Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Senatosu Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Senatör Bob Menendez, 17 Ağustos 2022 tarihinde Yunanistan’a özel bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Senatör Menendez’in söz konusu ziyareti hem bu gezisinin uzunluğu hem de gerçekleştirdiği temaslar bakımından oldukça mühimdir.
Menendez, ABD Senatosu’nda Yunanistan taraftarı kimliğiyle ön plana çıkan bir kişi olarak bilinmektedir. Menendez’in Yunanistan ziyaretinin yaklaşık iki hafta sürmesi, ABD-Yunanistan ilişkilerine verdiği önemi göstermektedir.
Menendez, ABD Senatörü olmasının yanı sıra Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı’dır. Bu kimliği de Yunanistan’a olan ziyaretinin önemini artıran bir başka noktadır. Zira söz konusu komite, ABD dış politikasının şekillenmesinde kritik öneme sahiptir ABD Senatosu’nun resmi internet sitesinde yer alan şu ifadeler, komitenin dış politikadaki işlevini ortaya koyması açısından önemlidir:[1]
“Komite, tarihi boyunca ABD dış politikasını geliştirmede ve etkilemede, farklı zamanlarda Başkanların ve Dışişleri Bakanları’nın politikalarını desteklemede ve karşı çıkmada etkili olmuştur.”
ABD’li Senatör, ziyaretine Yunanistan’ın Dedeağaç Limanı’ndan başlamıştır.[2] Bu da dikkat çekici bir gelişmedir. Çünkü ABD’nin son yıllarda önemli askeri harcamalarda bulunduğu Dedeağaç Limanı’nın gelecek haftalarda faaliyete geçmesi beklenmektedir.[3] Dolayısıyla Menendez’in Yunanistan ziyareti kapsamında Dedeağaç’ı ziyaret etmesi tesadüf değildir. Bu liman, ABD çıkarlarının bölgesel düzeyde savunulmasında son derece kritik görülmektedir. Bu açıdan Menendez’in Dedeağaç ziyareti, bilinçli bir tercihtir ve çeşitli ülkelere mesaj verme niteliği taşımaktadır.
Son dönemde Türkiye ile Yunanistan arasındaki ilişkilerde artan gerilim göz önünde bulundurulduğunda, Menendez’in ziyareti, ABD’nin Ankara’ya karşı Atina’nın yanında yer aldığının somut bir göstergesi olarak yorumlanabilir.
Ayrıca ABD, Dedeağaç Limanı sayesinde hem Rusya’yı çevrelemekte hem de Çin’in Kuşak-Yol Projesi çerçevesinde önemli bir güzergâh olan Yunanistan’a yığınak yaparak Pire Limanı’na büyük yatırımlarda bulunan Çin’i engellemeye çalışmaktadır.[4] Dolayısıyla Menendez, mevzubahis ziyaretle Pekin’e de mesaj vermek istemiştir.
ABD’li Senatör, Dedeağaç’ın ardından Yunanistan’ın başkenti Atina’ya geçerek temaslarını burada sürdürmüştür. Bu kapsamda hem Yunan basınına açıklamalarda bulunmuş hem de Yunanistan Hükümeti’nin önemli temsilcileriyle bir araya gelmiştir.
Menendez, 21 Ağustos 2022 tarihinde Yunan gazetesi Kathimerini’ye verdiği röportajda, çok boyutlu olarak nitelendirdiği Yunanistan-ABD ilişkilerinin derinleştirilmesi amacıyla savunma ve güvenlik alanlarına, gelişmekte olan teknolojilere, dijital ekonomi ve denizcilik sektörlerine daha fazla yatırım yapılması çağrısında bulunmuştur. Bunun dışında ziyaret ettiği Dedeağaç Limanı’nın stratejik konumuna dikkat çekmiş ve Türkiye’ye F-16 savaş uçağı satılmasını desteklemeyeceğini açıkça dile getirmiştir.[5]
Geçtiğimiz aylarda da Yunanistan Başbakanı Kriakos Miçotakis, ABD’ye yaptığı ziyaret kapsamında ABD Kongresi’ne hitap etmiş ve bölgede askeri teçhizat tedariki konusunda karar alınırken; Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) güneydoğu kanadındaki istikrarsızlık riskinin göz ardı edilmemesi çağrısında bulunmuştur.[6] Aslında Miçotakis, ABD’nin Ankara’nın F-16 talebini reddetmesini beklediklerini ima etmeye çalışmıştır. Bu bağlamda ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Senatör Menendez’in F-16 vurgusu, Miçotakis’in ABD ziyaretinde verdiği mesajların Washington tarafından anlaşıldığı bir işareti şeklinde yorumlanabilir.
Menendez, 26 Ağustos 2022 tarihinde Yunanistan Başbakanı Miçotakis’le bir araya gelmiştir. İkili, bir taraftan Doğu Akdeniz’de yaşanan gelişmelerin üzerinde durmuş; diğer yandan da enerji ve ekonomi alanlarındaki işbirliği konularına odaklanmıştır. Söz konusu görüşmede Miçotakis, taraflar arasındaki ilişkilerin en yüksek seviyede olduğunu belirtmiştir. Menendez ise Rusya tarafından işgal edilen Ukrayna’ya Yunanistan’ın verdiği desteği övmüştür. Ayrıca Menendez, Dedeağaç Limanı’na vurgu yaparak Dedeağaç’ın Yunanistan ve NATO için jeostratejik bir merkez haline geleceğine inandığını belirtmiştir.[7] Görüldüğü üzere, Menendez’in Yunanistan’a olan ziyaretinin başlangıcından itibaren ABD’nin Dedeağaç Limanı’nda edindiği üsse dikkat çekilmiştir.
