Bazı Avrupa Birliği (AB) üye ülkeleri, Rus vatandaşlarına yönelik vize kısıtlamaları getirilmesi yönündeki taleplerin ulusal seviyeden birlik düzeyine çıkarılmasını her geçen gün daha yüksek sesle talep etmektedir. Bu bağlamda Avrupa Komisyonu Sözcüsü Anitta Hipper, AB üye devletlerinin Rus turistler için vizelerin sınırlandırılması konusunda, koordineli bir şekilde hareket edilmesi gerektiğini dile getirmiştir.[1] Hipper’a göre Brüksel, Rusya’ya koordineli bir şekilde yanıt vermeyi kolaylaştırmak istemekte ve bu amaçla üye ülkelerle siyasi ve teknik düzeyde müzakere etmektedir. Hipper, temel hedeflerinin, alınan önlemlerin koordine edilmesini sağlamak ve Avrupa ilkelerini teşvik etmek olduğunu ifade ederek, insani durumlarda vize verilmesinin AB genelinde korunması gerektiğini bir kez daha hatırlatmıştır.[2] Ayrıca konunun 30-31 Ağustos 2022 tarihlerinde Prag’da yapılacak AB Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda görüşüleceğini de söylemiştir.[3]
Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski ise 9 Ağustos 2022 tarihinde Batılı ülkelere Rusların girişini yasaklama çağrısında bulunmuştur. Rusların “felsefelerini değiştirene kadar kendi dünyalarında yaşamaları” gerektiğini belirtmiştir.[4] Fakat Zelenski’nin açıklaması, savaşı Rusya halkına yüklemektir. Ancak nüfusu 144 milyon olan Rus halkının tamamının devleti desteklemesi imkansızdır. Lakin Zelenski, bahse konu olan açıklamasıyla ibreyi yanlış yöne çeviriyor gibi görünmektedir.
Öte yandan Rus vatandaşlarının Avrupa ülkelerinde propaganda ya da casusluk faaliyetleri yürütme potansiyeli de hesaba katılmaktadır.Öyle ki; 21 Ağustos 2022 tarihinde Arnavutluk’ta casusluk yaptıkları iddiasıyla dört Çek, iki Rus ve bir Ukraynalı tutuklanmıştır. Bu şahıslar, Arnavutluk’un güneyindeki Poliçan’da bir silah fabrikası yakınında fotoğraf çekerken yakalanmıştır.[5] Bu gibi olaylarla daha fazla karşılaşılması ihtimal dahilindedir.
Avrupa Komisyonu’na göre Rusya, Schengen vize başvuruları için en büyük kaynak ülkelerden biridir. Öyle ki; Ruslar, Covid-19 salgınından önce tüm Schengen vize başvurularının %24’ünü oluşturmuştur. Ayrıca 2019 yılında Schengen vizesi verme işlemi sadece üç iş günü sürerken; bu süre son dönemde iki hafta veya daha uzun sürmektedir.[6]
Rus vatandaşlarına turist vizesinin yasaklanması gerektiği konusunda aktif tartışmalar devam ederken; AB, bu yasakla Moskova üzerindeki baskıyı artırmayı ve Rusya’nın Ukrayna’da 24 Şubat 2022 tarihinde başlayan “özel askeri operasyonuna” son vermeyi ummaktadır. Veriler ise böylesi bir yasağın Rusya halkı için önemli bir kayıp olacağına işaret etmektedir. AB, muhtemelen bir yandan Rus vatandaşlarının Schengen Bölgesi’nde Moskova yönetiminin lehine faaliyet göstermelerini engellemeyi hedeflerken; diğer taraftan halktan siyasi elitlere uzanan bir baskının oluşmasını istemektedir.
Avrupa Konseyi tarafından 2022 yılının Temmuz ayında kabul edilen yedinci yaptırım paketinin bir parçası olarak yasakla ilgili bir karar taslağı görüşülmek üzere sunulmuştur. Zaten savaşın başlamasından kısa süre sonra; yani 26 Şubat 2022 tarihinde AB, Rusya’yla kolaylaştırılmış vize rejimini askıya almıştır. Fakat bu dönemde Avrupa Komisyonu, AB normlarına aykırı olduğu için Ruslar için Schengen turist vizelerinin tamamen yasaklanmasını reddetmiştir.[7] Dolayısıyla 2022 yılının Ağustos ayında yapılacak görüşmede böylesi bir yasağın çıkması AB normlarına aykırı olacak ve Avrupa Komisyonu’nun önceki ifadeleriyle çelişecektir.
