Günümüzde pek çok ülke, enerji politikalarını şekillendirirken hem kaynak çeşitliliğini sağlamak hem de çevresel sürdürülebilirliği gözetme gerekliliğiyle karşı karşıya kalmaktadır. Bu perspektifte Kazakistan, enerji arzının güvence altına alınması ve sera gazı emisyonlarının azaltılması amacıyla yenilenebilir enerji alanındaki yatırımlarını öncelikli stratejik hedeflerden biri olarak konumlandırmıştır.
Kızılorda bölgesi, coğrafi ve iklimsel özellikleri sayesinde yenilenebilir enerji potansiyeli açısından öne çıkan bir bölge konumundadır. Özellikle geniş açık arazileri, yüksek güneşlenme süresi ve elverişli rüzgâr koşulları ile güneş ve rüzgâr enerjisi yatırımları için elverişli koşullar sunmaktadır. Çin’in önde gelen enerji firmalarının bu bölgede gerçekleştirdiği yatırımlar ise sadece enerji üretimini çeşitlendirmekle kalmayıp aynı zamanda bölgesel kalkınma ve çevresel iyileşme süreçlerine de katkı sağlamaktadır
Aral Gölü, Orta Asya’nın kuzeybatısında, Kazakistan ve Özbekistan arasında yer alan, tarihsel olarak dünyanın en büyük 4. gölü olarak bilinen bir iç su kütlesi konumundadır. Yaklaşık olarak 67.000 km²’lik yüzölçümüyle 1960’lara dek biyolojik çeşitlilik açısından oldukça zengin bir bölge olan göl, aynı zamanda ulaşım, balıkçılık ve sulama gibi birçok sosyoekonomik faaliyetin merkezi olarak yer almaktaydı. Gölü besleyen en önemli iki nehir olan Amu Derya ve Siri Derya’nın sularının Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği döneminde büyük ölçekli tarım projeleri için yönlendirilmesiyle birlikte gölün su seviyesi zaman içerisinde düşmeye başlamıştır [1]
Kazakistan, enerji politikalarında kaynak çeşitliliğini artırmak, karbon nötr hedeflerine ulaşabilmek ve çevresel iyileşmeyi desteklemek adına yenilenebilir enerji yatırımlarına stratejik öncelik sağlamaktadır. Bilhassa Aral Gölü havzası gibi ekolojik tahribatın yoğun yaşandığı bölgelerde, sürdürülebilir enerji projeleriyle hem ekonomik kalkınmanın desteklenmesi hem de çevresel rehabilitasyonun sağlanması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede güneş ve rüzgâr enerjisi santralleri aracılığıyla bölgenin enerji üretim kapasitesinin artırılması, yerel istihdam olanaklarının genişletilmesi ve altyapının modernize edilmesi amaçlanmaktadır.
Son yıllarda Kazakistan, Kızılorda bölgesinde yenilenebilir enerji alanında önemli pek çok yatırım gerçekleşmektedir. 2025 yılının Ocak ayında Kazakistan Su Kaynakları Bakanlığı, ülkenin devreye koyduğu koruma planı sayesinde Aral Gölü’nün Kazakistan toprakları içerisinde kalan kuzey bölümündekisu hacminde %42 oranında bir artış sağlandığını bildirmiştir.[2] Bunun yanı sıra Çin merkezli enerji devi China Huadian Corporation’ın Şieli ilçesinde başlattığı güneş enerji santrali projesi de dikkat çekmektedir. Bu proje kapsamında Yenbekşi kırsal bölgesine bağlı Kosuyenki köyü yakınlarında 40 (Megawatt) MW kapasiteli bir güneş enerji santrali inşa edilmektedir. Yaklaşık olarak 11,5 milyar Tengeye mal olacak proje, inşaat aşamasında 100’ü aşkın yerel halka geçici istihdam sağlarken, faaliyete geçtiğinde 10 kalıcı istihdam pozisyonu yaratmayı hedeflemektedir. Bu projenin yıllık 50.000 ton karbondioksit emisyonunu azaltması hedeflenmektedir.
