Çin ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD), dünyanın en büyük iki ekonomisini oluşturmaktadır.[1] Bu da iki devlet arasında hem bölgesel hem de küresel düzeyde önemli bir rekabetin yaşanmasına sebebiyet vermektedir. Nitekim söz konusu rekabetin jeopolitik, jeoekonomik ve jeostratejik birçok boyutunun bulunduğu söylenebilir. Bu yüzden de taraflar, çeşitli stratejiler geliştirmeye ve avantajlı sonuçlar elde etmeye dönük arayışlara yönelmektedir.
Bu kapsamda ABD, Soğuk Savaş döneminde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne (SSCB) karşı uyguladığı ve avantajlı sonuçlar elde ettiği çevreleme stratejisini[2] Çin’e karşı da hayata geçirmeye başlamıştır. Bu sebeple de Washington ile Pekin arasındaki rekabet, bölgesel bir mahiyete bürünmektedir.
Öte yandan 24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı da iki ülke arasındaki rekabete yansımış ve güç dengeleri üzerinde etkili olmuştur. Zira Çin, ABD ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) karşıtlığı üzerinden bir kampanya yürütmektedir. Bu bağlamda Çin’in stratejisi, SSCB’yle benzerlik göstermektedir.
Dahası Çin ve Rusya, her ne kadar uzun vadede jeopolitik anlamda birer rakip olarak gözükseler de kısa vadede ABD ve NATO karşıtlığı üzerinden dile getirilen çok kutupluluk arayışları bağlamında birer müttefiktir.
Hem Washington’un çevreleme stratejisinden kaynaklanan rekabetin bölgesel çerçevesinin ön plana çıkması hem de Pekin ile Moskova’nın Batı karşıtlığı üzerinden birliktelik görüntüsü vermesi, Rusya’nın Asya-Pasifik Bölgesi’ndeki olaylara geçmişe nazaran daha fazla müdahil olmasına yol açmaktadır.
Bu çerçevede 27 Haziran 2023 tarihinde Tayvan yakınlarında Rusya’ya ait iki savaş gemisinin görüntülenmesi oldukça mühimdir.[3] Nitekim Tayvan Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, 23 Haziran 2023 tarihinde Rus fırkateynleri hem Tayvan’ın doğu kıyılarında hem de Tayvan Boğazı’nın kuzey-güney hattında görülmüştür.[4]
Aynı zamanda söz konusu açıklamada gemilerin Tayvan’ın müdahale bölgesinden ayrıldığı söylenmiş; lakin ne kadar uzaklıktaki bir mesafede tespit edildikleri söylenmemiştir.[5] Bu durum, Çin ile Batı arasında yükselerek devam eden Tayvan Krizi’nde Pekin’in Moskova’nın desteğini aldığı şeklinde yorumlanabilir. Buna ek olarak söz konusu gelişme, Rusya ile Çin’in Batı’ya meydan okuması olarak da değerlendirilebilir.
Tüm bunların yanı sıra Rusya’nın Interfax Haber Ajansı’nın 23 Haziran 2023 tarihinde bildirdiği haberde, Rus Pasifik Filosu’ndan bir geminin Güney Çin Denizi’ni geçtiği ve ardından Filipinler’e yakın bir noktadan güney bölgelerine girdiği söylenmiştir.[6] Tayvan Krizi’nin yanı sıra Güney Çin Denizi temelli ihtilafların da önemli bir bölgesel sorun olduğu düşünüldüğünde, Moskova’nın Asya-Pasifik’teki sorunlara müdahil olmaya başladığı ifade edilebilir.
Nitekim Pekin, Güney Çin Denizi üzerinde Dokuz Çizgi Hattı denen bir sistemle hak iddia etmektedir.[7] Filipinler de bu problemi derinden hisseden devletlerin başında gelmektedir. Bu bölgede de bir Rus gemisinin görüntülenmesi, Moskova’nın bölgeye ve bölgesel sorunlara ilgisinin arttığını net bir şekilde gözler önüne sermiştir.
Tüm bu bilgilerden hareketle, Moskova ile Pekin’in Batı’ya karşı müşterek stratejiler yürüteceklerini göstermeye çalıştıkları söylenebilir. Dahası Rusya, batı sınırında Ukrayna’yla savaşırken; doğusundaki olaylarla da ilgilenebileceği ve dolayısıyla Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan işlerin kendisi için yolunda gittiği mesajını vermek istiyor olabilir.
Sonuç olarak her ne kadar uzun vadede karşı karşıya gelebilecekleri birtakım meseleler olsa da Çin ile Rusya arasında Batı karşıtlığı üzerinden şekillenen bir birliktelik inşa edildiği açıktır. Bununla birlikte söz konusu birlikteliğin geleceği ve sınırları ise tartışmalıdır. Zira Asya-Pasifik’te yaşanması muhtemel bir sıcak çatışmada Moskova’nın Pekin’e destek verip veremeyeceği belirsizdir.
[1] “The World’s Largest Economies”, World Data Info, https://www.worlddata.info/largest-economies.php, (Erişim Tarihi: 03.07.2023).
[2] “The History of Containment Policy”, Thought Co, https://www.thoughtco.com/definition-of-containment-2361022, (Erişim Tarihi: 03.07.2023).
[3] “Japan Says Russian Warships Spotted Near Taiwan, Okinawa Islands, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/japan-says-russian-warships-spotted-near-taiwan-okinawa-islands-2023-07-01/, (Erişim Tarihi: 03.07.2023).
[4] Taiwan Detects Two Russian Warships Near Its Waters”, Reuters, https://www.aljazeera.com/news/2023/6/28/taiwan-detects-two-russian-warships-near-its-waters, (Erişim Tarihi: 03.07.2023).
[5] Taiwan Detects Two Russian Warships Off Its Coast”, The Moscow Times, https://www.themoscowtimes.com/2023/06/28/taiwan-detects-two-russian-warships-off-its-coast-a81672, (Erişim Tarihi: 03.07.2023).
[6] Russian Warships Spotted off Taiwan’s East Coast ‘on Way Home’ from Komodo Drills”, South China Morning Post, https://www.scmp.com/news/china/military/article/3225800/russian-warships-spotted-taiwans-east-coast-way-home-komodo-drills, (Erişim Tarihi: 03.07.2023).
[7] “What Is Nine-Dash Line? The Basis of China’s Claim to Sovereignty over South China Sea”, The Print, https://theprint.in/theprint-essential/what-is-nine-dash-line-the-basis-of-chinas-claim-to-sovereignty-over-south-china-sea/469403/, (Erişim Tarihi: 03.07.2023).