Baltık ülkeleri, Çekya, Belçika ve Danimarka dahil olmak üzere çeşitli devletler, Ukrayna’da savaşın başlamasının ardından Ruslar için belirli türdeki giriş belgelerinin işlenmesini sınırlandırmış veya durdurmuştur. Letonya, Litvanya ve Çekya ise AB düzeyinde Rusya’dan gelen turistlere vize verilmesinin yasaklanması çağrısında bulunmuştur. Finlandiya, Ruslara verilen vizelerin %90 oranında azaltılacağını duyururken; Letonya, Estonya ve Litvanya da benzer kararlar almıştır. Zaten Litvanya, Rus vatandaşlarına vize vermeyi kısıtlayan ilk ülkelerdendir.[8] Bu devletlerin kararlarında Rusya’ya sınır komşusu olmalarının da etkisi vardır.[9] Yani Schengen Bölgesi ülkelerinden Letonya, Litvanya, Estonya, Çekya, Danimarka, Norveç ve Polonya, Rus turistlere yasak uygulanmasını destekleyen ülkelerdir.[10] Buna karşılık Almanya, turistlerin ve göçmenlerin çoğunun Rusya’daki mevcut rejimi desteklemedikleri için ülkeden kaçtığını belirterek, böylesi bir uygulamayı desteklememektedir.[11]
Covid-19 salgınının yoğun olduğu dönemde getirilen geçici seyahat yasaklamaları haricinde böylesi bir kısıtlama alışıldık bir durum değildir. Yasağın onaylanması, pek olası görünmese de Avrupa’yı daha da köşeye sıkıştıracak bir hamle olabilir. Halihazırda Kuzey Akım-1 Boru Hattı üzerinde “bakım” çalışmaları yapılması, bölge genelinde “soğuk bir kışın” yaşanacağı beklentisini arttırmaktadır. Bu durumda Rusya’nın vize yasağına tepkisi, yine enerji üzerinden gelecektir.
Yasak, elbette Rusya’da da toplumsal huzursuzluğa ve hatta yasadışı yollardan Avrupa’ya giriş faaliyetlerinin artmasına yol açabilir. Batısındaki ülkelerin çoğu üzerinden seyahat edemeyen Rusların başta Belarus olmak üzere Kazakistan, Moğolistan, Çin ve Gürcistan gibi komşu ülkeler üzerinden yurtdışına çıkmaya çalışacakları öngörülebilir. Bu ise yasadışı faaliyetlerin artmasına ve bölgede güvenlik dinamiklerinin olumsuz etkilenmesine sebebiyet verebilir.
Sonuç olarak, AB’nin vize yasağını onaması, olumlu değil; olumsuz bir ortam yaratabilir. Vize, her ne kadar diplomatik ilişkiyi ve bir sözleşmeyi ifade etse de olası yasaklama kararı, Moskova yönetiminden ziyade; Rus halkını hedef alacaktır. Bu da Rus toplumundaki Avrupa karşıtlığını arttırabilir. Dahası böylesi bir yasak, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Avrupa’nın ırkçılığı argümanı üzerinden şekillenen söylemlerini teyit edici bir etki yaratabilir. Yani savaşı bitiren değil; uzatacak bir netice ortaya çıkabilir. Tüm bunlara ek olarak mevcut durumda Avrupa’da yaşayan Ruslar ile yaşadıkları ülkelerin halkları arasındaki tansiyonun yükselmesi de mümkündür. Dolayısıyla birlik açısından olası yasak kararının rasyonel olmadığı söylenebilir. Üstelik yasağın AB’nin uluslararası alandaki imajına ters düşeceği de öne sürülebilir.
[1] “EU to Discuss Visa Restrictions for EU Citizens at End of August”, News.am, https://news.am/eng/news/716580.html, (Erişim Tarihi: 21.08.2022).
[2] Aynı yer.
[3] Aynı yer.
[4] “Zelensky Calls on West to ban all Russian Travelers”, Washington Post, https://www.washingtonpost.com/world/2022/08/08/ukraine-zelensky-interview-ban-russian-travelers/, (Erişim Tarihi: 21.08.2022).
[5] “Four Czechs, Two Russians, Ukrainian Arrested for Alleged Espionage in Albania”, Euronews, https://www.euronews.com/2022/08/21/two-russians-ukrainian-arrested-for-alleged-espionage-in-albania, (Erişim Tarihi: 21.08.2022).
[6] “EU Looks to Russian Tourist Visa Ban as Means to Help End Ukraine War”, Anadolu Agency, https://www.aa.com.tr/en/russia-ukraine-war/eu-looks-to-russian-tourist-visa-ban-as-means-to-help-end-ukraine-war/2662744, (Erişim Tarihi: 22.08.2022).
[7] Aynı yer.
[8] “These EU&Schengen Countries Support an Entry Ban on Russian Tourists So Far”, Schengen Visa Info, https://www.schengenvisainfo.com/news/these-eu-schengen-countries-support-an-entry-ban-on-russian-tourists-so-far/, (Erişim Tarihi: 22.08.2022).
[9] “Russians Scramble for Visas as EU Mulls Travel Restrictions”, The Moscow Times, https://www.themoscowtimes.com/2022/08/16/russians-scramble-for-visas-as-eu-mulls-travel-restrictions-a78570, (Erişim Tarihi: 21.08.2022).
[10] “These EU&Schengen…”, a.g.m.
[11] “European countries introduce bans on the movement of Russians”, Visit Ukraine, https://visitukraine.today/blog/725/european-countries-introduce-bans-on-the-movement-of-russians, (Erişim Tarihi: 23.08.2022).
