentilerin karşılanması açısından kritik bir rol oynamaktadır.
Sonuç olarak iç politikadaki karışıklığın yanı sıra Bangladeş’in dış politikada özellikle Hindistan’la ilişkileri de büyük bir öneme sahiptir. Çünkü mevcut krizde Hasina’ya ev sahipliği yapan Hindistan’ın, Dr. Yunus’un kurduğu geçici hükümetle sürdüreceği ilişkilerin hangi doğrultuda ilerleyeceği merak konusudur.
[1] Krutıka Pathı, Al Emrun Garjon And Shonal Ganguly, “The Violence In Bangladesh After Hasina’s Ouster Stirs Fear Within The Country’s Hindu Minority”, The Associated Press, https://apnews.com/article/bangladesh-violence-hindu-sheikh-hasina-85fe6619c38e1b07e407441cb054a74e, (Erişim Tarihi: 15.08.2024).
[2] Krutıka Pathı, Al Emrun Garjon And Shonal Ganguly, “The Violence In Bangladesh…”, a.g.m.
[3] Aynı yer.
[4] Julhas Alam, “Interim Leader Muhammad Yunus Takes The Helm In Bangladesh, To Seek Peace And Prepare Elections”, The Associated Press, https://apnews.com/article/bangladesh-yunus-hasina-student-protests-8e72489d3f05ab50f1ea4564e5ad23aa, (Erişim Tarihi: 15.08.2024).
[5] Shafquat Rabbee, “After Hasina:..”, a.g.m.
[6] Julhas Alam, “Interim Leader Muhammad Yunus..”, a.g.m.
[7] Krutıka Pathı, Al Emrun Garjon And Shonal Ganguly, “The Violence In Bangladesh…”, a.g.m.
[8] “Bangladesh Chief Justice Agrees To Resign Amid New Student Protests”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/8/10/bangladesh-chief-justice-agrees-to-resign-amid-new-student-protests, (Erişim Tarihi: 15.08.2024).
[9] Aynı yer.
[10] “Muhammad Yunus Heads Home To Lead Bangladesh Interim Government”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/8/7/nobel-winner-yunus-heads-home-as-bangladesh-prepares-for-interim-government, (Erişim Tarihi: 15.08.2024).
[11]“Ex-Bangladesh PM Hasina Demands Probe Into Protest ‘Killings And Vandalism”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/8/13/ex-bangladesh-pm-hasina-demands-probe-into-protest-killings-and-vandalism, (Erişim Tarihi: 15.08.2024).
[12] Aynı yer.
