Ekonomik koridor olgusu hem üzerinden geçtiği devletler hem de diğer devletler açısından doğrudan ve dolaylı olarak birçok fırsatı içermektedir. Bir ekonomik koridor, geçtiği bölgeler ve ülkeler içerisinde ekonomik bolluğun artmasına ve işsizlik gibi devletlerin kararlılığını en başından etkileyen sorunların çözülmesini uygun getirmektedir. Ekonomik koridor olgusunun en eski örneği ise Çin’den başlayarak Avrupa’nın içlerine uzanan İpek Yolu’dur. Bu, yaklaşık olarak 15 asır boyunca etkinliğini sürdürerek üzerinden geçtiği bölgelerde ekonomik bolluğun artmasına katkıda bulunmuştur. Bu sayede İpek Yolu güzergahında bulunan halkların refahı, büyük ölçüde artış göstermiştir.
İpek Yolu’nun önemi, coğrafi keşiflerle azalmış ve en son tamamen ortadan kalkmıştır. 2013 yılına gelindiğinde ise yaklaşık 500 yıldır ismi tarihi kitaplarda yerini alan İpek Yolu, küresel alanda bir kez daha önem kazanmaya başlamıştır. Bu noktada Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in 7 Eylül 2013 tarihinde Nazarbayev Üniversitesi’nde yaptığı bir konferansta projeyle ilgili kullanmış olduğu ifadeler konuya örnek teşkil etmektedir:[1]
“Avrasya bölgesindeki bütün ülkeler arasındaki bağlantıları daha da yoğunlaştırmak, karşılıklı işbirliğini daha da derinleştirmek ve gelişme için daha geniş bir ufuk açmak amacıyla yaratıcı bir ruhla yeni işbirliği ruhunu geliştirerek İpek Yolu Ekonomik Kuşağı’nı ortaklaşa oluşturabiliriz. Bu, güzergâhında yer alan bütün ülkelerin mutluluğuna hizmet edecek muhteşem bir dava olacaktır.”
Şi’nin ifadelerinde de yer aldığı üzere, ilerleyen zaman içerisinde güzergâhta bulunan devletlerin birçok alanda Kuşak ve Yol Projesi’nden faydalandığı görülmüştür. Proje, Asya’dan Afrika’ya kadar birçok bölgede istek görse de bu durum Kuşak ve Yol Projesi’nin Batılı devletler tarafından olumlu karşılanmasına neden olmamıştır. Hatta birçok Batılı devlet farklı dönemlerde projeye karşı fikir oluşturmuşlardır. Bu devletlerin başında Çin’in de içerisinde bulunduğu rekabet nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri (ABD) gelmektedir.
ABD, kimi zamanlarda Çin’e ait ekonomik gücün kısıtlanması adına aralarındaki rekabette saf dışı bırakılması için çeşitli girişimlerde bulunmuştur. Bu tarz bir yaklaşım olarak yorumlanan girişimlerin belki de en bilineni Trans-Pasifik Ortaklığı’dır (TPP). Bu, içerisinde hem Asya’dan hem de Amerika’dan birçok devleti bulundurmasına ve büyük bir potansiyele sahip olmasına rağmen uzun ömürlü olmamıştır. 2017 yılında eski ABD Başkanı Donald Trump’ın yönetime gelmesiyle işlevini yitirmiştir.
Eylül 2023 tarihinde Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de gerçekleştirilen G20 Zirvesi’nin oturum aralarında imzalanan mutabakat zaptıyla bu girişimlere yeni bir tanesi eklenmiştir.[2] Asıl adı Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomi Koridoru olan IMEC, Çin’in Kuşak ve Yol Projesi’yle aynı güzergâhta olması ve Kuşak ve Yol Projesi’ne katılım gerçekleştirmemiş olan Hindistan’dan başlaması sebebiyle bir şekilde ilgi çekmiştir. Tarihsel şekli incelendiğinde Tarihi Baharat Yolu ile de çok büyük benzerlikler gösteren IMEC, Hindistan-Çin arasında oluşan ticari bir rekabetin sinyalleri olarak okunabilir.
