24 Mayıs 2024 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) senatörler Pete Ricketts ve Jeanne Shaheen, Avrupa ülkeleri ile Taipei arasındaki işbirliğinin geliştirilmesini teşvik etmek amacıyla Avrupa’nın Tayvan’a Amerikan yapımı silah transferini kolaylaştıracak bir yasa tasarısında bulunmuştur.
Cumhuriyetçi senatör Ricketts ve Demokrat senatör Shaheen, Avrupa’daki NATO ülkelerinin Tayvan’ın savunmasını desteklemek üzere Amerikan ekipmanlarını daha kolay transfer edebilmeleri için bir mekanizma oluşturmayı amaçlayan Avrupa Kararlılığı Yoluyla Tayvan’ın Kalıcı Güvenliği için Seçenekler Oluşturma (BOLSTER) Yasası’nı önermiştir. Yasa tasarısı, Çin’in Tayvan çevresinde iki günlük büyük bir askeri tatbikat başlatmasının ardından ve Tayvan Cumhurbaşkanı seçilen William Lai’nin (賴清德) yemin töreninin ardından gündeme gelmiştir. Söz konusu tasarı, yürürlüğe girmesinden sonra 90 günden daha kısa bir süre içinde Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ülkelerinden Tayvan’a savunma araçları ve hizmetlerinin üçüncü taraf transferleri için hızlandırılmış bir karar alma süreci oluşturulmasını öngörmektedir.
Tasarının yasalaşması halinde ABD Dışişleri Bakanı, 180 gün içinde ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi ve Silahlı Hizmetler Komitesi ile ABD Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi ve Silahlı Hizmetler Komitesi’ne Avrupa’daki NATO ülkelerinin hükümetleriyle Tayvan’ın öz savunmasına katkı konusunda yapılan görüşmeler hakkında bilgi verecektir. Tasarıya göre bu katkılar arasında silah transferleri ve satışları (özellikle asimetrik savunma stratejisiyle uyumlu silahlar) ve Avrupalı NATO ülkelerinin Hint-Pasifik bölgesindeki askeri varlıklarının arttırılması yer almaktadır. Ayrıca ABD ve Avrupa ülkeleri, Çin Ordusu tarafından olası bir abluka, karantina ya da askeri müdahale durumunda Tayvan’a insani yardımın nasıl sağlanacağını görüşecektir.
ABD Dışişleri Bakanlığı, 25 Mayıs 2024 Cumartesi günü yaptığı açıklamada, ABD’nin Çin’in Tayvan Boğazı’nda ve Tayvan çevresinde yaptığı askeri tatbikatlardan “endişe” duyduğunu belirtmiştir. Bakanlık bu açıklamayı, Çin’in Tayvan çevresinde bombardıman uçaklarıyla saldırı simülasyonu yaptığı ve gemilere çıkma talimi yaptığı iki günlük savaş tatbikatını sona erdirmesinin ardından yapmıştır.[1]
Çin Ordusu Doğu Tiyatro Komutanlığı, 24 Mayıs 2024 Cuma günü yaptığı açıklamada, Tayvan çevresindeki askeri tatbikatların ada üzerinde “gücü ele geçirme” yeteneğini test etmek için tasarlandığını söylemiştir.[2] Pekin, bu tatbikatların Lai’nin yemin töreninde sarf ettiği ve Tayvan Boğazı’nın iki yakasının “birbirine tabi olmadığını” yönündeki sözlerine cevap niteliğinde olduğunu vurgulamıştır. Bu tatbikatlara tepki gösteren Tayvan Savunma Bakanlığı, 62 Çin askeri uçağı ve 27 donanma gemisi tespit ettiklerini, bunların 46’sının daha önce iki taraf arasında gayri resmi bir bariyer görevi gören Tayvan Boğazı’nın orta hattını geçtiğini açıklamıştır.[3]
ABD’nin Tayvan’a son silah tedarikiyle ilgili olarak Çin Savunma Bakanlığı, bu adımları “kötü niyetli eylemler” olarak nitelendirerek kınamış ve bunun “Tayvan Boğazı’nda barış ve istikrara ciddi bir tehdit oluşturduğunu ve Çin-ABD askeri ilişkilerinde önemli stratejik riskler yarattığını” söylemiştir.[4]
