Avrupa Birliği (AB) ve Çin Halk Cumhuriyeti, büyük ekonomik güçlerdir ve yakın bağları vardır. Bu da çoğu zaman çıkar çatışmalarına yol açmaktadır. AB ve Çin arasındaki ticari ilişkiler uzun zamandır dinamik ve karmaşıktır. AB ve Çin, önemli ticaret ortakları olmaya devam etmektedir.[1] Avrupalı işletmeler, Çin’in devasa pazar potansiyelini cazip bulmayı sürdürmektedir.
Önemli çatışma dönemlerinden biri de on yıl önce güneş panelleri konusunda yaşanan ticaret savaşıydı. 2010’ların başında AB, Çin’i Avrupa pazarında güneş panelleri dampingi yapmakla suçlayarak Çin’e karşı cephe aldı.[2] Eski AB Ticaret Şefi Karel De Gucht, anti-damping ve anti-sübvansiyon önlemlerini savunarak mücadeleye öncülük etti. Uzlaşı eksikliği, AB’nin pozisyonunu zayıflattı ve önlemler kabul edildiğinde Avrupa sanayisi önemli ölçüde zarar gördü.
Günümüzde AB, elektrikli arabalarla ilgili yeni bir sorunla karşı karşıyadır. Gerçek şu ki Çin, şu anda elektrikli otomobil üretimi ve satışında lider konumundadır. İlk olarak Çin, birkaç maden şirketinin Zimbabwe’de milyonlarca dolarlık lityum işleme tesisleri kurmasının ardından lityum (elektrikli otomobil üretimi için gerekli) için küresel yarışta bir avantaj elde etti.[3] İkinci olarak 2023 yılı resmi verilerine göre Çin, elektrikli araç üretimindeki küresel hakimiyeti nedeniyle Japonya’yı geride bırakarak dünyanın en büyük otomobil ihracatçısı haline geldi.[4] Yeşil enerjiye yönelik küresel eğilim, elektrikli otomobiller etrafındaki heyecanı canlandırdı ve bunun sonucunda Çin, benzinli model otomobil üreticilerinden büyük bir pazar payı almaya başladı.
Elbette yukarıdaki faktörler, diğer ülkelerden şirketlerin Çinli şirketlerle rekabet etmesini zorlaştırmaktadır. Ancak AB ve Çin arasında artan çatışmanın başka bir nedeni daha vardır. Ursula von der Leyen’in belirttiği gibi: “Küresel pazarlar artık daha ucuz Çin elektrikli otomobilleriyle dolup taşıyor. Büyük devlet sübvansiyonları nedeniyle fiyatları yapay olarak düşük tutuluyor. Bu durum pazarımızı baltalıyor.”[5] Bu açıklamalar nedeniyle AB, kendisini bir ticaret savaşı riskiyle karşı karşıya bıraktı. Avrupa Birliği, Pekin’deki hükümetin sektöre yasadışı mali destek sağladığına dair yeni kanıtları gerekçe göstererek Çin elektrikli otomobillerine ek gümrük vergileri uygulamaya başlayabilir.
AB, soruşturmayı Ekim 2023 tarihinde başlattı; bu da geçici gümrük vergilerinin Temmuz 2024 tarihine kadar, nihai vergilerin ise Kasım 2024 tarihine kadar uygulanması gerektiği anlamına geliyor. AB, elektronik mobilite yardımcıları ve fiber optik kablolar gibi diğer sektörlerde yaptığı son incelemelerde %4 ila %17 arasında değişen sübvansiyon marjları tespit etti. Soruşturma, AB’nin özellikle yarı iletkenler ve ilaç gibi kilit sektörlerde tedarik hatlarını korumaya ve üretimi eve yaklaştırmaya yönelik daha geniş çaplı çabalarının bir parçasıdır. Bu duyuru, elektrikli otomobillere yönelik soruşturmayı destekleyen Fransa’ya karşı “misilleme” olarak görülen bir şekilde, AB’den ithal edilen brendiye yönelik kendi anti-damping soruşturmasını başlatan Pekin ile zaten kırılgan olan ilişkilerini sınadı.[6]
AB, Çin’den elektrikli otomobil ithalatının mevcut seviyelerde devam etmesi halinde üreticilerin satış ve üretim seviyelerinin düşebileceği uyarısında bulundu. Çin otomobillerinin AB’deki pazar payını arttırması halinde bundan en fazla zararı elbette Alman üreticilerin göreceği açıktır. 2023 yılında Çin, AB’ye yaklaşık 12.7 milyar dolar değerinde elektrikli otomobil ihraç etti. Sonuç olarak komisyon, gümrük yetkililerine Çin’den yapılan elektrikli otomobil ithalatını kaydetmeye başlama talimatı verdi, böylece soruşturma sonunda kararlaştırılan telafi edici vergilere tabi tutulabilecekler ve bu tarihten itibaren geriye dönük olarak zaten yapılmış olan hasarı onarabilecekler.