Giderek artan yurt dışı ticareti ve teknoloji alanındaki uzmanlığıyla öne çıkan Hindistan’ın bu faaliyetleri büyük oranda Çin’le benzerlik göstermektedir. Hindistan’ın 2022 yılında gerçekleştirdiği toplam ihracatı bir önceki yıla göre %12,12 artış[3] göstererek 453,48 milyar[4] dolara ulaşmıştır. Artış gösteren ihracatta en büyük müşterisi %18’lik bir dilimle ABD[5] olmuştur. İhracatı yapılan en büyük kalem ise 98,47 milyar dolarla yakıt, 39,27 milyar dolarla değerli taşlar ve inci, 27,50 milyar dolarla makine ve nükleer reaktörler, 26,57 milyar dolarla elektrik-elektronik ürünleri oluştur.[6]
2022 yılı ticari verileri incelendiğinde Çin ekonomisinin de istikrarlı bir şekilde büyüme gerçekleştirdiği gözlemlenmiştir. Nitekim 2019 yılından bu yanan yükselen ihracat miktarı 2021-2022 döneminde %4,51[7] oranında artmıştır. Buna ek olarak Çin’in 3,71 trilyon dolarlık[8] toplam ihracatı içerisindeki en büyük ticari ortağının 582,76 milyar dolarla ABD olduğu ve toplam ihracatın %17’sinin bu ülkeye gerçekleştirildiği görülmektedir.[9] Çin‘in ihracatının en büyük kalemini toplam ihracat içerisinde kapladığı %27’lik oranla, yani 954,78 milyar dolarla elektrik-elektronik ürünler oluşturmaktadır.[10] İkinci sırada %15’lik bir oranla makine ve nükleer reaktörler yer alırken, onu %4,2’lik bir oranla araba, tren gibi araçlar takip etmektedir.[11]
Görüldüğü gibi IMEC ve Kuşak ve Yol Projesi’nin tarihsel benzerlikleri ABD-Çin rekabeti gibi gelişmelerle okunduğunda, IMEC’in Kuşak ve Yol Projesi’ne bir karşı hamle olarak ortaya atıldığı düşüncesi akıllara gelmektedir. Zira en büyük ticari ortağın ve ihracat içerisinde çok büyük yer kaplayan birçok ticaret kaleminin örtüşmesi bu duruma yol açmaktadır.
Sonuçta Kuşak ve Yol Projesi, kamuoyuyla paylaşıldığı günden bu yana birçok başarılı iş birliğine imza atmıştır. Ticari veriler ve tarihsel olgular anlamında incelendiğinde IMEC’in Kuşak ve Yol Projesi’ne karşı atılmış bir adım olarak okunması doğaldır. Fakat bu durumun böyle olup olmadığı ve IMEC’in Kuşak ve Yol Projesi kadar başarılı olup olmayacağını zaman gösterecektir.
[1] Xi Jinping, Çin’in Yönetimi, Kaynak Yayınları, Ankara 2017, s. 339.
[2] “Memorandum of Understanding on the Principles of an India – Middle East – Europe Economic Corridor”, The White House, www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2023/09/09/memorandum-of-understanding-on-the-principles-of-an-india-middle-east-europe-economic-corridor/, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[3] “India Exports 1960-2023”, Macrotrends, www.macrotrends.net/countries/IND/india/exports#:~:text=India%20exports%20for%202022%20was,a%201.74%25%20decline%20from%202018., (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[4] “Export of goods from 2012 to 2022”, Statista, www.statista.com/statistics/263662/export-of-goods-from-india/, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[5] “India Exports By Country”, Trading Economics, tradingeconomics.com/india/exports-by-country, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[6] Aynı yer.
[7] “China Exports 1960-2023”, Macrotrends, www.macrotrends.net/countries/CHN/china/exports, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[8] “Which Country Is the Largest Exporter of Goods in the World?”, Investopedia, www.investopedia.com/ask/answers/011915/what-country-worlds-largest-exporter-goods.asp, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[9] “China Exports By Country”, Trading Economics, tradingeconomics.com/china/exports-by-country, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[10] Aynı yer.
[11] Aynı yer.
