Amazon bölgesi, elektrik altyapısının en sınırlı olduğu yerlerden biridir. Kırsal topluluklar genellikle fosil yakıtlı jeneratörlere veya devlet destekli enerji projelerine bağımlıdır. Ancak, yoğun ormanlık alanlar ve uzak mesafeler, enerji nakil hatlarının bakımını zorlaştırmakta ve sık sık elektrik kesintilerine yol açmaktadır.
Elektrik kesintileri, gıda muhafazasını zorlaştırmakta, eğitim ve sağlık hizmetlerini kısıtlamakta ve ekonomik faaliyetleri sekteye uğratmaktadır. Balıkçılık ve tarımla geçimini sağlayan topluluklar, soğutma ve işleme tesisleri olmadığı için ürünlerini uzun süre saklayamamakta ve ekonomik kayıplar yaşamaktadır. Bu nedenle, sürdürülebilir ve güvenilir enerji kaynaklarına erişim kritik bir önem taşımaktadır.
Güneş enerjisi, Amazon’daki topluluklar için bağımsız, düşük maliyetli ve çevre dostu bir çözüm sunmaktadır. Santa Helena do Inglês topluluğunda kurulan 132 fotovoltaik panel ve 54 lityum batarya, bölgeye kesintisiz enerji sağlayarak ekoturizm, balıkçılık ve eğitim olanaklarının gelişmesine katkı sağlamaktadır.[1] Elektrik sayesinde internet erişimi mümkün hale gelmiş, böylece eğitim ve ticari faaliyetler sürdürülebilir bir yapıya kavuşmuştur.
Ayrıca, güneş enerjisi fosil yakıt kullanımını azaltarak karbon salınımını düşürmekte ve bölgedeki çevresel sürdürülebilirliği desteklemektedir. Topluluklar, dışa bağımlılığı azaltarak kendi kendine yeterli bir enerji modeline geçiş yapmaktadır.
Amazon’un doğal güzellikleri, ekoturizm açısından büyük bir potansiyel sunmaktadır. Ancak, turizmin gelişmesi için istikrarlı bir elektrik altyapısı gereklidir. Santa Helena’daki Vista Rio Negro ekoturizm tesisi, güneş enerjisi sayesinde kesintisiz hizmet sunarak bölgeye gelen turistlerin konforunu artırmış ve yerel halk için yeni istihdam olanakları yaratmıştır.
Balıkçılık da bölgenin temel geçim kaynaklarından biridir. Güneş enerjisiyle çalışan buz fabrikası, balıkçıların ürünlerini uzun süre muhafaza etmelerine olanak tanımaktadır. Günlük üç ton buz üretim kapasitesine sahip bu tesis, yerel ekonomiyi destekleyerek balıkçılığın sürdürülebilirliğini artırmaktadır.[2] Ayrıca, fabrikada beş kalıcı iş imkânı yaratılmış ve bölgedeki ekonomik hareketlilik canlanmıştır.
Amazon, iklim değişikliğinin etkilerini en yoğun hisseden bölgelerden biridir. Son yıllarda yaşanan aşırı kuraklık ve su seviyelerindeki değişimler, balıkçılığı ve ekoturizmi olumsuz etkilemiştir. Vista Rio Negro Inn, su seviyelerinin düşmesi nedeniyle 2024 yılında faaliyetlerine dört ay ara vermek zorunda kalmıştır.
Bu tür krizlerle başa çıkabilmek için yenilenebilir enerji yatırımları büyük önem taşımaktadır. Bölgede kurulan iki büyük güneş santrali, toplulukların enerji güvenliğini sağlayarak uzun vadeli sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunmaktadır. Güneş enerjisi, elektrik kesintilerini önleyerek yerel halkın ekonomik faaliyetlerini kesintisiz sürdürmesine yardımcı olmaktadır.
