2023 yılının Mart ayında Gürcistan Parlamentosu’nda oylamaya sunulan ve Batılı hükûmetler ile yerel sivil toplum kuruluşları (STK) tarafından sert tepkilerle karşılanarak askıya alınan “Yabancı Ajan Yasası”, 2024 yılının Mayıs ayında tekrar oylamaya sunularak parlamentodan geçmiştir. Yürürlüğe girmesi beklenen yasa, başta Amerika Birleşik Devletleri (ABD) olmak üzere çeşitli hükûmetler tarafından “demokrasiye karşı bir tutum” olarak değerlendirilmiş ve 31 Temmuz 2024 tarihinde önemli bir gelişme yaşanmıştır. Bu gelişme, ABD’nin Gürcistan’daki Gürcü Rüyası Partisi’ne (GRP) yönelik mali yardımları durdurma kararı olmuştur.
ABD Dışişleri Bakanı Antony J. Blinken, 31 Temmuz 2024 tarihli basın toplantısında, ABD’nin Gürcistan’a yönelik 95 milyon dolarlık yardımını, 23 Mayıs 2024 tarihinde Gürcistan Parlamentosu’nda kabul edilen “Yabancı Ajan” yasası dolayısıyla durdurduğunu açıklamıştır.[i] Bu adımın esasen Gürcistan hükûmetini hedef aldığı görülmektedir. Gerekçe olarak Gürcistan’ın bu girişimlerinin “anti-demokratik eylemler” ile “AB ve NATO’ya üyelik normlarıyla bağdaşmaması” gösterilmiştir. Açıklamada, ABD’nin demokrasiyi, hukukun üstünlüğünü, bağımsız medyayı ve ekonomik kalkınmayı güçlendirerek Gürcistan halkına fayda sağlayan programlara ve faaliyetlere yardım etmeye devam edeceği belirtilmiştir.
ABD’nin Gürcistan Büyükelçisi Robin Dunnigan ise 1 Ağustos 2024 tarihli açıklamasında Amerikan halkının “Gürcistan halkına” olan mutlak desteğini yinelemiş ve “Umarım tekrar yola girebilir ve Gürcistan hükûmeti bunu başarmamıza yardımcı olmak için bazı önemli adımlar atabilir”[ii] ifadelerini kullanmıştır.
Hükûmetler arası bu gerilim, bahsi geçen yasanın yürürlüğe girmesiyle STK’lara olan bağışların daha şeffaf bir şekilde kontrol edilmesinden duyulan endişeden kaynaklanmaktadır. Batılı devletlerin, hegemonya kurmak istedikleri ve Batı yanlısı hükûmetleri iktidara getirmek odaklı gerçekleştirdikleri “renkli devrimler” STK temelli girişimlerle gerçekleştiği için, Gürcistan’da olası yapay bir krizin oluşturulması, ülkenin siyasî ve toplumsal düzeninin bozulmasını tetikleyebilir ve GRP’ye bir uyarı niteliğinde olabilir.
ABD’nin bu hamlesine Gürcistanlı milletvekillerinden yanıt gecikmemiştir. Gürcistan Parlamentosu Tüzük ve Ulus Konuları Komitesi Başkanı İrakli Kadagişvili, ABD’nin bu hamlesine dair açıklamasında, devlet kurumlarının ödeneklerinin ve maaşlarının dış etkenler tarafından finanse edilmediğine vurgu yapmıştır.[iii]
ABD’nin yardımı durdurması hususu, bir diğer yandan Gürcistan’da Parlamento Seçimleri öncesi ülke ekonomisini olumsuz etkileyerek iktidar partisi GRP’nin seçmen gözünde itibar kaybetmesine neden olabilir. Gürcistan Başbakanı İrakli Kobakhidze, 4 Ağustos 2024 tarihli açıklamasında, ABD’li ortaklarının Gürcistan-ABD ilişkilerine uygun bir şekilde olumlu adımlar atmasının “zorunlu” olduğunu belirtmiştir. Gürcistan Başbakanı’na göre; Tiflis hükûmeti, ABD’ye yönelik adımlar atarken bu durumun karşılıklı olmadığını ifade etmiştir.[iv] Gürcistan’ın esas düşüncesi, ABD-Gürcistan ilişkilerinin son dört yılındaki aksilikleri düzeltmek odaklı “ilişkilerin yeniden başlatılmasıdır.”
Gürcistan hükûmeti yetkililerinin ABD’yle ilişkilerin sıfırlanması ve yeniden oluşturulması, mevcut durumun düzeltilemez ve çıkılmaz bir hâlde olduğuna işarettir. Mevcut durumun düzeltilmesi, Gürcistan’ın yürürlüğe sunduğu yasadan taviz vermesi ve bölgesel politikasında dengeci tutumundan büyük ölçüde uzaklaşması anlamına gelebilir. İlişkilerin sıfırlanması, ülke ekonomisinin büyüme oranına olumsuz yansımalarını engellemek ve GRP’nin seçeneklerini ABD’ye diplomatik çerçevede sunabilme olasılığını artırmak amacıyla düşünülebilir.
