İklim krizi, dünyanın iklim koşullarında meydana gelen köklü değişimleri ifade etmektedir. Küresel anlamda ortalama sıcaklıkların artması iklim krizinin en belirgin etkilerinden birisidir. İklim krizinden en çok etkilenen bölgeler arasında Akdeniz havzası bulunmaktadır. Akdeniz iklimi etki bölgesinde bulunan Balkanlar ise iklim krizinin olumsuz sonuçlarıyla her geçen sene daha çok yüzleşmektedir.
Balkanlar, Akdeniz ikliminin etkisi altında olması sebebiyle kuraklık her geçen gün şiddetini daha da artırmaktadır. Bu durum su kaynaklarının giderek tükenmesine ve tarımsal verimin düşmesine neden olmaktadır. Ayrıca iklim krizi, hava olaylarının giderek şiddetlenmesine neden olmaktadır. Bunun sonucunda da aşır yağışlar ortaya çıkmakta ve sel baskınlarına neden olmaktadır. Biyolojik anlamda çeşitliliğe sahip olan Balkanlar, iklim krizi nedeniyle bu çeşitliliği tehdit altındadır. Ekstrem hava olayları Balkanlar’ın ekosistemindeki çeşitliliği tehdit etmektedir ve birçok canlı türü yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Balkanlar için önemli bir ekonomik sektör olan tarım sektörü iklim krizi nedeniyle verim kaybı yaşamaktadır.
2024 yazında Balkan ülkeleri aşırı sıcaklar nedeniyle birçok zorlukla karşılaşmıştır. Hırvatistan’ın en popüler turistik şehirlerinden birisi olan Dubrovnik’de termometreler 30 dereceyi göstermiştir. Yetkililer bu sıcaklığın Adriyatik’te ölçülen en yüksek sıcaklık olduğunu ifade etmiştir. Bunun yanı sıra Sırbistan’da sıcaklar nedeniyle klima ve soğutucuların aşırı derece de kullanılması nedeniyle enerji tüketimi artmış ve elektrik kesintileri yaşanmıştır. Bu kesintiler yalnızca Sırbistan’la sınırlı kalmamış, Karadağ, Arnavutluk ve Bosna Hersek’te de gerçekleşmiştir.
Birçok Balkan ülkesi sıcaklıklar sebebiyle yaşlılara yönelik tedbirler almıştır. Yunanistan’da klimalı alanlar halka açılmış ve günün en sıcak saatlerinde ağır işlerde çalışmak yasaklanmıştır.[i] Bulgaristan’da aşırı sıcaklıklardan dolayı orman yangınları meydana gelmiştir. Çıkan yangınlar ülkenin güney ve güney batısına yayılmıştır. Kuzey Makedonya ve Arnavutluk’ta da orman yangınları ortaya çıkmıştır. Her iki ülke de AB’den yangınlar için yardım talep etmiştir. Türkiye, Karadağ, Sırbistan ve Slovenya yangın söndürme uçaklarını bu bölgelere göndermiştir.[ii]
Balkanlar’da yaşanan iklim krizi bölgesel ve uluslararası işbirliği gerektiren önemli bir sorundur. Bu bağlamda Balkan ülkeleri bölgesel açıdan işbirliği ve koordinasyonu sağlamak için çeşitli faaliyetlerde bulunmaktadır. Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Karadağ ve Sırbistan, bölgesel işbirliği kurarak Güneydoğu Avrupa Kuraklık Yönetim Merkezi’nin kurucu üyeleri olmuştur. Bu merkezin amacı kuraklığa karşı politikaların geliştirilmesi ve uygulanmasını tek bir merkezden koordine etmek amacıyla kurulmuştur. Batı Balkan ülkelerinin Hırvatistan hariç tamamı Güneydoğu Avrupa İklim Değişikliği Çerçeve Planı için anlaşma yapmışlardır. Bu plan bölge ülkelerinin iklim değişikliği için ortak bir vizyon oluşturmasını amaçlamaktadır. Karbon emisyonun azaltılması ve enerji verimliliğinin artırılması gibi iklim kriziyle mücadele etmek için başlıca hedefler belirlemiştir. Sürdürülebilir kalkınma için çalışmalar yapmaktadır.
Kısacası Güneydoğu Avrupa İklim Değişikliği Çerçeve Planı, bölgedeki ülkelerin iklim değişikliğiyle etkili bir şekilde başa çıkabilmesi için kapsamlı bir yol haritası sunmaktadır. Bu plan, ortak stratejiler geliştirmeyi, riskleri yönetmeyi, enerji ve sürdürülebilirliği artırmayı, kurumsal kapasiteyi güçlendirmeyi ve finansmanı sağlamayı amaçlamaktadır. Bölgesel işbirliği ve koordinasyon, bu planın başarısı için kritik öneme sahiptir.
AB katılım konusundaki sürecinde iklim değişikliğine önem vermektedir. Bu çerçevede Katılım için Bölgesel Çevre Ağı’nı (RENA) oluşturmuştur. Halihazırda AB’ye katılım için müzakerelerde bulunan Balkan ülkeleri de bu ağı desteklemektedir.
Sonuç olarak Balkanlar, Akdeniz havzasında yer alan önemli biyolojik çeşitliliğe sahip olan bir bölgedir. Maalesef ki iklim krizinden de en çok etkilenen bölge olmuştur. İklim krizi sebebiyle hem insanların hem de diğer canlıların hayatı tehlike altındadır. Bu krizin etkilerini aşabilmek için her ülke kendi içerisinde önlemler almaya çalışmaktadır. Ancak iklim krizi küresel bir sorundur. Bu bağlamda ülkeler bölgesel işbirlikleri kurarak iklim krizinin etkilerini aşmaya çalışmaktadır. Balkan devletleri de daha hızlı çözümler üretebilme ve önlemler alabilme adına bölgesel işbirliğine gitmektedirler. Gelecekte bu önlemlerin tüm Kıta Avrupası’na yayılmasında fayda vardır.
[i] “Aşırı sıcaklar Güney Avrupa ve Balkanlar’ı vurdu”, Euronews, https://tr.euronews.com/green/2024/07/17/asiri-sicaklar-guney-avrupa-ve-balkanlari-vurdu, (Erişim Tarihi: 27.07.2024).
[ii] “Balkan ülkeleri aşırı sıcaklar nedeniyle çıkan orman yangınlarıyla mücadele ediyor”, Euronews, https://tr.euronews.com/2024/07/17/balkan-ulkeleri-asiri-sicaklar-nedeniyle-cikan-orman-yanginlariyla-mucadele-ediyor, (Erişim Tarihi: 27.07.2024).
