İklim krizi ve sürdürülebilir bir dünya açısından önemli bir dönüm noktası olan Taraflar Konferansı (COP) Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ni (UNFCCC) imzalayan ülkelerin bir araya gelmesiyle bu sene 29. kez düzenlenecektir. Hem 1992 yılında imzalanan Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi hem de iklim değişikliğinin azaltılması, adaptasoyonu ve finansmanı hakkında 2015 yılında imzalanan Paris Anlaşması kapsamında hayata geçirilen COP’a her sene başka bir ülke ev sahipliği yapmaktadır.
İklim sistemine tehlikeli antropojenik müdajaleyi önleyecek bir düzeyde sabitlemek için birlikte hareket eden Taraflar Konferansı, bu sene 11-22 Kasım 2024 tarihlerinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü şehrinde “Yeşil Dünya için Dayanışma İçinde” teması altında binlerce profesyonelin katılımı ile gerçekleşecektir.[i]
Yayımlanan gündem ve tematik günler programına bakarak bu toplantının; Paris Anlaşması üzerinden ülkelerin ne kadar ilerlediklerini sunmaları, düşük sera gazı emsiyonlu kalkınma stratejilerinin geliştirilmesi, düşük karbonlu teknolojilere teşvikler oluşturulması, iklim finansmanını arttırmanın yollarının tartışılması, kolektif ilerlemenin sağlanması, sürdürülebilir dijital dönüşümlerin belirlenmesi, gıda güvenliği hakkındaki çözüm önerileri, kentsel iklim eylemlerinin finansmanı hakındaki ortak noktaların bulunması, iklim değişiliğinden olumsuz etkilenen ülkelere yardımların yapılmasının öneminin altının çizilmesi, adaptasyon statejilerinin oluşturulması ve birçok benzeri konu başlığı altında ilerlemesinin planlandığı görülmektedir.[ii] Ayrıca bu konferans, “Finans COP’u” olarak adlandırılmakta ve iklim finansmanı katkılarının küresel ihtiyaçlara uyumlu hale getirilmesi fırsatının peşinden gidilmektedir.[iii]
Özellikle iklim adaleti üzerine oluşan hassasiyet yıldan yıla artmaktadır. Emisyon üzerinde en az sorumlu olan ancak iklim değişikliğinden en çok etkilenen yoksul ve gelişmekte olan ülkeler büyük bir endişe kaynağıdır. Dünyadaki sera gazı emisyonunun yaklaşık %4’ü Afrika kıtasından yapılmasına rağmen değişikliklerden en fazla etkilenen kıta da Afrika’dır. Benzer bir oranla ada devletlerinin sera gazı emisyonu %1 civarında iken bu ülkeler su altında kalarak yok olma tehlikesiyle yüzleşmektedirler.[iv] Gelişmiş ülkelerin, kendi ekonomik büyümelerini sürdürürken, gelişmekte olan ülkeleri iklim krizinin sonuçlarıyla baş başa bırakması “iklim adaleti” ilkesine aykırı olarak değerlendirilmektedir.
Hazar Denizi’ndeki rezervlerin varlığı sebebiyle ülke ekonomisinin büyük bir çoğunluğu petrol ve doğalgaz ihracatına dayanan Azerbaycan’ın sürdürülebilirlikle ilgili tutumu oldukça önemlidir. AB, Azerbaycan gazının önemli bir ithalatçısı ve 2022 yılında Azerbaycan’dan gaz ithalatını 2027’ye kadar iki katına çıkarmak için bir anlaşma imzalamıştır. Azeybaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, diğer fosil yakıt zengini ülkelerin “yatırım ve üretime devam etme hakkını savunacağını” çünkü “dünyanın buna ihtiyacı olduğunu” söylemektedir.[v] Bunların yanı sıra ülkenin 2050 yılına kadar sera gazı emisyonlarını %40 oranında azaltma ve ülkenin yenilenebilir enerji kapasitesinin %30 oranına çıkartma amaçları COP29 kapsamında bildirilmiştir.[vi]
Temiz ve sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı, küresel olarak kabul görmüş bir insan hakkıdır. İklim krizi, yaşam, barınma, gıda ve su hakları başta olmak üzere başka birçok insan hakkını da etkilemektedir. Başta fosil yakıtların yakılması nedeniyle atmosferde artan sera gazı konsantrasyonları, ısıyı hapsederek ağır sonuçlar doğurmaktadır. İnsanlar, bir çok ülkede bu zarardan şimdiden etkilenmiş durumdadırlar; bu durumun hem hızı hem de ölçeği, öngörülebilir gelecekte katlanarak ve değişken bir şekilde daha da artacaktır.[vii]
Bu yüzden Azerbayucan’ın ev sahipliğinde gerçekleşecek COP29, iklim değişikliğiyle mücadele konusunda uluslararası işbirliğini güçlendirmek için kritik bir platformdur. Bu toplantı, ülkelerin iklim hedeflerini güncellemeleri, emisyonları azaltma taahhütlerini artırmaları ve finansman gibi konularda anlaşmalar yapmaları için bir fırsat sunmaktadır.
COP29’un önemi şu başlıklar altında özetlenebilir:
- Emisyon Hedefleri: Ülkelerin Paris Anlaşması’ndaki taahhütlerini gözden geçirmeleri ve yeni hedefler belirlemeleri beklenmektedir. Bu, küresel sıcaklık artışını 1.5°C ile sınırlama çabalarına katkı sağlayacaktır.
- Finansman: Gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliğiyle başa çıkabilmeleri için gerekli finansmanın sağlanması önemlidir. COP29, bu konuda yeni taahhütlerin alınmasına zemin hazırlayabilir.
- Uyum Stratejileri: İklim değişikliğine uyum sağlamak için gerekli stratejilerin geliştirilmesi, ülkelerin bu süreçte daha dayanıklı hale gelmelerine yardımcı olacaktır.
- Uluslararası İşbirliği: İklim değişikliği küresel bir sorun olduğundan ülkeler arasında işbirliği ve dayanışma, çözümler geliştirmek için hayati önem taşır.
Bu nedenle Azerbaycan’da düzenlecek olan COP29, iklim eylemi açısından önemli bir dönüm noktası olarak değerlendirilmektedir.
[i] “With fewer than 100 days to COP29, what’s on the agenda?”, Weforum, https://www.weforum.org/agenda/2024/08/what-is-cop29-climate-change-summit-priorities/, (Erişim Tarihi: 23.10.2024).
[ii] “COP29 Agenda and Thematic Days Published”, Chec International, https://www.checinternational.org/news/cop29-agenda-and-thematic-days-published, (Erişim Tarihi: 23.10.2024).
[iii] Aynı yer.
[iv] “Azerbaycan, tarihindeki en büyük uluslararası organizasyon olan COP 29’a hazırlanıyor”, AA, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/azerbaycan-tarihindeki-en-buyuk-uluslararasi-organizasyon-olan-cop-29a-hazirlaniyor/3309149#, (Erişim Tarihi: 23.10.2024).
[v] “Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP29): Sorular ve Yanıtlar”, HRW, https://www.hrw.org/tr/news/2024/09/24/questions-and-answers-united-nations-climate-change-conference-cop29#_Why_is_the, (Erişim Tarihi: 23.10.2024).
[vi] “In Solidarity for a Green World”, COP29, https://cop29.az/en/home, (Erişim Tarihi: 23.10.2024).
[vii] Aynı yer.