GRP’nin bu tutumu, seçim öncesi olası ekonomik veya siyasî krizlerin önlemini almak amaçlıdır. Çünkü Başbakan Kobakhidze’nin aktardığı bilgilere göre, 2024 yılının Ocak-Haziran dönemlerinde ülke ekonomisinin büyüme oranı %9 olarak gerçekleşmiş ve bu oran, Avrupa’nın genelinde ve daha geniş bölgede en iyi oran olarak yansımıştır.[v] Ekonominin büyüme endeksinin devam edeceği tahmin edilen Gürcistan’da yaklaşan Parlamento Seçimlerinde ABD merkezli Batı-Gürcistan ilişkilerinin ekonomiye ve topluma yansımasıyla belirleneceği düşünülmektedir.
Başbakan Kobakhidze, 29 Temmuz 2024 tarihinde Imedi televizyonunda yaptığı açıklamalarda, STK’ların siyasî partilerle birlikte bağışçılardan aldıkları şeffaf olmayan paralarla doğrudan seçim kampanyalarına katıldığını belirtmiş ve Gürcistan siyasetinin şeffaf olmayan parayla ülke dışından finanse edilemeyeceğini ve bunun anayasal ilkelere aykırı olduğunu vurgulamıştır.[vi]
Kapalı kapılar ardında çözüme ulaştırılması düşünülen gerginliğin seçim öncesinde sonuca varılması hedeflenmektedir. Olası uzlaşamama durumunda, Batı merkezli desteklenen STK’ların GRP aleyhinde seçim öncesi propagandalarda bulunacağı düşünülmektedir. Aynı zamanda ekonomik bağlamda seçimlere dolaylı bir şekilde dahi olsa bir etki etme hedefinde bulunulacağı öngörülmektedir.
ABD-Gürcistan ilişkilerinde oluşturulmak istenen bir başka kriz ise İran-Gürcistan ilişkileri üzerinden olacağı tahmin edilmektedir. Gürcistan Başbakanı Kobakhidze, yeni İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın yemin törenine katılmasına yönelik gelen eleştirileri, BM ve AB’nin üst düzey yetkililerinin de bu törene katıldığını vurgulayarak reddetmiştir.[vii] Eleştiren tarafların Gürcistan’daki muhalif kesim olduğu düşünüldüğünde, ABD ve Washington yanlısı AB ülkelerinin bölgede İran-Gürcistan ilişkilerinin olumlu yönde ilerlemesinden rahatsız olacağı ve politik bağlamda olumsuz etkiler yaratacağı düşünülmektedir.
Rusya-Ukrayna Savaşı’nda tarafsız ve dengeli bir tutum sergileyen GRP’nin bu konumunun sarsılmaya çalışılması, İsrail-İran ihtilafında da benzer bir durumun tekrarlanacağı ve İsrail-Gürcistan ilişkilerinin olumsuz yönde etkilenmesi hususunda politik tehditlerin Batı tarafından dayatılacağı öngörülmektedir. Ancak bu durumun Batı’daki aşırı sağcı hükûmetler ile ABD yanlısı AB hükûmetleri arasında münakaşaları da doğurması beklenebilir.
Sonuç olarak Gürcistan’ın mevcut konjonktürü, jeostratejik ve jeopolitik bağlamda yükselen konumundan dolayı bölgesel bir “zorunlu tercih” konumuna iterken hem Batılı hem de Doğulu devletlerce yatırım merkezine dönüşme sürecine işaret etmektedir. Ancak ABD’nin bölgede hem dolaylı olarak AB ve NATO üzerinden hem de doğrudan ABD olarak dayattığı entegrasyon normları çerçevesinde söz sahibi olma girişimleri, Gürcistan’da ekonomik olumsuzlukları tetikleyebilir. Yukarıda bahsedilen “Yabancı Ajan” yasası ve olası İran-Gürcistan ilişkilerinin geliştirilmesi, Batı ve özellikle de ABD tarafından ekonomik tehditlerin hedefinde yer alabilir. Bu durum, Gürcistan’a yönelik mevcut yabancı yatırımcıları ve sermayeyi ülkenin dışına itme ihtimallerini de beraberinde getirebilir.
[i] Antony J. Blinken, “United States to Pause Assistance to the Government of Georgia”, U.S. Deparment of State, https://www.state.gov/united-states-to-pause-assistance-to-the-government-of-georgia/, (Erişim Tarihi: 05.08.2024).
[ii] “US Ambassador reiterates “absolute” support for ‘people of Georgia’”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/40065, (Erişim Tarihi: 05.08.2024).
[iii] “Parliament official says pensions, salaries of Gov’t agencies not funded from abroad after pause in US financial support”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/40089, (Erişim Tarihi: 05.08.2024).
[iv] “Georgian PM: it’s ‘essential’ to see appropriate actions from US partners in response to steps taken by country”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/40083, (Erişim Tarihi: 05.08.2024).
[v] “Georgian PM: 9% economic growth in Jan-June ‘best in wider region, throughout Europe’”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/40052, (Erişim Tarihi: 05.08.2024).
[vi] “Kobakhidze talks about: the president, the opposition and non-governmental organizations”, Georgian Buisness Consulting, https://www.gbc.ge/en/news/politics-news/kobakhidze-talks-about-the-president-the-opposition-and-non-governmental-organizations, (Erişim Tarihi: 05.08.2024).
[vii] “Georgian PM rejects criticism on joining Iranian President’s inauguration by highlighting presence of ‘regional leaders’, EU, UN officials”, Georgian Buisness Consulting, https://www.gbc.ge/en/news/politics-news/georgian-pm-rejects-criticism-on-joining-iranian-presidents-inauguration-by-highlighting-presence-of-regional-leaders-eu-un-officials, (Erişim Tarihi: 05.08.2024).