Amazon’daki sürdürülebilir kalkınma modelleri, yenilenebilir enerji, ekoturizm, sürdürülebilir balıkçılık ve doğal kaynak yönetimi gibi temel unsurlar üzerine inşa edilmektedir. Amazon Sürdürülebilir Vakfı (FAS) tarafından desteklenen projeler, bölgedeki toplulukların ekonomik bağımsızlığını artırmakta ve enerji güvenliğini sağlamaktadır.
Bunun en iyi örneklerinden biri, Carauari topluluğunda kurulan 80 panelden oluşan güneş santralidir.[3] Bu tesis, yerel halkın Amazon’un yerel bitkilerinden üretilen yağların ticaretini yapmasına olanak tanımaktadır. Güneş enerjisi destekli üretim, ekonomik hareketliliği artırarak bölgedeki geleneksel üretim süreçlerini modernleştirmektedir.
Amazon’un sürdürülebilir kalkınmasını sağlamak için yenilenebilir enerji yatırımlarının artırılması, bölgedeki enerji güvenliğini sağlamak açısından en kritik adımlardan biri olarak öne çıkmaktadır. Güneş enerjisi santrallerinin yaygınlaştırılması, kırsal toplulukların dışa bağımlılığını azaltırken, fosil yakıt kullanımını da en aza indirecektir. Daha fazla fotovoltaik panel ve batarya sisteminin kurulması, bölgedeki balıkçılık, tarım, eğitim ve sağlık sektörlerine doğrudan fayda sağlayacaktır. Örneğin Santa Helena’da olduğu gibi güneş enerjisiyle çalışan buz fabrikaları, balıkçıların ürünlerini daha uzun süre saklamasına olanak tanırken, yerel ekonomiye büyük katkı sağlayacaktır. Ayrıca enerji altyapısının güçlendirilmesi, diğer kırsal toplulukların da benzer projelerden faydalanmasını sağlayarak Amazon’un geniş bir bölgesinde ekonomik dönüşümü hızlandıracaktır.
Yerel halkın karar alma süreçlerine katılımının artırılması, sürdürülebilir kalkınma projelerinin uzun vadeli başarısını garanti altına almak açısından kritik bir unsurdur. Toplulukların ihtiyaçlarını ve beklentilerini doğrudan karşılayan projeler geliştirilmesi, bölgedeki ekonomik büyümeyi hızlandıracaktır. Yerel yönetimlerin, sivil toplum kuruluşları ve uluslararası çevre örgütleriyle işbirliği yaparak daha fazla finansal ve teknik destek sağlaması, sürdürülebilir kalkınma modellerinin başarısını artıracaktır. Bu çerçevede Amazon’daki kırsal toplulukların kendi ekonomik ve çevresel kalkınma süreçlerinde aktif rol almaları, uzun vadede enerji güvenliğini, ekoturizmi ve yerel üretimi destekleyen bir yapı oluşturacaktır.
Amazon’un geleceği, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı sürdürülebilir kalkınma modellerinin başarısına bağlıdır. Santa Helena do Inglês ve Carauari gibi topluluklarda uygulanan projeler, yenilenebilir enerjinin ekonomik ve sosyal kalkınmaya nasıl katkı sağladığını göstermektedir. Güneş enerjisi, ekoturizm, sürdürülebilir balıkçılık ve doğal kaynak yönetimi gibi stratejiler, Amazon’un hem ekonomik hem de çevresel geleceğini güvence altına alabilecek potansiyele sahiptir.
Bu çerçevede, gelecekte Amazon’daki enerji projelerinin daha geniş çapta uygulanması ve farklı sektörlerle entegre edilmesi, bölgedeki kırsal toplulukların uzun vadeli kalkınmasını destekleyecektir. Amazon’un doğal dengesini koruyarak toplulukların refahını artırmak, sadece bölgesel değil, küresel ölçekte de büyük bir çevresel ve ekonomik kazanım olacaktır.
[1] Osava, Mario. “Solar Energy Sustains the Development of Amazonian Communities in Brazil”, Global Issues, https://www.globalissues.org/news/2025/03/05/39248, (Erişim Tarihi: 09.03.2025).
[2] Aynı yer.
[3] Aynı yer.