27 Mayıs 204 Pazartesi günü Çin Başbakanı Li Qiang, Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol ve Japonya Başbakanı Fumio Kishida ile Seul’de bir araya gelmiştir. Bu görüşmelerde, 2019 yılından beri durmuş olan üç taraflı serbest ticaret anlaşması müzakerelerini yeniden canlandırma çabaları gündemin üst sıralarında yer almıştır. Zirvenin açılışında Li, toplantının “hem bir yeniden yapılanma hem de yeni bir başlangıç” olduğunu söylemiş ve Doğu Asya’nın ekonomik güç merkezleri arasındaki işbirliğinin kapsamlı bir şekilde yeniden başlatılması çağrısında bulunmuştur. Ancak bunun gerçekleşmesi için siyasetin ekonomi ve ticaret konularından ayrılması gerektiğini de sözlerine ekleyen Li, korumacılığa son verilmesi ve tedarik zincirlerinin ayrıştırılması gerektiğini vurgulamıştır.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ise ülkesinin Güney Kore’yle değişim ve iletişimi güçlendirmek, diplomatik bağların kurulması yönündeki orijinal hedefe sadık kalmak, karşılıklı saygı ve güveni sürdürmek, dış müdahaleleri önlemek ve ikili stratejik işbirliği ortaklığını yeniden teyit etmek ve sürekli zenginleştirmek için çalışmaya hazır olduğunu söylemiştir.[5]
Sonuç olarak ABD’nin Tayvan’a açıkça silah transferi sağlamak istemesinin Çin’i çevreleme politikası doğrultusunda bir hamle olduğu söylenebilir. ABD’nin Çin’in çevresinde bulunan ülkelere ve o ülkelerle olan ilişkilerine müdahalede bulunması, Çin’in dış politikada daha fazla önlemler almasına yol açabilmektedir. ABD’nin amacı, en büyük rakibi olan Çin’in gelişimine engel olmak için Japonya, Güney Kore ve Tayvan’la işbirliğini artırmaktır.
Bu hamlelerin büyük bir çatışmaya yol açabileceğinin farkında olan ABD, dünyadaki “sözde hegemonyasını” sürdürebilmek adına olası bir sıcak çatışmayı da göze alarak Asya-Pasifik’teki ülkelerle askeri ve ekonomik işbirliğini artırarak Çin’i kuşatmaktadır. Olası bir savaş durumunda zarar görecek ülkeler Asya-Pasifik ülkeleri olacaktır. Bu yüzden Çin, Asya-Pasifik ülkeleriyle diplomatik temaslarını hızlandırmak suretiyle onları ABD’nin “tehlikeli siyaseti” konusunda uyarmaktadır. Çünkü olası bir karşılaşmada en az zararı alacak ülke ABD’dir. Bu yüzden Çin, bölgedeki kutuplaşma siyasetine karşı durmaları konusunda Güney Kore ve Japonya gibi ülkelere çağrıda bulunmaktadır. Tayvan Meselesi, bu kutuplaşma siyasetinin merkezinde yer almaktadır.
[1] “U.S. ‘deeply concerned’ over China military drills in Taiwan Strait”, Nikkei Asia https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/Taiwan-tensions/U.S.-deeply-concerned-over-China-military drills-in-Taiwan-Strait, (Erişim Tarihi: 26.05.2024).
[2] “China says military drills encircling Taiwan designed to test its ability to ‘seize power’, CNN, https://edition.cnn.com/2024/05/23/asia/china-military-drills-taiwan-second-day-intl-hnk/index.html, (Erişim Tarihi: 26.05.2024).
[3] “China ends war games, Taiwan details warplane, warship surge”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/china-ends-war-games-taiwan-details-warplane-warship-surge-2024-05-25/, (Erişim Tarihi: 26.05.2024).
[4] “Joe Biden donates weapons to Taiwan, as he does to Ukraine”, The Economist, https://t.ly/IZhSb, (Erişim Tarihi: 26.05.2024).
[5] “China, S.Korea reaffirm bilateral strategic cooperative partnership”, Xinhua, https://english.news.cn/20231126/70ebdf79fe054693974d6126a3989f25/c.html , (Erişim Tarihi: 27.05.2024).