Bölgedeki bir diğer büyük yatırım ise Uranus Wind LLP şirketi tarafından Aral Denizi bölgesinde gerçekleştirilen 50 MW kapasiteli rüzgar enerji santrali projesidir. Bu projenin yatırım maliyeti yaklaşık 17 milyar tenge olarak belirlenmiş olup bölgedeki en büyük rüzgar enerji girişimi olarak ön plana çıkmaktadır. Proje çerçevesinde yaklaşık 200 işçinin inşaat sürecinde çalışacağı, santral işletmeye alındıktan sonra ise 12 kişiye sürekli iş imkânı sağlanacağı belirtilmiştir. Bununla birlikte proje kapsamındaki eğitim programlarıyla yerel uzmanların yurtdışında ileri eğitim almaları sağlanarak bölgenin insan kaynağının güçlendirilmesi hedeflenmektedir.[3]
Bölgede gerçekleştirilen yenilenebilir enerji yatırımları sadece güneş ve rüzgar enerjisiyle sınırlı değildir. Türk enerji şirketi Aksa Enerji’nin de bölge merkezinde 215 milyar tenge tutarında bir termik santral projesini hayata geçirmesi ve BI Group’un Aral ilçesinde 30 MW kapasiteli güneş enerji santrali yatırımı da bölgedeki enerji çeşitlendirme stratejisinin kapsamını genişletmektedir.[4]
Çin ise Kuşak ve Yol Girişimi çerçevesinde Orta Asya’daki ekonomik etkisini artırmayı ve kendi yenilenebilir enerji teknolojilerini ihraç ederek bölgedeki enerji dönüşümüne liderlik etmeyi hedeflemektedir. Sincan Ekoloji ve Coğrafya Enstitüsü (XIEG), bu girişim kapsamında Aral Gölü bölgesinde pamuk tarımı için su tasarruflu entegre bir sulama sistemi geliştirmiş ve 25 hektarlık bir teknoloji gösterim alanı kurmuştur. Teknoloji, 200 hektarlık alanda uygulanmış ve bu sistem, yerel pamuk tarlalarına kıyasla verim ve su tasarrufu açısından iki kat daha etkili olmuştur.[5] Aral Gölü çevresinde başlatılan ortak projeler, yalnızca enerji üretimini artırmakla kalmayıp aynı zamanda Kazakistan’ın uluslararası enerji işbirliklerini güçlendirmesine ve yeşil kalkınma vizyonunu somut adımlarla desteklemesine olanak tanımaktadır.
Sonuç olarak, Kazakistan’ın Kızılorda bölgesinde Çinli firmaların katılımlarıyla gerçekleştirilen yenilenebilir enerji projeleri, bölgenin ekonomik ve çevresel gelişimine önemli katkılar sağlamaktadır. Yatırımlar sayesinde bölgenin enerji altyapısı güçlenmekte, istihdam olanakları artmakta ve çevresel sürdürülebilirlik sağlanmaktadır. Ayrıca Çin’in bölgedeki aktif varlığı, Kazakistan’ın yenilenebilir enerji alanında uluslararası ortaklıklar oluşturma stratejisinin somut bir göstergesi niteliğindedir. Bu projelerin başarısı, gelecekte Kazakistan’ın enerji politikalarının şekillenmesinde ve bölgesel kalkınma planlarında yenilenebilir enerjinin daha fazla yer almasına öncü olacaktır.
[1] “Drying up of the Aral Sea”, Ecohubmap, https://www.ecohubmap.com/hot-spot/drying-up-of-the-aral-sea/1b2m24klj2r26q3, (Erişim Tarihi: 04.04.2025).
[2] “Water level is rising in Kazakhstan’s portion of Aral Sea”, Eurasianet, https://eurasianet.org/water-level-is-rising-in-kazakhstans-portion-of-aral-sea, (Erişim Tarihi: 04.04.2025).
[3] “Солнечную электростанцию построят в Аральском районе”, Golos Naroda, https://golos-naroda.kz/39615-solnechnuiu-elektrostantsiiu-postroiat-v-aralskom-raione-1730207371/, (Erişim Tarihi: 04.04.2025).
[4] “Aksa Enerji, Kazakistan’da yeni yatırım için düzenlenen törene katıldı”, AA, https://www.aa.com.tr/tr/isdunyasi/enerji/aksa-enerji-kazakistandaki-yeni-yatirim-icin-duzenlenen-torene-katildi/675302, (Erişim Tarihi: 04.04.2025).
[5] “BRI’s emphasis on environmentally friendly practices has benefited Central Asia countries”, Global Times, https://www.globaltimes.cn/page/202309/1297793.shtml, (Erişim Tarihi: 04.04.2025).
