Vietnam, Güneydoğu Amerika Birleşik Devletleri (ABD)- Çin rekabetinin en yoğun cereyan ettiği bölgenin merkezinde yer almaktadır. Bölgenin en aktif pazar ve üretim merkezlerinden olan Vietnam’ın 2022 yılındaki toplam ihracatı, 371,3 milyar dolar; ithalatı ise 358,9 milyar dolar değerine ulaşmıştır. Dış ticaret hacmi ise bir önceki yıla göre %9,1 artış göstermiştir.[1]İhracatının yaklaşık 170 milyar dolarını telefon ve bilgisayar gibi yüksek teknoloji kalemleri oluşturmaktadır.[2] Bu durum ise ülkenin ekonomik ve ticari potansiyelini gözler önüne sermektedir. Ekonomik potansiyelinin ülkeye kazandırdığı ilgi, bölge ülkelerinin ve bölge dışı aktörlerin Vietnam’la ilişkilerini geliştirme çabalarına sebep olmuştur.
Mevzubahis çabalar, Vietnam’ın bölgede kendine has bir dış politika yolu takip etmesini ve risk ve fırsatları en iyi şekilde değerlendirmesini zaruri kılmıştır. Bu bağlamda Vietnam, kendi dış politikasını 2016 yılından bu yana “Bambu Diplomasisi” olarak adlandırmaktadır.
“Bambu Diplomasisi”, ismini Doğu Asya’da yetişen sağlam kökler üzerinde yükselen gövde ve esnek dallara sahip bambu bitkisinden almaktadır. Vietnam, bu adı ulusal kimliğine uygunluğu nedeniyle dış politika yaklaşımına başlık olarak seçmiştir. “Bambu Diplomasisi”, ilk olarak Vietnam Komünist Partisi Genel Sekreteri Nguyen Phu Trong tarafından 2016 yılında düzenlenen Vietnam Diplomatik Konferansı’nda ortaya atılmış ve 2021 senesinde ilki düzenlenen Dış İlişkiler Ulusal Kongresi’nde yeniden dış politikanın rehber ilkesi olarak vurgulanmıştır.[3]
Söz konusu diplomasi şeklini tanımlamak gerekirse, Vietnam Komünist Partisi Genel Sekreteri Trong’un 14 Aralık 2021 tarihinde Dış İlişkiler Ulusal Kongresi’ndeki ifadelerine bakmak gerekmektedir. Trong, konuşmasında “Bambu Diplomasisi” için şu açıklamalarda bulunmuştur:[4]
“Vietnam diplomasisi, yumuşak ve bilge ama yine de ısrarcı ve kararlı; ulusal bağımsızlığın ve insanların mutluluğunun önündeki tüm mücadele ve zorluklara karşı esnek ve yaratıcı ama tutarlı, yiğit, dirençli, birleşik ve insancıl ama ulusal çıkarları korumada kararlı ve sabırlı.”
Bu bağlamda Vietnam’ın dış politikasının ulusal çıkarlar çerçevesinde şekillenen, ideolojik yaklaşımlardan uzak ve realist bir bakış açısına sahip olduğu söylenebilir. Nitekim Vietnam, hem ABD ve Batı’yla hem de Çin’le iyi ilişkilere sahiptir. Dahası Vietnam, her iki tarafla da ticari ilişkilerine önem vermektedir.
2022 yılının ilk 11 ayı boyunca Vietnam’ın ABD’ye ihracatı bir önceki yıla kıyasla %18 artarak 101,5 milyar dolara ulaşmıştır.[5] ABD’den gerçekleştirdiği ithalat ise 11,3 milyar dolar bandında kalmıştır.[6] Aynı yıl, Çin’den gerçekleştirilen ithalat, 177,89 milyar dolar[7] bandına ulaşırken; Çin’e gerçekleştirilen ihracat da 146,96 milyar dolar[8] olarak ölçülmüştür.
Görüldüğü gibi Vietnam iki tarafla da münasebetlerinde ideolojik bir tutum sergilemeden, gerçekçi davranmakta ve ticari olarak bu durumdan faydalanmaktadır. Nitekim ideolojik olarak bakıldığında, Vietnam’ın karşısında konumlanması gereken ABD’yle iyi ticari ilişkilere sahip olduğu görülmektedir. Bu da “Bambu Diplomasisi”ne uygundur.
