Vietnam ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki ikili ilişkiler, 1996 yılında tarafların diplomatik bağlar kurmasından bu yana devam etmektedir.[1] Taraflar arasında ekonomik, ticari ve siyasi alanlarda resmi anlaşmalar mevcuttur. Bu yüzden de Vietnam, Güneydoğu Asya’da AB’nin sağlam ve güvenilir bir ortağıdır.[2] Her türlü konuda AB’den destek gören Vietnam, sık sık AB ülkeleriyle görüşmeler gerçekleştirmektedir. Bu kapsamda 9-16 Aralık 2022 tarihleri arasında Vietnam Başbakanı Pham Minh Chinh, Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN)-AB ilişkilerinin 45. yıldönümünü anma zirvesine katılmak ve Lüksemburg, Hollanda ve Belçika’ya resmi ziyaretler gerçekleştirmek üzere Avrupa’ya gitmiştir.[3]
Ekonomi ve ticaret, görüşmelerde öne çıkan başlıklar olmuştur. Halihazırda Vietnam-AB ilişkilerinin büyük bir bölümünü, ticari münasebetler oluşturmaktadır. İkili arasındaki ticari ilişkiler, geçmişten beri hızlı ve etkin bir şekilde gelişmektedir. AB; yıllardır Vietnam ürünleri için ikinci en büyük denizaşırı pazar konumundadır ve aynı zamanda Çin, Güney Kore ve Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) ardından Vietnam’ın dördüncü büyük ticaret ortağıdır.[4] Son zamanlarda, Vietnam’ın AB pazarındaki başlıca ihracat ülkeleri arasında Hollanda, Almanya, Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, İspanya, Lüksemburg, Belçika ve Polonya yer almaktadır.[5]
30 Haziran 2019 tarihinde Vietnam ile AB arasında imzalanan Vietnam-AB Serbest Ticaret Anlaşması, işbirliği ve kalkınma adına yeni bir kilometre taşı niteliğindedir. Aynı zamanda mevzubahis anlaşma, dünyanın ekonomik ve politik durumundaki karmaşık ve öngörülemeyen gelişmeler bağlamında Vietnam’ın dünya ekonomisine entegre olma kararlılığını gözler önüne sermektedir.[6] AB, Vietnam’ın ekonomik ve ticari serbestleşmesi için uzun zamandır çaba harcamaktadır. Serbest ticaret anlaşmasının yanı sıra Vietnam’a imtiyazlı krediler ve hibelerle de destek vermektedir.[7]
10 Aralık 2022 tarihinde Vietnam Başbakanı Chinh, Hollandalı mevkidaşı Mark Rutte’yle bir araya gelmiştir. AB ülkeleri içinde Hollanda, Vietnam için özel öneme sahiptir. Aynı zamanda Vietnam’ın Avrupa’daki en büyük ikinci ticaret ortağı ve AB’deki en büyük yatırımcısı konumundadır. Vietnam Başbakanı, bu ziyaret kapsamında önemli ekonomik kuruluşlarla da temasta bulunmuş, Vietnam-Hollanda İş Forumu’na katılmış ve ikili işbirliği anlaşmaları imzalamıştır.[8]
Hollanda’nın ardından Lüksemburg’ a giden Vietnam Başbakanı Chinh, Lüksemburg Temsilciler Meclisi Başkanı Fernand Etgen’le görüşmüştür. Lüksemburg, toplam 2,6 milyar dolar sermayesiyle AB’nin Vietnam’daki en büyük üçüncü yatırımcısı olmasının yanı sıra AB-Vietnam Yatırım Koruma Anlaşması’nı onaylayan ilk ülkelerdendir. Buradan da anlaşılacağı üzere Vietnam’la güçlü ekonomik işbirliği olan ülkelerden biri de Lüksemburg’dur. Chinh, Lüksemburg Borsası’nı ziyaret ederek iki ülke arasındaki işbirliğine yönelik çeşitli mutabakat zaptları imzalamış ve Vietnam-Lüksemburg Ekonomik Forumu’na katılarak taraflar arasındaki iktisadi bağları güçlendirmek için adımlar atmıştır.[9]
15 Aralık 2022 tarihinde ise Belçika Prensesi Astrid ve Belçika Senatosu Başkanı Stephanie D’Hose’la bir araya gelen Vietnam Başbakanı Chinh, ikili yatırımları ve ticari ortaklıkları güçlendirme konusunda fikir birliğine varmıştır. Akabinde Prenses Astrid, taraflar arasındaki kapsamlı işbirliğine önem verdiğini ve bu işbirliğini geliştirmeyi umduğunu vurgulamıştır.[10]
Görüşmelerde ele alınan bir diğer konu ise barış ve istikrar olmuştur. Vietnam’ın AB’yle ilişkilere önem vermesinin sebepleri arasında Güney Çin Denizi’ne ilişkin ihtilafta AB’nin desteğini almak istemesi de yer almaktadır. Vietnam Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Pham Thu Hang’ın 10 Aralık 2022 tarihinde yaptığı açıklamada, Vietnam ve AB ülkelerinin denizde barış, istikrar ve yasal düzenin korunmasına aktif ve pratik katkılarda bulunması gerektiği belirtilmiştir.[11]