Çin’in AB Ticaret Odası, önerilen gümrük kayıt şartından duyduğu hayal kırıklığını dile getirdi ve olası tedbirlere ilişkin endişelerini ifade etti.[vii] Ticaret Odası’na göre, ithalatta son dönemde görülen artış Avrupa’da artan talebi yansıtmaktadır. AB müfettişleri, sektörün aldığı iddia edilen sübvansiyonları en iyi yansıttığına inandıkları bir dizi Çin markasını seçti. Bu şirketler daha yüksek gümrük vergileriyle karşı karşıya kalabilirken, Tesla Inc. gibi diğer ihracatçılar ve diğer Avrupalı şirketler bu vergilerin ortalama seviyesiyle karşı karşıya kalabilir. AB’nin talebi belirli üreticilerin ismini vermemekte, ancak Tesla ve BYD Co, SAIC Motor Corp. ve Nio Inc. gibi büyük Çin markaları da dahil olmak üzere AB’ye ihracat yapan tüm Çinli üreticilere odaklanmaktadır.
AB şirketleri, pazarları ve yetenekleri için ciddi bir şekilde rekabet etme niyetindedir. Ayrıca, her iki tarafın da otomotiv sektöründe büyük potansiyeli vardır. Bu yüzden rekabetin yoğunlaşacağı açıktır. Ayrıca bu ticari gerilimlerin, Çin’in kritik sektörlerde büyük ölçekli devlet desteği kullanmasına karşı giderek daha temkinli davranan AB’nin Çin’e karşı sertleşen ekonomik duruşunun yanı sıra Çin ile Batılı ülkeler arasındaki genel gerilimlerin arka planında ortaya çıktığını bir kez daha belirtmek gerekir.
Olayların bundan sonraki muhtemel seyrine bakıldığında, AB’nin üreticilerini korumak için tamamen gümrük vergisi uygulaması muhtemeldir. Bu, Çin’in elektrikli otomobil ihracatı için son büyük pazarlardan birini daraltacak ve İngiltere gibi ülkelerde pazarlarını AB’den yönlendirilen otomobillerle dolup taşmaktan korumak için bir “savunma” önlemleri dalgasını tetikleyecektir. Aynı zamanda Pekin için de büyük bir kayıp olacaktır, çünkü Avrupa pazarı çok büyük ve kazançlıdır. Ancak Çin elektrikli otomobil endüstrisi için kritik bir sorun olmayacaktır, çünkü yaptırımların uygulanmasından sonra Çin, Rus otomobil pazarını neredeyse tamamen ele geçirmiştir.[viii] Pekin, Asya ve Afrika ülkelerindeki etkisini de aktif bir şekilde artırmaya devam etmektedir.
[1] “EU trade relations with China”, European Commission, https://policy.trade.ec.europa.eu/eu-trade-relationships-country-and-region/countries-and-regions/china_en, (Erişim Tarihi: 14.03.2024).
[2] “EU reaches deal with China over solar-panel dispute”, France 24, https://www.france24.com/en/20130727-european-commission-deal-solar-panels-china-trade-dispute, (Erişim Tarihi: 27.07.2023).
[3] “China strengthens its grip on global lithium trade amid processing plant building boom in Zimbabwe”, SCMP, https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3254686/china-strengthens-its-grip-global-lithium-trade-amid-processing-plant-building-boom-zimbabwe, (Erişim Tarihi: 10.03.2024).
[4] “China seized Japan’s crown for vehicle exports in 2023”, The Japan Times, https://t.ly/GRV9B, (Erişim Tarihi: 14.03.2024).
[5] “EU risks trade war with China over electric vehicles”, Politico, https://www.politico.eu/article/eu-ursula-von-der-leyen-china-electric-cars-probe-trade-war/, (Erişim Tarihi: 13.09.2023).
[6] “EU Moves Toward Hitting China With Tariffs on Electric Vehicles”, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-03-06/eu-moves-toward-hitting-china-with-tariffs-on-electric-vehicles?srnd=undefined, (Erişim Tarihi: 06.03.2024).
[vii] “EU’s mandate for customs registration of EV imports from China disappointing: chamber”, Global Times, https://www.globaltimes.cn/page/202403/1308350.shtml, (Erişim Tarihi: 07.03.2024).
[viii] “World Insights: With record sales, Chinese automakers win Russian market”, Xinhua, https://english.news.cn/20240122/e2bda940b0c14a8682903bc7162a0f88/c.html#:~:text=A%20recent%20study%20by%20the,doubling%20from%20the%20year%20before, (Erişim Tarihi: 22.01.2024).