Vietnam, ekonomik ve ticari ilişkilerin yanı sıra siyasi ilişkilerinde de Bambu Diplomasisi’nin gerekleri uyarınca hareket etmektedir. Örneğin 25 Haziran 2023 tarihinde ABD Uçak Gemisi USS Ronald Reagan, 2018 senesinden bu yana ilk kez Vietnam’ı ziyaret etmiştir.[9] ABD uçak gemisinin Vietnam’a vardığı sırada Çin Başbakanı Li Qang’ın daveti üzerine resmi ziyaret için Çin’e giden Vietnam Başbakanı Pham Minh Chinh, Pekin’e ulaşmıştır. Görüşmeler sırasında Li, Vietnam ile Çin’in Güney Çin Denizi’ndeki sorunları birlikte aşabileceklerine dikkat çekmiş; Pham ise Vietnam’ın bağımsızlık savaşında Çin’in verdiği desteği asla unutmayacaklarını dile getirmiştir.[10]
Vietnam Dışişleri Bakanı Bui Tanh, görüşme kapsamında her iki ülkenin liderlerinin istikrarlı, sağlıklı, etkili ve kalıcı bir şekilde kapsamlı bir stratejik işbirliği geliştirmek için siyasi güveni geliştirmenin ve farklılıkları uygun şekilde yönetmenin önemini vurguladıklarını; ayrıca Pekin’in Hanoi’yle dostane ilişkilere önem verdiğini söylemiştir. Buna ek olarak özellikle parti kanalıyla güvenlik ve savunma gibi kilit alanlarda ikili işbirliğini daha da derinleştirme noktasındaki samimiyetini ifade etmiştir.[11]
Bazı analistler, bu iki olayı Vietnam’ın iki büyük güç arasında denge kurmaya çalışmasıyla ilişkilendirmektedir.[12] Bu bağlamda kapsamlı ortaklığın onuncu yılının kutlanması hasebiyle Vietnam’a demirleyen ABD gemisi, aslında Çin’e karşı endişelere sahip iki ülkenin birliktelik mesajı olarak okunmuştur.
Neticede Vietnam’ın dış politikası “Bambu Diplomasisi” ilkesiyle uyumlu şekillenen dengeli bir dış politika niteliği taşımaktadır. Vietnam, bu ilkenin bir gereği olarak milli çıkarlar dışında esnek yaklaşımlar sergilemekte ve farklı tarafların çatışması durumunda taraf tutmaktan sakınmaktadır. ABD-Çin rekabeti bağlamında da bu yolu izlemekte, taraflarla sorunlarını barışçıl yollarla çözme yoluna gitmekte ve iki ülkeyle de ilişkilerini geliştirmektedir.
[1] “Viet Nam’s Export and Import 2022”, Vantage Logisic Corp., vantage-logistics.com.vn/viet-nams-export-and-import-2022-bv216.htm#:~:text=In%202022%2C%20the%20total%20export,increase%20over%20the%20previous%20year., (Erişim Tarihi: 02.06.2023).
[2] Aynı yer.
[3] “Japanese Expert Lauds Vietnam’s “Bamboo Diplomacy”, Vietnam +, en.vietnamplus.vn/japanese-expert-lauds-vietnams-bamboo-diplomacy/255590.vnp, (Erişim Tarihi: 01.07.2023).
[4] Linh Ha, Hong Nhung, “Vietnam’s Bamboo Diplomacy: From Tradition to Innovation”, Vietnam +, en.vietnamplus.vn/vietnams-bamboo-diplomacy-from-tradition-to-innovation/251418.vnp, (Erişim Tarihi:02.06.2023).
[5] Trường Lăng, “Export-Import of Vietnam Set a New Record in 2022, Unlocking Tremendous Potentials in International Trade.”, Viettonkin, www.viettonkinconsulting.com/global-business/export-import-of-vietnam-set-a-new-record-in-2022-unlocking-tremendous-potentials-in-international-trade/#:~:text=In%20the%20first%2011%20months,of%20the%20national%20trade%20turnover., (Erişim Tarihi: 02.06.2023).
[6] “US–Vietnam Trade Ties: Challenge Ahead”, Journal of Indo Pacific Affairs, www.airuniversity.af.edu/JIPA/Display/Article/3344116/usvietnam-trade-ties-challenge-ahead/#:~:text=Vietnam’s%20Growing%20Trade%20Surplus%20with%20the%20United%20States,-Vietnam’s%20ballooning%20trade&text=6%20In%202022%2C%20total%20US,amounting%20to%20USD%2011.3%20billion, (Erişim Tarihi: 02.06.2023).
[7] Khanh Vu, “Vietnam Posts Record 2022 Trade Surplus with U.S. as China Deficit Rises”, Zawya, www.zawya.com/en/world/china-and-asia-pacific/vietnam-posts-record-2022-trade-surplus-with-us-as-china-deficit-rises-xfwumvob, (Erişim Tarihi: 10.01.2023).
[8] “China Exports to Vietnam”, Trading Economics, tradingeconomics.com/china/exports/Vietnam, (Erişim Tarihi: 02.06.2023).
[9] “US’s Ronald Reagan Aircraft Carrier Arrives in Vietnam’s Danang”, Aljazeera, www.aljazeera.com/news/2023/6/25/uss-ronald-reagan-aircraft-carrier-arrives-in-vietnams-danang, (Erişim Tarihi: 25.06.2023).
[10] “Li Qiang Holds Talks with Prime Minister of Vietnam Pham Minh Chinh”, Embassy of the People’s Republic of China in United Arab Emirates, http://ae.china-embassy.gov.cn/eng/zgyw/202306/t20230630_11105948.htm, (Erişim Tarihi: 26.06.2023).
[11] Luis Linares Petrov, “Vietnam Praises Enhancement of Political Trust with China”, Prensa Latina, www.plenglish.com/news/2023/06/29/vietnam-praises-enhancement-of-political-trust-with-china/, (Erişim Tarihi: 29.06.2023).
[12] An Hai, “Analyst: US Carrier, Prime Minister’s Visits to Vietnam ‘No Coincidence’”, VOA, www.voanews.com/a/analyst-us-carrier-prime-minister-s-visits-to-vietnam-no-coincidence-/7159578.html, (Erişim Tarihi: 28.06.2023).