Dünyanın en önemli deniz ticareti güzergahlarından biri olan ve zengin hidrokarbon rezervlerine ev sahipliği yapan Güney Çin Denizi, bölge devletlerinin kaynaklar üzerindeki egemenlik iddialarından dolayı savaşa en yakın bölgelerden biri olarak nitelendirilmektedir. Çin başta olmak üzere Filipinler, Vietnam, Malezya, Brunei ve Tayvan, Güney Çin Denizi’nde hak iddia etmektedir.[12] Buradaki kaynakların Malezya, Filipinler ve Vietnam gibi daha küçük ülkeler için muazzam ekonomik fırsatlar oluşturma ihtimali vardır. Çin’in de bu kaynaklar aracılığıyla büyüyen ekonomisini destekleyerek enerji güvenliğini arttırması mümkündür. Devasa petrol rezervleri ve doğalgaz yatakları üzerind5e hak iddia eden ülkelerin hükümetleri, bunları tekelleştirmek için rekabet etmektedir.[13]
Güney Çin Denizi’ndeki komşu devletler arasında yaşanan anlaşmazlıklardan doğan bölgedeki barış ve istikrara yönelik tehditler, uluslararası ticareti engelleme potansiyeli taşıdığından dolayı AB’nin endişelenmesine mahal vermektedir.[14] Bu tür sorunlarla yüzleşmek istemeyen birlik, bölge devletlerine teşvikler ve yatırımlar sunarak sorunun çözümünde rol oynamaya çalışmaktadır.[15] Vietnam, AB’nin ülkesine yatırımlarını sürdürmesini istediğinden ve sorunun patlak verdiği zamanlarda uluslararası hukukun işletilmesinde AB’nin yardımına ihtiyaç duyduğundan dolayı Güney Çin Denizi’ndeki ihtilaflarda AB’den gelecek desteği önemsemektedir.
Sonuç olarak Vietnam ile AB arasındaki ilişkiler çeşitli alanlarda devam etmekte ve her geçen gün daha da güçlenmektedir. Bu anlamda Vietnam-AB ilişkileri, Doğu ile Batı arasında gelişen istikrarlı ortaklığın somut bir göstergesidir.
[1] Delegation of the European Union to Vietnam, Guide to the EU-Vietnam Trade and Investment Agreements, Hanoi 2019, s. 12.
[2] “The European Union and Vietnam”, European Union External Action, shorturl.at/ijky8, (Erişim Tarihi: 18.12.2022).
[3] “Prime Minister of Vietnam to Meet Swedish Counterpart at EU-ASEAN Summit”, Scand Asia, https://scandasia.com/vietnam-prime-minister-to-meet-with-swedish-counterpart-at-the-eu-asean-summit/, (Erişim Tarihi: 18.12.2022).
[4] Delegation of the European Union to Vietnam, a.g.e., s. 12.
[5] “Bilateral Relation Between Vietnam and the EU”, General Department of Vietnam Customs, http://evfta.moit.gov.vn/default.aspx?page=news&do=detail&category_id=13caec66-a1f8-
4b9c-9066-b25657f4d36d&id=fe64a293-2b69-4c37-b1e0-cdd062451769, (Erişim Tarihi: 18.12.2022).
[6] Aynı yer.
[7] Delegation of the European Union to Vietnam, a.g.e., s. 16.
[8] “PM Starts Official Visit to Netherlands”, Vietnam Net, https://vietnamnet.vn/en/vietnam-news-headlines-december-11-2089854.html, (Erişim Tarihi: 18.12.2022).
[9] “Luxembourg Press Highlights Vietnamese PM’s Visit”, Vietnam Net, https://vietnamnet.vn/en/vietnam-news-headlines-december-11-2089854.html, (Erişim Tarihi: 18.12.2022).
[10]“PM Pham Minh Chinh Meets Senate President, Princess of Belgium”, Vietnam Plus, https://en.vietnamplus.vn/pm-pham-minh-chinh-meets-senate-president-princess-of-belgium/245624.vnp, (Erişim Tarihi: 18.12.2022).
[11] “Vietnam Appeals for Cooperation, Contributions to Peace, Stability, Legal Order at Sea”, Vietnam Net, https://vietnamnet.vn/en/vietnam-news-headlines-december-11-2089854.html, (Erişim Tarihi: 18.12.2022).
[12] Kübra Çoban Hastunç, “Güney Çin Denizi’nde Avrupa Birliği’nin Dönüştürücü Rolü: Bölgesel Entegrasyon Yoluyla Alternatif Çatışma Çözümü Mekanizmaları”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 21(1), 2022, s. 96.
[13] Hastunç, a.g.m., s. 99.
[14] Eva Pejsova, “Introduction: Light At The End Of The Tunnel?”, Sense and Sensibility Addressing the South China Sea Disputes, Eva Pejsova (Ed.), European Union Institute for Security Studies, Paris, 2016, s.6.
[15] Hastunç, a.g.m., s. 102-103.