Menendez’in temaslarda bulunduğu bir başka yer ise Atina Üniversitesi olmuştur. ABD’li Senatöre Atina Üniversitesi tarafından Fahri Doktora unvanı takdim edilmiştir.[8] Burada yaptığı konuşmada Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki en “kalıcı tehdidi” temsil ettiğini[9] öne süren Menendez, Türkiye’yi Çin, Rusya ve iklim değişikliğinin yanı sıra küresel toplumun karşılaştığı en büyük zorluklardan biri olarak nitelendirmiştir.[10] ABD’li Senatörün sözlerinden anlaşılacağı gibi, Yunanistan’a gerçekleştirdiği ziyaretin odak noktasını Türkiye oluşturmuştur. Yani Menendez, Ankara ile Atina arasındaki gerilimin yükseldiği bir ortamda ABD’nin Yunanistan’a olan desteğini güçlü bir biçimde gözler önüne sermiştir.
Sonuç olarak Menendez’in ziyareti, ABD ile Yunanistan arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi bakımından verimli geçmiştir. Menendez’in ziyaretinin Dedeağaç üssü eksenli bir muhteva üzerinden şekillendiğini söylemek mümkündür. Söz konusu ziyaretin en önemli ayrıntılarından biri, iki ülke arasındaki ilişkilerde Dedeağaç’taki üssün rolünün giderek artacağının anlaşılmasıdır. Böylelikle Atina ile Washington arasındaki ilişkilerin oldukça üst seviyede olduğu teyit edilmiştir.
Menendez’in Yunanistan ziyaretiyle üç ülkeye mesaj vermek istediği söylenebilir. Bunlardan birincisi, Türkiye’dir. Zira Menendez’in Yunanistan’da yaptığı açıklamaların önemli bölümünü Türkiye oluşturmuş ve Ankara’ya karşı Atina’nın yanında yer alındığının mesajını vermek istemiştir. İkinci mesaj ise Rusya’ya yöneliktir. Rusya’nın 24 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’ya başlattığı işgal harekâtı nedeniyle Moskova-Washington hattındaki ipler kopma noktasına gelmiştir. Dedeağaç’ta bulunan üssün Rusya’yı çevrelemesindeki rolü dikkate alındığında, Menendez’in söz konusu ziyaretinin Rusya’ya yönelik bir mesaj barındırdığını söylemek yanlış olmayacaktır. Üçüncü mesaj ise Çin’e verilmiştir. ABD Temsilciler Başkanı Nancy Pelosi’nin Tayvan’a ziyaretinin ardından Pekin ile Washington arasındaki gerilim son yıllardaki en üst seviyeye yükselmiştir. ABD, Dedeağaç Üssü sayesinde bölgede Pire Limanı’na yatırım yapan Çin’i de tehdit etmektedir. Dolayısıyla Menendez’in ziyaretinin zamanlaması da göz önünde bulundurulduğunda, mesaj vermek istediği bir başka ülkenin de Çin olduğu söylenebilir.
[1] “Committee History&Rules”, United States Senate Committee on Foreign Relations, https://www.foreign.senate.gov/about/history/ , (Erişim Tarihi: 26.08.2022).
[2] “Menendez makes private trip to Greece”, Ekathimerini, https://www.ekathimerini.com/news/1191417/menendez-makes-private-trip-to-greece/, (Erişim Tarihi: 26.08.2022).
[3] “ABD’nin Dedeağaç Üssü Faaliyete Geçiyor”, CNN TÜRK, https://www.cnnturk.com/video/dunya/abdnin-dedeagac-ussu-faaliyete-geciyor, (Erişim Tarihi: 26.08.2022).
[4] Cemal Ege Özkan, “Yunanistan ve Çin Dışişleri Bakanları’nın ASEAN Toplantısı Çerçevesinde Görüşmeleri”, ANKASAM, https://www.ankasam.org/yunanistan-ve-cin-disisleri-bakanlarinin-asean-toplantisi-cercevesinde-gorusmeleri/, (Erişim Tarihi: 26.08.2022).
[5] Tom Ellis, “Turkey Must Behave as A NATO Ally”, Ekathimerini https://www.ekathimerini.com/opinion/interviews/1191517/turkey-must-behave-as-a-nato-ally/, (Erişim Tarihi: 26.08.2022).
[6] Eleonora Vasques, “Greek PM Warns Washington to be Careful with Supply of Military Equipment”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/short_news/greek-pm-warns-washington-to-be-careful-with-supply-of-military-equipment/, (Erişim Tarihi: 27.08.2022).
[7] “PM Meets Menendez and Discuss US-Greek Relations”, Ekathimerini https://www.ekathimerini.com/news/1191908/pm-meets-with-sen-menendez-and-discuss-us-greek-relations/, (Erişim Tarihi: 27.08.2022).
[8] “Menendez Awarded Honorary Doctorate by University of Athens”, Ekathimerini, https://www.ekathimerini.com/multimedia/images/1191906/menendez-awarded-honorary-doctorate-by-university-of-athens-2/, (Erişim Tarihi: 27.08.2022).
[9] “US Senator Menendez takes swipe at Turkey over East Med Aggression”, Ekathimerini, https://www.ekathimerini.com/news/1191949/us-senator-menendez-takes-swipe-at-turkey-over-east-med-aggression/, (Erişim Tarihi: 27.08.2022).
[10] Paula Tsoni, “Turkey a Persistent Threat in Eastern Mediterranean, Menendez Tells Athens Event”, Greek Reporter, https://greekreporter.com/2022/08/27/menendez-athens-greece-turkey-threat/, (Erişim Tarihi: 27.08.2022).
